Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bontenbal over de wachtlijst voor aanvragen voor transportcapaciteit op het elektriciteitsnet

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 27 februari 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de uitzending van Studio Energie van 30 januari jongstleden over
netcongestie?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel partijen met een aanvraag voor transportcapaciteit staan momenteel op de wachtlijst
voor een nieuwe of zwaardere aansluiting op het elektriciteitsnet? Zijn dat nog steeds
zo’n 6000 bedrijven zoals in de zomer van 2023 werd gerapporteerd of is dat aantal
sindsdien nog verder opgelopen?2

Antwoord 2

Op dit moment staan er circa 9.400 aanvragen op de wachtlijst voor een nieuwe of zwaardere
aansluiting voor stroomafname. Het merendeel van deze aanvragen betreft partijen die
een zwaardere aansluiting wensen. Zoals TenneT en Netbeheer Nederland onlangs hebben
toegelicht is dit getal vermoedelijk vertroebeld door dubbele aanvragen en aanvragen
waar nog geen concreet plan achter zit3. Ik bezie in overleg met netbeheerders en ACM de mogelijkheden om de wachtrij op
te schonen.

Zodra de netbeheerder congestieonderzoek aankondigt, komt elke nieuwe aanvraag op
de wachtlijst. Zolang uitbreiding van het stroomnet of nieuw ontsloten flexibel vermogen
bij reeds aangeslotenen niet leidt tot vrijkomen van transportcapaciteit blijft dit
de procedure bij nieuwe aanvragen. Uitbreidingen van het stroomnet zijn niet van vandaag
op morgen gereed. Naar verwachting wordt het merendeel van de nu geplande uitbreidingen
pas gerealiseerdtussen 2027 en 2030. De wachtlijst zal de eerstkomende jaren naar
verwachting echter nog toenemen.

Vraag 3

Kunt u aangeven hoe lang partijen die op de wachtlijst terechtkomen gemiddeld moeten
wachten voordat zij kunnen worden aangesloten? Om hoeveel transportcapaciteit gaat
het daarbij in totaal?

Antwoord 3

Hoe lang een partij op de wachtlijst zal staan is van verschillende factoren afhankelijk
en daardoor niet eenduidig in te schatten.

Ten eerste kan ruimte op het stroomnet ontstaan door gerealiseerde uitbreiding. Partijen
worden in dat geval aangesloten volgens het «first come, first serve» principe. Later
ingediende aanvragen staan lager op de wachtlijst. De ACM werkt momenteel aan een
maatschappelijk prioriteringskader. Een definitief besluit daarover wordt verwacht
in april 2024. Dit kader biedt de mogelijkheid aanvragen met maatschappelijk belang,
zoals woningbouw en onderwijs, voorrang te geven bij het toekennen van beschikbare
transportcapaciteit.

Ten tweede verschilt het moment waarop een uitbreiding is gerealiseerd per station.
Hoe lang partijen op de wachtrij staan, is daardoor afhankelijk van de fysieke locatie
waarvoor zij een aansluiting hebben aangevraagd en van de realisatietijd van de netuitbreiding
op die locatie.

Ten derde kan bij congestieonderzoeken flexibel vermogen worden ontsloten. Hierdoor
komt zonder uitbreiding capaciteit op het stroomnet vrij. Deze ruimte kan worden aangewend
om partijen in de wachtrij aan te sluiten.

Elk station kent daarmee een eigen wachtrij. Deze varieert van enkele MW tot enkele
honderden MW. De totale wachtrij beslaat op dit moment voor afname 110 GW (waarvan
99 GW op TenneT vlak) en voor invoeding 105 GW (waarvan 84 GW op TenneT vlak). Ook
de omvang van de geplande uitbreiding varieert sterk per station. Daarnaast kan de
netcongestie gevolg zijn van congestie op het hoogspanningsvlak, waardoor uitbreiding
van een middenspanningstation geen oplossing is en niet alle klanten in de wachtrij
geholpen kunnen worden.

Vraag 4 en 5

Klopt het dat er partijen met een aanvraag voor transportcapaciteit zijn die onterecht
op de wachtlijst terechtkomen, omdat zij eigenlijk wel recht hebben op transportcapaciteit
vanwege het feit dat zij bereid zijn om deel te nemen aan congestiemanagement op het
moment dat congestie optreedt?

Waar ligt het aan dat deze partijen toch op de wachtlijst terechtkomen? In hoeverre
heeft dat er mee te maken dat de opties voor congestiemanagement niet bekend zijn
bij deze partijen en ook niet met hen worden besproken door bijvoorbeeld de netbeheerder?

Antwoord 4 en 5

Er zijn inderdaad partijen die aangeven bereid te zijn flexibiliteit beschikbaar te
stellen aan de netbeheerder als zij worden aangesloten op het stroomnet, waarmee zij
voorkomen dat hun aansluiting het net op piekmomenten verder belast. Dit betreft overigens
vooral partijen die elektriciteit op het netwerk willen invoeden; onder afnemers is
beperkte animo voor het aanbieden van flexibiliteit. Een aanbod van flexibiliteit
leidt in de praktijk zelden tot een daadwerkelijke aansluiting op het net, waardoor
partijen alsnog in de wachtrij komen. Dit heeft verschillende oorzaken.

Een partij kan weliswaar flexibiliteit aanbieden, maar daarbij is het van belang dat
deze flexibiliteit in omvang voldoende en toepasbaar is. De aangeboden flexibiliteit
moet aansluiten bij de piekbelasting van het stroomnet en daarmee zorgen voor ontlasten
van deze piek. Vervolgens, om daadwerkelijk in aanmerking te komen voor een aansluit-
en transportovereenkomst (ATO) met de bijbehorende transportcapaciteit moeten de netbeheerder
en de betreffende partij het eens worden over de voorwaarden die daarbij van toepassing
zijn. In de praktijk leidt een algemeen aanbod van flexibiliteit lang niet altijd
tot overeenstemming en concrete afspraken. In de Netcode elektriciteit is opgenomen
dat een prijs in het «normaal economisch verkeer» als gebruikelijk moet gelden. Hierover
bestaat soms verschil van inzicht tussen netbeheerders en aangeslotenen. De netbeheerder
accepteert het bod voor de levering van congestiediensten dan niet. Indien de gesprekken
succesvol verlopen, dan moet, met het oog op het non-discriminatiebeginsel, ook aan
de partijen hoger op de wachtlijst worden gevraagd of zij onder diezelfde condities
flexibiliteit beschikbaar willen stellen. Het bieden van flexibiliteit mag immers
niet leiden tot het omzeilen van de wachtrij. Het is dan goed mogelijk dat partijen
verder in de wachtrij die eerder geen flexibiliteit aanboden, de keuze maken dit toch
te doen, waarmee de nieuwe aanvraag in de wachtrij komt.

Het proces van overleg met alle partijen hoger op de wachtlijst is, kortom, tijdrovend
en ingewikkeld. Om dit proces te versnellen zet ik samen met netbeheerders en de ACM
in op vereenvoudiging van dit proces en standaardisering van de voorwaarden voor het
aanbieden van congestiediensten. Afgelopen najaar hebben Netbeheerders, Energie Samen
en Holland Solar overeenstemming bereikt over een standaard contract en standaard
vergoeding. Onderdeel van deze afspraak is dat partijen in de wachtrij die een aanbod
doen om deel te nemen aan congestiemanagement en zich daarbij committeren aan de standaard
vergoeding en standaard contractvoorwaarden, direct toegang kunnen krijgen. Wie andere
voorwaarden wil bespreken met de netbeheerders, komt daardoor mogelijk pas later aan
bod.

Op dit moment voeren netbeheerders, de ACM en de sector soortgelijke gesprekken om
het aanbod van congestiediensten voor afnamecongestie verder te stroomlijnen. Het
is hierbij zaak een balans te vinden tussen enerzijds standaardisatie om schaal en
tempo te kunnen maken en anderzijds maatwerk om rekening te kunnen houden met verschillende
typen aangeslotenen. Te denken valt bijvoorbeeld aan een aantal verschillende standaard
contractvormen en vergoedingen, waaruit aangeslotenen dan kunnen kiezen. Deze gesprekken
lopen nog.

Vraag 6

Hebt u in beeld bij hoeveel partijen die nu op de wachtlijst staan deelname aan congestiemanagement
een optie zou zijn en in hoeverre is van partijen op de wachtlijst bekend of zij bereid
en in staat zijn om deel te nemen aan congestiemanagement?

Antwoord 6

Ik ben niet bekend met het exacte aantal partijen in de wachtrij waarvoor deelname
aan congestiemanagement een optie zou zijn. Dat verschilt per type aangeslotene, omdat
de mate waarin aangeslotenen flexibel het net kunnen gebruiken sterk verschilt. Ook
de aard en omvang van de congestie ter plaatse maakt daarbij uit, omdat de aangeslotenen
productie of verbruik zodanig moeten kunnen aanpassen dat de congestie wordt voorkomen.

Vraag 7 en 8

Hoeveel partijen staan er op dit moment op de wachtlijst voor het terugleveren van
elektriciteit aan het net? Staan er nog steeds zo’n 8000 partijen op de wachtlijst
voor teruglevering zoals in de zomer van 2023 werd gerapporteerd of is dat aantal
sindsdien nog verder opgelopen?4

Kunt u ook voor de wachtlijst voor teruglevering aan het net aangeven in hoeverre
er daarbij voldoende inzicht is voor de mogelijkheid voor deelnamen aan congestiemanagement
en of deze optie ook met partijen die op de wachtlijst staan wordt besproken?

Antwoord 7 en 8

Er staan in totaal circa 10.000 aanvragen op een wachtlijst voor invoeding (teruglevering),
waarbij ik aanteken dat ook hier mogelijk sprake is van vertroebeling door dubbelingen
en niet onderbouwde aanvragen (zie het antwoord op vraag 2). Ook voor invoeding geldt
dat zolang er sprake is van netcongestie of een lopend congestieonderzoek nieuwe aanvragen
op de wachtrij komen. Net als bij afname zullen ook deze wachtrijen in afwachting
van vrijkomend flexibel vermogen en uitbreiding van het stroomnet naar verwachting
de komende jaren verder toenemen. Samen met de netbeheerders zet ik sterk in op het
informeren van zowel afnemers als invoeders over de mogelijkheden die flexibiliteit
hen kan bieden. Zie verder het antwoord op vraag 9.

Vraag 9

Welke inspanningen worden er gedaan om beter inzicht te krijgen met betrekking tot
partijen op de wachtlijst waarbij deelname aan congestiemanagement een optie zou zijn
en met hen de mogelijkheden voor deelname aan congestiemanagement te bespreken? Bent
u daarover bijvoorbeeld in gesprek met de netbeheerders?

Antwoord 9

De netbeheerders spannen zich in om inzicht in de wachtrij te geven. Zo publiceren
Stedin5, Enexis6 en Liander7 actuele data over de wachtrij op hun website. Begin dit jaar ben ik met de netbeheerders
overeengekomen dat zij toewerken naar een gezamenlijk dashboard. Dit dashboard zal
per regio, bijvoorbeeld per station, inzicht geven in de huidige wachtrij en de geplande
uitbreiding. De omvang van de wachtrij, geplande uitbreiding en het moment waarop
uitbreiding gereed is zal hiermee inzichtelijk worden, en periodiek worden geüpdatet.

Samen met de netbeheerders breng ik de mogelijkheid van congestiemanagement op allerlei
manieren actief onder de aandacht van reeds aangesloten partijen en partijen op de
wachtlijst. Netbeheerders ondernemen een veelheid aan initiatieven om de systematiek
van congestiemanagement en de mogelijke oplossingen die dit biedt, onder de aandacht
te brengen, zoals websites, webinars, seminars, e-mail en briefcampagnes en bedrijfsbezoeken.
Daarnaast spreekt de Bestuurlijk Aanjager Slim met Stroom een breed scala aan ondernemingen
en brancheverenigingen over de uitdagingen die zij ervaren als gevolg van netcongestie
en oplossingen waar zij aan kunnen bijdragen. Aan de hand van de uitkomsten van deze
gesprekken wordt het beleidsinstrumentarium verder ontwikkeld.