Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Eijk over het Besluit met voorwaarden voor algemeen nut investeringen en het toezicht op algemeen nut beogende instellingen (ANBI’s)

Antwoord van Staatssecretaris Van Rij (Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst)
(ontvangen 22 mei 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1578.

Vraag 1

Bent u bekend met het Besluit met voorwaarden voor algemeen nut investeringen door
ANBI’s (nr. 8860) van 2 april 2024?

Antwoord 1

Ja, dit betreft het beleidsbesluit «ANBI. Bestedingscriterium. Algemeen nut investeringen»
van 15 maart 2024, nr. 2024–6086. Dit besluit is op 2 april 2024 gepubliceerd in de
Staatscourant (stcrt. 2024, 8860) en in werking getreden met ingang van 3 april 2024.

In dit besluit is beleid opgenomen over de voorwaarden waaraan een investering door
een algemeen nut beogende instelling (hierna: ANBI) moet voldoen om te kwalificeren
als zogenoemde algemeen nut investering. Als een investering kwalificeert als algemeen
nut investering, dan valt deze in ieder geval binnen de kaders van het bestedingscriterium:
het voorschrift dat een ANBI niet meer vermogen aanhoudt dan redelijkerwijs nodig
is voor de continuïteit van de voorziene werkzaamheden ten behoeve van haar doelstelling.

Vraag 2, 3 en 4

Deelt u dat het toestaan van investeringen door (grotendeels) fiscaal vrijgestelde
ANBI’s, waarbij winst weliswaar geen oogmerk maar wel een resultaat mag zijn, een
inherent risico op misbruik of oneigenlijk gebruik kent?

Zo ja, welke mogelijke risico’s ten aanzien van misbruik of oneigenlijk gebruik brengt
het genomen besluit met zich mee?

Welke stappen heeft u gezet om deze mogelijke risico’s weg te nemen of te verkleinen
in het voorliggende besluit?

Antwoorden 2, 3 en 4

Om als algemeen nut investering te kunnen gelden, moet een investering voldoen aan
de voorwaarden uit het besluit. Als aan die voorwaarden wordt voldaan, is de investering
een algemeen nuttige activiteit van de ANBI. Voldoet een investering niet aan die
voorwaarden, dan is het geen algemeen nuttige activiteit van de ANBI. Met het besluit
is invulling gegeven aan een toezegging van mijn ambtsvoorganger om de verenigbaarheid
van «impact investments» met het bestedingscriterium te verduidelijken1. Het betreffen zorgvuldig geformuleerde voorwaarden, die de Belastingdienst in overleg
met een werkgroep vanuit de (toenmalige) Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie
(SBF) ontwikkeld heeft. Een inherent risico op misbruik of oneigenlijk gebruik herken
ik dan ook niet.

Vraag 5

Verwacht u dat dit besluit zal leiden tot een toename van afbakenings- of definitiekwesties,
zoals of de investering het «primaire doel» heeft voordeel te behalen? Zo ja, hoe
is de Belastingdienst hier op voorbereid?

Antwoord 5

Om als algemeen nut investering te kunnen kwalificeren moet een investering primair
gericht zijn op het (rechtstreeks) realiseren van de algemeen nuttige doelstelling
van de ANBI. Een zijdelings gunstig effect is niet voldoende. Die toets geldt ook
voor andere activiteiten van een ANBI en is in zoverre niet nieuw voor de Belastingdienst.
Dat neemt niet weg dat in de praktijk discussie kan ontstaan. Of dit toeneemt door
het besluit kan ik op voorhand niet zeggen, de praktijk zal dit leren. Als de praktijkervaring
in de toekomst meebrengt dat verdere verduidelijking of aanpassing van voorwaarden
wenselijk is, dan zal dat dan worden bezien.

Vraag 6

Verwacht u een toename van investeringen die (deels) door ANBI’s worden gedaan als
gevolg van dit besluit?

Antwoord 6

Het besluit beoogt een verduidelijking te geven van wanneer een investering door een
ANBI geldt als algemeen nuttige activiteit. Of dit leidt tot een toename van dit soort
investeringen zal in de praktijk moeten blijken.

Vraag 7

In welke mate is hierin ook sprake van investeringen die door investeringen die (deels)
door ANBI’s gedaan zullen worden en zonder het besluit ook gedaan zouden zijn door
niet fiscaal-vrijgestelde instellingen?

Antwoord 7

Een van de voorwaarden om als algemeen nut investering te kwalificeren, is dat de
investering van de ANBI cruciaal is voor het doorgang vinden van de activiteit of
het project waarin wordt geïnvesteerd. Bij de beoordeling of een investering als algemeen
nut investering kwalificeert, is van belang dat andere (commerciële) partijen niet
of onvoldoende bereid zijn om diezelfde investering te doen. Als de financiering van
een project of activiteit ook zonder investering door de ANBI rond was gekomen, is
dat een indicatie dat het doen van de investering niet een algemeen nuttige activiteit
is.

Vraag 8

Bent u voornemens om, mede gezien de uitbreiding of verduidelijking van de mogelijkheden
voor het doen van investeringen door de fiscaal vrijgestelde ANBI als gevolg van dit
besluit, de handhaving op naleving door ANBI’s te intensiveren? Zo ja, op welke manier
gaat u dit aanpakken?

Antwoord 8

Dit besluit geeft voor nu geen aanleiding voor intensivering van de handhaving op
naleving door ANBI’s. Daar waar een instelling in concrete gevallen duidelijkheid
verlangt over een investering, ligt het voor de hand dat de instelling vooraf met
de Inspecteur afstemt middels vooroverleg. In het kader van het toezicht op een instelling
kan er uiteraard wel aanleiding zijn om investeringen die in de administratie als
algemeen nuttige investering worden verantwoord, te toetsen aan de criteria uit het
besluit.

Vraag 9

Kunt u schetsen wat de meest voorkomende manieren van misbruik of oneigenlijk van
ANBI’s zijn? Welke verdere stappen gaat u concreet zetten om misbruik tegen te gaan?

Antwoord 9

Voor de status als ANBI staat voorop dat een instelling een algemeen nuttig doel heeft
en dit algemeen nuttige doel in werkelijkheid dient, blijkend uit de werkzaamheden.
Doet een instelling dit niet, dan voldoet zij niet aan de «kernvoorwaarde» voor de
ANBI-status. In dat geval kan de ANBI-status worden ingetrokken.

In lijn met de aanbevelingen uit het adviesrapport «Toezicht op Algemeen Nut»2 heeft het kabinet besloten om in te zetten op verbetering van het toezicht op ANBI’s,
met de focus op digitalisering.3 Er wordt door de Belastingdienst gewerkt aan verbetering van de digitale gegevensverwerking
door het opzetten van een centraal punt voor aanlevering, verwerking, en publicatie
van ANBI-gegevens. Momenteel treft de Belastingdienst voorbereidende werkzaamheden
om een dergelijk online portaal te ontwikkelen.

Vraag 10

Kunt u aangeven op welke manier er tot dusver invulling is gegeven aan de aanbevelingen
in het advies uit het Rapport Toezicht op Algemeen Nut?

Antwoord 10

In de kabinetsreactie op het rapport «Toezicht op Algemeen Nut» is het kabinet ingegaan
op de aanbevelingen die zijn gedaan in het rapport. Het kabinet heeft naar aanleiding
van het rapport een aantal conclusies getrokken. Het kabinet heeft aangegeven de aanbeveling
om een minimumbestedingscriterium (in de zin van een minimum aan activiteiten of een
minimumbedrag dat wordt besteed aan de algemeen nuttige doelstelling) in te voeren,
mee te nemen in de evaluatie van de ANBI-regeling. Daarnaast heeft het kabinet toegezegd
diverse acties te ondernemen om het toezicht op ANBI’s te verbeteren. Inmiddels is
het online ANBI-aanvraagproces operationeel. Daarnaast is het online ANBI Loket opgezet.
Het ANBI Loket biedt ondersteuning bij het aanvraagproces van de ANBI-status bij de
Belastingdienst. Daarnaast wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een centraal punt
voor ANBI-gegevens. De daarvoor benodigde wetswijziging wordt naar verwachting opgenomen
in het wetsvoorstel Fiscale Verzamelwet 2026.

Vraag 11

Is met de recent gepubliceerde evaluatie van de giftenaftrek eveneens de voorgenomen
evaluatie van de ANBI-regeling afgedaan? Zo nee, op welke termijn wordt deze evaluatie
gepubliceerd?

Antwoord 11

Recent is de evaluatie van de giftenaftrek afgerond. Die heb ik op 21 maart 2024 aan
uw Kamer toegezonden.4 Er vindt nog een separate evaluatie van de ANBI-regeling plaats. De evaluatie van
de ANBI-regeling bevindt zich in de opstartfase en wordt naar huidige inschatting
dit jaar afgerond.