Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ellian over het maken van procesafspraken met criminele kopstukken

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 9 februari
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 728.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Justitie sluit deal met zeer invloedrijke drugssmokelaar»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat met een crimineel kopstuk zoals Edin G., volgens de Drug Enforcement
Agency een van de vijftig invloedrijkste ter wereld, procesafspraken worden gemaakt?

Antwoord 2

Criminele kopstukken moeten hard worden aangepakt. Het Openbaar Ministerie spant zich
tot het uiterste in om dit te doen. Het Openbaar Ministerie heeft geoordeeld dat dit
in deze zaak het meest effectief met behulp van procesafspraken kan. Bij het maken
van procesafspraken neemt het Openbaar Ministerie altijd de aard en ernst van het
strafbare feit en de persoon van de verdachte mee.

Vraag 3

In hoeverre zijn bij de totstandkoming van deze procesafspraken alle voorschriften
gevolgd uit de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken van het Openbaar Ministerie?

Antwoord 3

Ten tijde van deze procesafspraken was de aanwijzing omtrent procesafspraken nog niet
van kracht, maar het Openbaar Ministerie heeft destijds wel in de geest van deze aanwijzing
gehandeld.

Vraag 4

In hoeverre acht u het wenselijk dat het Openbaar Ministerie procesafspraken maakt
met personen die op de sanctielijst van de OFAC (Office of Foreign Assets Control)
zijn geplaatst?

Antwoord 4

Zie ook het antwoord op vraag 2. Of een verdachte op deze lijst staat hoeft niet zondermeer
een reden te zijn om van procesafspraken af te zien.

Vraag 5

In hoeverre is het volgens u wenselijk om met criminele kopstukken procesafspraken
te maken?

Antwoord 5

Procesafspraken kunnen een wezenlijke bijdrage leveren aan de effectiviteit en voortvarendheid
van het strafproces, met name in omvangrijke of complexe zaken. Door de totstandkoming
van een door de officier van justitie en de verdachte gedragen voorstel voor een bepaalde
afdoening van de zaak, zal de desbetreffende zaak daarna in eerste aanleg doorgaans
minder zittingstijd vergen en sneller door de rechtbank kunnen worden afgedaan. Daarnaast
kunnen procesafspraken bevorderen dat de procespartijen afzien van het instellen van
hoger beroep, zodat de desbetreffende zaak in dat geval in één instantie wordt afgedaan.
Een en ander kan bijdragen aan een verkorting van doorlooptijden, de werklast en capaciteitsinzet
in omvangrijke of complexe strafzaken beperken en bij een veroordeling de tenuitvoerlegging
van de opgelegde straf vergemakkelijken.

Iedere strafzaak is anders. Afhankelijk van onder meer de aard en omvang van de zaak
en de ernst van de gepleegde strafbare feiten maakt het Openbaar Ministerie een afweging
hoe de verdachte het meest effectief kan worden vervolgd.

Zoals toegelicht in de brief van 26 oktober 20222 wordt voor het nieuwe Wetboek van Strafvordering een wettelijke regeling voor procesafspraken
voorbereid, in samenspraak met het Openbaar Ministerie, de rechtspraak en de advocatuur.
De ervaringen met procesafspraken die onder het huidige recht zijn en worden opgedaan,
worden betrokken bij het opstellen van die regeling.Daarbij zal ook nadrukkelijk de
vraag onder ogen worden gezien of de mogelijkheid om procesafspraken te maken bij
bepaalde strafbare feiten moet worden uitgesloten. De verwachting is dat een regeling
van procesafspraken als onderdeel van een meeromvattend wetsvoorstel (de zogeheten
eerste aanvullingswet bij het nieuwe Wetboek van Strafvordering) in april 2024 in
formele consultatie kan worden gegeven.

Vraag 6

Welk maatschappelijk doel is gediend met het maken van procesafspraken met een crimineel
kopstuk?

Antwoord 6

Procesafspraken kunnen een bijdrage leveren aan de effectiviteit en voortvarendheid
van het strafproces. Dit betekent bijvoorbeeld dat een zaak sneller kan worden afgedaan
en daardoor ook meer capaciteit beschikbaar blijft om andere strafzaken op te pakken.

Vraag 7

In hoeverre is het volgens u wenselijk dat procesafspraken worden gemaakt indien onduidelijk
is of de opgelegde gevangenisstraf daadwerkelijk ten uitvoer zal kunnen worden gelegd?

Antwoord 7

Uiteraard moeten gevangenisstraffen die door de rechter zijn opgelegd, te allen tijde
worden uitgevoerd. Het maakt hierbij niet uit of het vonnis is gebaseerd op procesafspraken.

Vraag 8

Welk belang hecht u aan het voorkomen van voortgezet crimineel handelen vanuit detentie
indien procesafspraken gemaakt kunnen worden met criminelen waarvan onduidelijk is
waar en onder welk regime zij hun detentie zullen ondergaan?

Antwoord 8

Dit kabinet hecht een groot belang aan het voorkomen van voortgezet crimineel handelen
vanuit detentie.3 De totstandkoming van procesafspraken en van het vonnis staan los van de tenuitvoerlegging
van straffen. Bij het maken van afspraken omtrent het strafproces ter zitting, is
het toepasselijke detentieregime geen onderwerp van gesprek. Zo is dat ook opgenomen
in de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken van het Openbaar Ministerie.

Vraag 9

Wat vindt u ervan dat een lagere gevangenisstraf via procesafspraken met het Openbaar
Ministerie verkregen kan worden, indien daar een hoge geldboete tegenover staat?

Antwoord 9

Het is in concrete gevallen aan het Openbaar Ministerie om te beoordelen welke strafeis
naar zijn oordeel passend is. Deze strafeis wordt vervolgens aan de rechter voorgelegd.
De rechter beoordeelt uiteindelijk onafhankelijk of deze straf passend is voor de
bewezenverklaarde feiten. Het past mij niet om te oordelen over de meest toepasselijke
straf in individuele zaken.

Vraag 10

Acht u een wettelijke begrenzing ten aanzien van de aard van het strafbare feit en
de criminele positie van de verdachte bij procesafspraken wenselijk? Zo ja, bent u
bereid een begrenzing mee te nemen in het nog te ontwikkelen wettelijk kader? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 10

Zie het antwoord op vraag 5.

Vraag 11

Indien uw antwoord op vraag 10 bevestigend luidt, bent u bereid in gesprek met het
Openbaar Ministerie te bezien of het nog langer wenselijk is vooruitlopend op het
wettelijke kader procesafspraken te maken waarbij de aard van het strafbare feit en
de criminele positie van een verdachte niet zichtbaar en inzichtelijk worden meegewogen?

Antwoord 11

Zie allereerst het antwoord op de vragen 2 en 5. In elke zaak neemt het Openbaar Ministerie
de aard en ernst van het strafbare feit en de persoon van de verdachte mee bij de
keuze of het Openbaar Ministerie al dan niet procesafspraken maakt met de verdachte.
Indien procesafspraken zijn gemaakt dan wordt dit op de zitting ter sprake gebracht.
De rechter heeft een zelfstandige verantwoordelijkheid voor de uitkomst van de strafzaak.
Dit brengt mee dat de rechter toetst of de gemaakte procesafspraken toelaatbaar zijn
en dat hij beslissingen kan nemen die afwijken van die procesafspraken. Het eindoordeel
van de rechter over de zaak en de onderbouwing daarvan worden opgenomen in het vonnis.
Ik zie vooralsnog geen aanleiding om met het Openbaar Ministerie in gesprek te gaan
over de in deze vraag genoemde punten.