Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Koekkoek over de situatie in Republika Srpska

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister van
Defensie (ontvangen 28 juni 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «A UN resolution on the Srebrenica genocide ignites
old tensions»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Welke analyse verbindt u aan de oplopende spanningen in Bosnië en Herzegovina met
betrekking tot de veiligheid in Bosnië en Herzegovina, de veiligheid van de EU, en
stabiliteit van de regio?

Antwoord 2

Het kabinet signaleert in algemene zin de onwenselijke effecten van de etnische scheidslijnen
in het politieke systeem in Bosnië en Herzegovina (BiH). De president van de Republika
Srpska entiteit (RS), Milorad Dodik, ondermijnt het Bosnische overheidsgezag, de Bosnische
overheidsstructuren en de internationale aanwezigheid, inclusief het kantoor van de
Hoge Vertegenwoordiger. Hij spreekt met regelmaat openlijk over afscheiding van de
RS van BiH en ontkent de genocide die in 1995 in Srebrenica heeft plaatsgevonden.
Dit draagt bij aan de reeds bestaande spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen
in BiH en de bredere regio.

Rusland probeert zijn greep op de RS te handhaven en te verstevigen door zich op te
werpen als verdediger van Bosnisch-Servische belangen, onder meer in multilaterale
fora. De politieke en diplomatieke banden tussen Rusland en de RS zijn innig. President
Dodik onderhoudt al langere tijd nauwe banden met president Poetin. Sinds de start
van de Russische invasie in Oekraïne is Dodik meermaals op bezoek geweest bij Poetin.

In het geval van escalatie kunnen de spanningen in BiH overvloeien naar de regio en
op die wijze ook de veiligheid van de Europese Unie raken. Om deze reden is het belangrijk
dat de EU-missie in BiH, EUFOR Althea actief is in het land. NL draagt sinds oktober
2023 met 150 militairen een infanteriecompagnie, een Human Intelligence (HUMINT)-team en maximaal zeven stafofficieren bij aan deze missie. EUFOR Althea
speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van de autoriteiten van BiH bij het
behoud van een stabiele en veilige omgeving. Hiermee levert de EU en Nederland een
belangrijke bijdrage aan de stabiliteit in de regio. Gezien de huidige politieke context
acht het kabinet het voorstelbaar dat EUFOR Althea voor langere tijd een noodzakelijke
bijdrage aan de veiligheid in BiH blijft leveren. In de Voortgangsrapportage over
de Nederlandse bijdrage aan EUFOR Althea is uw Kamer geïnformeerd dat het kabinet
de mogelijkheden onderzoekt voor verlenging van de Nederlandse militaire bijdrage
aan EUFOR Althea.

Op dit moment zijn er geen signalen die wijzen op groot draagvlak onder de Bosnisch-Servische
bevolking voor afscheiding van de RS of op een breder gevoel in de Bosnische samenleving
geweld toe te moeten passen om een eigen etniciteit te beschermen. Evenmin zijn er
op dit moment tekenen van een op handen zijnde gewapende escalatie. EUFOR Althea geeft
aan over voldoende militairen te beschikken voor uitvoering van haar mandaat; het
garanderen van een safe and secure environment.

Vraag 3

Hoe verhouden de uitdrukkingen van Milorad Dodik zich tot de Dayton Peace Agreement?

Antwoord 3

De Dayton Vredesakkoorden van 1995 leidden tot het einde van de oorlog in BiH. De
uitspraken, acties en beslissingen van president Dodik en andere RS autoriteiten (uitvoerende
en wetgevende macht) zijn met regelmaat in strijd met de letter en geest van deze
akkoorden.

Vraag 4

Ziet u reden tot zorg voor de veiligheid van minderheden in Republika Srpska?

Antwoord 4

De OVSE heeft veldkantoren om o.a. de positie van minderheden in de gaten te houden
en meldt dat de opruiende retoriek van de RS autoriteiten een negatief effect heeft
op de positie van minderheden, inclusief hun veiligheid in zowel de RS als in de andere
entiteit, de Federatie van Bosnië en Herzegovina. De situatie en positie van minderheden
wordt eveneens nauwlettend gevolgd door EUFOR Althea, dat continu de veiligheidssituatie
in het land monitort middels een inlichtingen- en waarschuwingssysteem.

In de RS entiteit hebben minderheden regelmatig moeite toegang te krijgen tot publieke
voorzieningen, zoals bijvoorbeeld infrastructuur en gezondheidszorg. Dit geldt ook
voor minderheden in veel andere plaatsen in BiH. In de RS entiteit zijn de etnische
scheidslijnen versterkt in de samenleving door het etnisch verdeelde politieke systeem.
Bovendien zijn er de afgelopen jaren incidenten geweest waarbij etnische minderheden
het slachtoffer werden van geweld. Dit geldt ook voor zgn. terugkeerders: vrijwel
altijd een numerieke minderheid bestaande uit personen die na de oorlog van 1992–1995
naar BiH zijn teruggekeerd.

Er zijn vooralsnog geen aanwijzingen dat deze incidenten verband houden met elkaar
of dat er sprake is van gecoördineerde acties die de veiligheid van minderheden op
grote schaal in het geding brengt.

Vraag 5

Zijn er op Nederlands, dan wel Europees niveau, scenario’s uitgewerkt voor het mogelijk
escaleren van de spanningen in Bosnië en Herzegovina, en zo ja, bent u bereid deze
– al dan niet vertrouwelijk – met de Kamer te delen?

Antwoord 5

In BiH is de operatie EUFOR Althea aanwezig. De primaire taak van EUFOR Althea, waar
Nederland een omvangrijke bijdrage aan levert (circa 15% van het totaal), is om toe
te zien op het behoud van een safe and secure environment. EUFOR Althea kan optreden in geval van escalatie. De veiligheidssituatie wordt voortdurend
en nauwlettend gemonitord door de operatie. Op dit moment wordt de veiligheidssituatie
ingeschat als stabiel, maar fragiel. Er liggen plannen klaar in geval van escalatie.
Zo kan de missie snel opschalen in geval van escalatie door een beroep te doen op
reserve-eenheden. Hierover is uw Kamer geïnformeerd in de artikel 100 brief over de
Nederlandse bijdrage aan EUFOR Althea (d.d. 6 april 2023).

Vraag 6

Welke maatregelen treffen Nederland en de Europese Unie om Russische inmenging in
kandidaat-lidstaten tot een minimum te beperken?

Antwoord 6

De inzet van de EU, EU partners en Nederland in de Westelijke Balkan is erop gericht
de ruimte waarin Russische inmenging kan plaatsvinden zo veel mogelijk te beperken.
Dit gebeurt veelal in nauwe samenwerking met lokale autoriteiten. De Russische Federatie
is vooral effectief in het media-domein en op sociale platforms. Daarom financiert
het kabinet een groot regionaal project gericht op het onthullen en bestrijden van
desinformatie. Tegelijkertijd is het kabinet zich ervan bewust dat de uitdagingen
in Europees verband geadresseerd dienen te worden. Nederland is één van de initiatiefnemers
van de EU Hybrid Toolbox en zet zich in voor effectief gebruik van dit instrument. Deze Toolbox biedt handvatten
waarmee de EU effectiever kan reageren op hybride dreigingen van kwaadwillende actoren.
Binnen EUFOR Althea levert Nederland capaciteit om Strategic Communication van de missie te versterken.

Vraag 7

Bent u ervan op de hoogte dat in het centrum van Srebrenica een foto van Poetin geplaatst
is door Istocna Alternativa, wiens voorman momenteel voor de rechter moet verschijnen
voor genocide-ontkenning en verdacht wordt van het verheerlijken van oorlogsmisdadigers?

Antwoord 7

Ja. Zowel in Srebrenica als in andere plaatsen in de RS entiteit zijn afbeeldingen
van Poetin publiekelijk zichtbaar op openbare gebouwen of in de publieke ruimte.

Vraag 8

Hoe duidt u deze provocatie?

Antwoord 8

Het is een illustratie van de openlijke steun van Dodik en de RS autoriteiten aan
Moskou. Outreach en positief engagement vanuit de EU met de bevolking van de RS blijft
nodig om tegendruk te bieden aan het beeld dat Rusland als enige de belangen van de
Bosnisch-Servische bevolking behartigt.

Vraag 9

Bent u bereid om in EU-verband te pleiten voor het instellen van sancties tegen individuen
en rechtspersonen in Republika Srpska in navolging van de Verenigde Staten en de oproep
hiertoe van het Europees Parlement?2

Antwoord 9

Naar mening van het kabinet moet de EU duidelijk stelling blijven nemen tegen revisionistische
en polariserende retoriek en tegen acties die de soevereiniteit en territoriale integriteit
van BiH ondermijnen. De EU heeft daarbij verschillende instrumenten tot haar beschikking.
Zo zijn bijvoorbeeld de projecten van het Western Balkans Investment Framework (WBIF)
in de RS bevroren. Voor het kabinet liggen, rekening houdend met de haalbaarheid en
het krachtenveld binnen de EU, verschillende opties op tafel om de druk op de RS entiteit
te verhogen. Sancties maken onderdeel uit van het instrumentarium dat de EU hiervoor
tot haar beschikking heeft. Binnen de EU ontbreekt echter de noodzakelijke consensus
om sancties in stellen.

Vraag 10

Heeft u op niet mis te verstane wijze aan Viktor Orbán te kennen gegeven dat de steun
die hij op 15 mei heeft uitgesproken voor Milorad Dodik onacceptabel is en zo nee,
bent u bereid dit alsnog te doen?

Antwoord 10

Het kabinet spreekt zich in EU-verband voortdurend uit voor EU-eenheid ten aanzien
van BiH en tegen acties die niet in lijn zijn met de geest van het EU-beleid, waaronder
het verlenen van steun aan Dodik.

Vraag 11

Hoe verwacht u dat het Hongaarse EU-voorzitterschap van invloed gaat zijn op de verhouding
van de EU met Republika Srpska?

Antwoord 11

Het kabinet verwacht dat Hongarije zich als EU-voorzitter onpartijdig en neutraal
zal opstellen en dat de reguliere EU-agenda leidend zal zijn tijdens het voorzitterschap.

Vraag 12

Welke stappen gaat u nemen om te zorgen dat onder het Hongaarse voorzitterschap de
EU op geen enkele wijze bijdraagt aan steun – in welke vorm van ook – van Dodik’s
agenda?

Antwoord 12

Het kabinet blijft zich ervoor inzetten dat de EU de afscheidingsagenda van Dodik
op geen enkele wijze zal steunen, ook niet onder het Hongaars voorzitterschap.

Vraag 13

Kunt u toezeggen dat Nederland onder geen enkele omstandigheid op nationaal en Europees
niveau instemt met het verlenen van financiering aan Milorad Dodik en de overheidsinstanties
van Republika Srpska, zolang de Dayton Peace Agreement geschonden wordt en de rechtsstaat
in Bosnië en Herzegovina onder druk staat als gevolg van de stappen van Dodik’s beleid?

Antwoord 13

De inzet van het kabinet is erop gericht dat Milorad Dodik en de overheidsinstanties
van de RS entiteit geen EU-steun ontvangen, zolang zij de territoriale integriteit
van BiH blijven ondermijnen en de rechtsstaat in BiH niet respecteren. Zo zijn bijvoorbeeld
de projecten van het WBIF in de RS bevroren. De Hervormings- en Groeifaciliteit voor
de Westelijke Balkan voorziet naast investeringen via het WBIF ook in directe budgetsteun
aan de landen in de Westelijke Balkan. Mede dankzij de Nederlandse inzet kent dit
instrument een sterk performance-based karakter, met voorwaarden op het gebied van GBVB-aansluiting en de rechtsstaat. Het
kabinet zal haar steun voor eventuele financiële steun aan BiH via dit instrument
aan deze voorwaarden toetsen.