Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Hertzberger en Holman over het bericht ‘Experts bezorgd om vogelgriep bij Amerikaanse koeien: is Nederland voorbereid op een uitbraak? 'Tests liggen klaar'’

Antwoord van Minister Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) (ontvangen 7 juni
2024).

Vraag 1

Heeft u een volledig beeld van de omvang van de vogelgriep uitbraak met H5N1-influenza
in de Verenigde Staten?1

Antwoord 1

De situatie in de Verenigde Staten (VS) is nog steeds in ontwikkeling en de VS is
zelf ook nog bezig met het verzamelen van alle informatie om een compleet beeld te
krijgen van de situatie. Via verschillende kanalen ontvang ik informatie vanuit de
VS. Het U.S. Department of Argiculture (USDA) communiceert over het aantal besmette
bedrijven. Daarnaast informeren de Amerikaanse autoriteiten de Europese Commissie
over de situatie in de VS, die de EU-lidstaten vervolgens weer informeert. Ook komt
er via onze LNV-raad in de VS en directe contacten tussen onderzoekers in de VS en
in Nederland informatie binnen. Op deze manier ben ik goed op de hoogte van de actuele
situatie in de VS. Zoals ik in de Kamerbrief van 28 mei jl. heb toegezegd (Kamerstuk
28 807, nr. 300), blijf ik de situatie wereldwijd goed volgen. Als er meer informatie is uit de VS,
zullen de Minister voor Medische Zorg en ik samen bepalen of verdere acties nodig
zijn en de Tweede Kamer hierover informeren.

Vraag 2

Wat is nu bekend over de duur, de omvang van de uitbraak, de transmissieroutes, de
genetica en de besmettelijkheid?

Antwoord 2

Medio maart is hoogpathogene vogelgriepvirus (HPAI) vastgesteld bij enkele herkauwers
in de VS. Het virus werd het eerst gevonden bij geitenlammeren en later ook bij melkkoeien
en alpaca’s. Inmiddels zijn er 84 melkveebedrijven met besmette runderen in negen
staten: Texas, Kansas, Michigan, New Mexico, Idaho, Ohio, North Carolina, South Dakota
en Colorado. Ook zijn er virusdeeltjes aangetoond in de monsters die genomen zijn
van melk die in de winkels in de VS wordt verkocht. Deze melk is gepasteuriseerd en
daarom veilig voor humane consumptie. Pasteurisatie inactiveert het virus. Recent
zijn er ook sporen van het virus in weefsel van het vlees van een melkkoe gevonden
bij een Amerikaanse vleesverwerkingsfabriek. Dit vlees is niet in de voedselketen
terecht gekomen. Over deze zaken heb ik de Kamer 28 mei jl. geïnformeerd (Kamerstuk
28 807, nr. 300). Het type virus dat bij de melkkoeien is gevonden, is hetzelfde type virus als het
virus dat bij wilde vogels in de omgeving is gevonden. Vermoed wordt dat, na eenmalige
overdracht van het virus van een wilde vogel naar een melkkoe, de verspreiding tussen
melkkoeien heeft plaatsgevonden via de melkmachine en dat verdere verspreiding tussen
bedrijven heeft plaatsgevonden door vervoer van besmette koeien. Recent is ook bij
vier van de achttien alpaca’s op een hobbybedrijf in Idaho vogelgriep vastgesteld.
De alpaca’s werden in dezelfde stal gehouden als waar recent besmet pluimvee is geruimd.

Vraag 3

Hoe tevreden bent u met de surveillance en het delen van data door de Amerikaanse
autoriteiten?

Antwoord 3

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 1 ontvang ik via verschillende kanalen informatie
over de situatie in de VS. Op deze manier word ik breed geïnformeerd. Ik stel deze
openheid op prijs.

Vraag 4

Waarom heeft het zo lang geduurd voordat de omvang van de uitbraak duidelijk werd?

Antwoord 4

Het is momenteel niet bekend waarom het enige tijd heeft geduurd voordat de omvang
van de uitbraak in de VS duidelijk werd. Het is de eerste keer dat vogelgriep is gevonden
bij herkauwers. Tot nu toe werd vogelgriep wel aangetroffen bij zoogdieren, maar dan
altijd bij carnivoren. Ik kan niet oordelen over de tijd dat het heeft gekost om meer
inzicht te krijgen in de omvang van deze uitbraak. De hele wereld was verrast door
deze nieuwe ontwikkeling. Het is aan de Amerikaanse autoriteiten om dit te onderzoeken.

Vraag 5

Hoe schat u de risico's in voor de Nederlandse melkveehouderij?

Antwoord 5

Ik acht de kans klein dat een situatie zoals in de VS in Nederland onopgemerkt zou
blijven. In Nederland hebben we met de basismonitoring een goed monitoringsysteem
waar we signalen van infectieziekten bij dieren vroegtijdig opsporen en opvolgen.
De Gezondheidsdienst voor Dieren (Royal GD) let extra op vogelgriep na de signalen
uit de VS. Er wordt goed samengewerkt met dierhouders en dierenartsen, en ook zij
zijn erg alert. Daarnaast wordt er bij iedere nieuwe uitbraak van vogelgriep op een
pluimveebedrijf waar ook herkauwers aanwezig zijn, deze herkauwers direct gescreend
door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op vogelgriep en geldt er een
meldplicht voor H5-positieve laboratoriumuitslagen voor zoogdieren. Royal GD is momenteel
bezig met een retrospectief bloedonderzoek bij herkauwers, zoals ik heb aangegeven
in de kamerbrief van 28 mei jl. (Kamerstuk 28 807, nr. 300). Op deze manier kunnen eventuele infecties met het vogelgriep virus uit het verleden
worden opgespoord. Zodra de onderzoeksresultaten bekend zijn, naar verwachting kort
na de zomer van 2024, zal ik de Tweede Kamer hierover informeren.

Vraag 6

Welke landen hebben nu handelsbeperkingen opgelegd, op welke producten liggen deze
handelsbeperkingen en waarom?

Antwoord 6

Ik heb geen informatie over eventuele handelsbeperkingen die door de handelspartners
van de VS zijn opgelegd aan exporteurs van producten van dierlijke oorsprong. Navraag
bij contacten bij de Amerikaanse overheid levert op dat handelsbeperkingen vooralsnog
minimaal zijn. Zij geven aan dat de meeste handelspartners van de VS de internationale
standaarden van de World Organisation for Animal Health (WOAH) volgen en dat zij importbeperkende
maatregelen nemen als deze wetenschappelijk onderbouwd zijn en in lijn met de WOAH-richtlijnen.

Vraag 7

Kan u een overzicht geven van alle producten die mogelijk risicovol zijn voor de veehouderij
of voor consumenten en geïmporteerd worden in Europa?

Antwoord 7

Er worden geen levende koeien van Amerika naar Nederland vervoerd. Wel zijn er zendingen
van onder andere vers rundvlees en melkproducten binnengekomen. Deze zendingen zijn
in de EU geïmporteerd op basis van de geldende vereisten ten aanzien van zowel diergezondheid
als voedselveiligheid. The European Food Safety Authority (EFSA) heeft tijdens het
recent plaatsgevonden Health Security Committee van de EU aangegeven dat er op dit
moment geen wetenschappelijk bewijs is dat levensmiddelen een besmettingsroute zijn.
Rundersperma zou daarnaast een eventuele bron voor virusverspreiding kunnen zijn.
Hier zijn op dit moment geen situaties van bekend in de VS, daar wordt nog nader onderzoek
naar gedaan.

Vraag 8

Is er nu voldoende zicht op besmettingen buiten de Verenigde Staten in landen waar
wij wel risicovolle producten van importeren?

Antwoord 8

Er zijn momenteel geen aanwijzingen van besmettingen van herkauwers buiten de VS bekend.

Vraag 9

Wat zijn andere besmettingsroutes waardoor deze voor koeien besmettelijke variant
Nederland kan bereiken?

Antwoord 9

Mogelijk zou een besmetting plaats kunnen vinden via wilde vogels. Er worden momenteel
echter nauwelijks wilde vogels met vogelgriep in Nederland gevonden. Besmetting van
wilde vogels vanuit de VS naar Nederland ligt bovendien niet voor de hand, aangezien
er geen migratieroute loopt van de VS naar Europa.

Eventuele besmetting van een herkauwer met het vogelgriepvirus in Nederland, of in
een willekeurig ander land, kan niet worden voorkomen. Wel zal dit in Nederland door
middel van het bestaande monitoringssysteem naar verwachting snel worden gesignaleerd
en kan daar vervolgens actie op worden ondernomen. Zoals eerder aangegeven bij vraag
5 acht ik de kans klein dat een situatie zoals in de VS in Nederland onopgemerkt zou
blijven.

Vraag 10

Is er een plan wanneer een eerste infectie in Nederland wordt gedetecteerd?

Antwoord 10

Landen in de EU, dus ook Nederland, hebben voor de bestrijding van dierziekten beleidsdraaiboeken.
Er is een algemeen beleidsdraaiboek bestrijdingsplichtige dierziekten. Hier staan
maatregelen beschreven zoals bijvoorbeeld een stand still en vervoersbeperking voor dierlijke producten en mest. Op korte termijn wordt een
bijeenkomst georganiseerd waar de NVWA, dierenartsen en sectorpartijen samen met partners
uit de volksgezondheid verschillende scenario’s uitwerken die kunnen ontstaan als
er een eerste infectie bij herkauwers in Nederland wordt gedetecteerd.

We werken in Nederland volgens de bestaande zoönosestructuur waarin de humane en veterinaire
risico’s worden beoordeeld en krijgen adviezen over maatregelen om de risico’s te
mitigeren, en daar worden besluiten over genomen. Daarnaast hebben we vaker uitbraken
gehad met opkomende ziekten, zoals SARS-CoV2 bij nertsen. Zowel de NVWA, medewerkers
van het referentielaboratorium in Lelystad en het Ministerie van Landbouw, Natuur
en Voedselkwaliteit zijn ervaren in dierziektebestrijding en preventie.

Vraag 11

Heeft u zicht op de ontwikkeling en wereldwijde beschikbaarheid van vaccins en medicatie?

Antwoord 11

Zoals in de Kamerbrief van 28 mei jl. is aangegeven (Kamerstuk 28 807, nr. 300), is de Minister voor Medische Zorg akkoord gegaan met de aankoop van een beperkte
voorraad van een humaan vaccin, dat beschermt tegen de vogelgriepvariant die nu circuleert.
Dit vaccin wordt aangekocht door de Health Emergency Preparedness and Response Authority
(HERA) van de EU via een Joint Procurement Initiative (JPI). Daarnaast neemt Nederland
deel aan een langjarige advance puchase agreement (APA) voor pandemische vaccins in
Europees verband. Daarmee is levering van een pandemisch vaccin, dat snel ontwikkeld
en geproduceerd kan worden op basis van reeds eerder goedgekeurde vaccinplatforms,
gegarandeerd. De productiecapaciteit voor vaccins wordt door de World Health Organization
(WHO) voor bestaande platforms geschat op ongeveer 4 miljard doses per jaar. Nieuwe
platforms die in ontwikkeling zijn, zullen de totale capaciteit verhogen als ze worden
toegestaan.

Nederland heeft, sinds de influenzapandemie van 2009, virusremmende middelen tegen
influenza op voorraad, waarvan de houdbaarheid en werkzaamheid regelmatig gecontroleerd
wordt. HERA houdt daarnaast de markt voor nieuwe virusremmende middelen in de gaten.

Voor runderen is momenteel geen vaccin tegen HPAI beschikbaar.