Lijst van vragen en antwoorden : Lijst van vragen en antwoorden over Aanbieding van het rapport Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 bij Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (Kamerstuk 36 560 XVII, nr. 2)

Nr. 7 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 5 juni 2024

De vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft een
aantal vragen voorgelegd aan de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
over de brief van de Algemene Rekenkamer van 15 mei 2024 inzake Aanbieding van het
rapport Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 bij Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
(Kamerstuk 36 560 XVII, nr. 2).

De Minister heeft deze vragen beantwoord bij brief van 5 juni 2024. Vragen en antwoorden
zijn hierna afgedrukt.

De fungerend voorzitter van de commissie, Thijssen

Adjunct-griffier van de commissie, Prenger

Vragen en antwoorden

1

Hoe verantwoordt u de overschrijdingen van € 149,5 miljoen aan verplichtingen en € 98,6 miljoen
aan uitgaven op de begrotingsartikelen, en wat zijn de gevolgen hiervan voor de financiële
verantwoording?

Antwoord

In de slotwet is het totaal aan verplichtingen op de BHOS-begroting per saldo met
EUR 390,1 miljoen neerwaarts bijgesteld. Binnen dit neerwaartse saldo zijn de verplichtingenrealisaties op de beleidsartikelen 1 Duurzame economische ontwikkeling, handel en
investeringen en beleidsartikel 2 Duurzame ontwikkeling, voedselzekerheid en klimaat
met resp. EUR 24 miljoen en EUR 125,5 miljoen omhoog gegaan. Deze verhogingen zijn
toegelicht in de Memorie van Toelichting bij de slotwet. In het geval van beleidsartikel 1
is de toename toe te schrijven aan hogere aangegane verplichtingen door Atradius en
Invest International voor infrastructuurprogramma’s en voor beleidsartikel 2 vanwege
extra verplichtingen die zijn aangegaan in aanloop naar de COP28 in Dubai – welke
oorspronkelijk voor 2024 waren voorzien – en een meerjarige subsidie aan het IFDC
in verband met een bodemvruchtbaarheidstender in het kader van voedselzekerheid.

De hogere uitgaven zijn eveneens in de Memorie van Toelichting bij de slotwet toegelicht.
Belangrijkste componenten zijn hogere uitgaven voor DTIF en DGGF en hogere uitvoeringskosten
RVO op beleidsartikel 1, hogere uitgaven aan de partnerschappen onder Power of Voices vanwege liquiditeitsbehoefte op beleidsartikel 3 en extra uitgaven voor UNRWA vanwege
de verslechterende humanitaire situatie in Gaza en het initiatief Grain from Ukraine op beleidsartikel 4.

De hogere uitgaven zijn deels gedekt door hogere ontvangsten, en voor de rest gedekt
vanuit het verdeelartikel 5.4. Deze overprogrammering wordt binnen de gebruikelijke
HGIS-systematiek opgevangen, en verspreid over de komende drie jaar in mindering gebracht
op het ODA-budget.

2

Hoe beoordeelt u de impact van de late parlementaire goedkeuring van de 1e suppletoire
begroting 2023 op het begrotingsbeheer en de uitvoering van beleid?

Antwoord

In de bestuurlijke reactie op het conceptrapport van de Algemene Rekenkamer ben ik
ingegaan op de late parlementaire goedkeuring. Hangende de besluitvorming door de
Eerste Kamer is gepaste terughoudendheid in acht genomen. In die reactie is ook de
samenhang beschreven in de besluitvorming over de eerste suppletoire begroting waarbij
de Tweede Kamer die voltooide op 6 juli 2023 en de Eerste Kamer op 12 december 2023.
Tegelijkertijd had de Tweede Kamer bij meerderheid in een motie en amendement gevraagd
om extra uitgaven op ontwikkelingssamenwerking (Kamerstuk 36 350, nr. 20 Grinwis c.s. d.d. 8 juni 2023 en Kamerstuk 36 435, nr. 3 Grinwis c.s. d.d. 4 oktober 2023) waaraan uitvoering is gegeven.

3

Welke maatregelen gaat u nemen om de controle en verantwoording over de rechtmatigheid
van verstrekte voorschotten te verbeteren, gezien dat de huidige systeemwijziging
leidt tot een lagere stand van openstaande voorschotten?

Antwoord

De systeemwijziging houdt in dat voorschotten worden afgeboekt wanneer de subsidies
en bijdragen formeel worden vastgesteld. Tot en met 2023 werden voorschotten afgeboekt
op basis van tussentijdse verantwoordingsinformatie. De systeemwijziging leidt tot
een hogere voorschottenstand omdat gedurende de looptijd van de subsidiebeschikking
of bijdrageovereenkomst, voorschotten niet langer tussentijds worden afgeboekt in
de administratie. De systeemwijziging is een maatregel om de controle en verantwoording
over de rechtmatigheid van verstrekte voorschotten te verbeteren. Het ministerie heeft
de risico’s van deze systeemwijziging in kaart gebracht en neemt maatregelen om te
borgen dat in 2024 de voorschottenstand juist en volledig is.

4

Wat is de reden achter de fragmentatie van ontwikkelingssamenwerkingsactiviteiten
ondanks het programma Minder, Beter, Flexibeler, en welke stappen worden ondernomen
om dit risico te minimaliseren?

Antwoord

Hierbij verwijs ik naar het rapport van 2022 van de Algemene Rekenkamer waarin een aantal mogelijke risico’s voor fragmentatie worden genoemd. De AR heeft
het risico ten aanzien van het aantal activiteiten bekeken. Het hoofddoel is focus
in beleid en de uitvoering ervan. Behoud van focus is ook één van de aanbevelingen
van de OESO-DAC Peer Review van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking (zie rapport oktober 2023). Behoud van focus in de programma’s heeft mijn aandacht. Voor nieuwe activiteiten
geldt de eis dat ze aansluiten bij de vastgestelde doelstellingen. Dit wordt afgedwongen
in het goedkeuringsproces voor nieuwe activiteiten.

5

Waarom is er geen begrotingsindicator voor het doel «versterken van de bescherming
en de rechtspositie van vluchtelingen», terwijl dit een van de hoofddoelen is in de
Theory of Change?

Antwoord

Het klopt – zoals de Rekenkamer al in haar rapport Resultaten téllen constateerde – dat de begrotingsindicatoren op dit beleidsterrein een beperkt beeld
van de werkelijkheid geven, bijvoorbeeld op het gebied van bescherming. De begrotingsindicatoren
zijn al enige tijd geleden vastgesteld en toe aan herziening, waarvoor stappen zullen
worden ondernomen.

6

Waarom kan het ministerie niet aantonen welke nieuwe projecten zijn opgestart met
het extra geld voor opvang in de regio, of welke bestaande projecten zijn uitgebreid
met dit geld? Hoe kan de Tweede Kamer dit dan controleren?

Antwoord

Het ministerie gaat uit van strategisch portfoliomanagement hetgeen betekent dat de
intensiveringsmiddelen (het extra geld) voornamelijk zijn gebruikt om de ambities
op bestaande en reeds geplande opvang-in-de-regio programmering te verhogen. Met de
extra middelen is onder andere de bijdrage aan het bestaande, en succesvol verlopende,
Prospects partnerschap met UNHCR, UNICEF, ILO, Wereldbank en IFC verhoogd, hetgeen
aanvullende resultaten heeft opgeleverd op het gebied van werk, onderwijs en bescherming
voor vluchtelingen en gastgemeenschappen in de Hoorn van Afrika en MENA-regio.

Complementair aan de inzet via Prospects, is aan UNHCR en UNICEF een bijdrage gedaan
ter ondersteuning van het Uganda Refugee Response Plan, in het leven geroepen naar
aanleiding van de kritieke situatie die in Oeganda ontstond door het hoge aantal vluchtelingen
dat onder andere vanuit Zuid-Soedan en de Democratische Republiek Congo naar het land
trok. Bovendien is met de extra middelen een hogere bijdrage aan UNHCR en UNICEF gegeven
voor reeds geplande steun aan Afghaanse vluchtelingen en gastgemeenschappen in Pakistan.
Beide interventies dragen bij aan versterkte toegang tot educatie, water, sanitatie,
en bescherming van deze doelgroep.

7

Waarom ontbreekt een cijfermatige onderbouwing voor de verhoogde streefwaardes van
de doelen «onderwijs» en «betere kans op werk»?

Antwoord

Zoals aangegeven in de bestuursreactie zal dit nader worden onderzocht. Hierbij is
het relevant te noemen dat het een relatief jong thema betreft, met een fluctuerend
budget. Een cijfermatige onderbouwing van de streefwaardes zal dus gestoeld zijn op
een grove inschatting.