Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Nispen, Ellian en Sneller over zorgen over de uitwerking van een Kamerbreed aangenomen motie voor de aanbesteding van tolkendiensten in Nederland en de grote zorgen over de toekomst van Tolken in Nederland

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 12 januari
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 715.

Vraag 1

Kunt u verder reflecteren op het antwoord dat u gaf over de brief van 3 oktober 2022
waarin stond dat het inschrijftarief met 15 euro wordt verhoogd?1

Antwoord 1

In de kamerbrief van 3 oktober 20223 heb ik toegezegd invulling te geven aan de Kamerbrede motie, over aanpassing van
de aanbestedingsvoorwaarden voor gerechtstolken om het schrappen van de voorrijkosten
te ondervangen4, door de ondergrens van de aanbesteding met 15 euro te verhogen. Dit betreft het
tarief dat inschrijvers minimaal dienen af te geven (inschrijftarief) in de tolkaanbesteding
voor het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak. Deze verhoging is tot stand gekomen
om te voorkomen dat de tolken die voor het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak (gaan)
werken financieel nadeel ondervinden van het schrappen van de voorrijkosten. In het
schriftelijk overleg van 24 juni 20225 ben ik nader ingegaan op de afschaffing van de voorrijkosten. De verhoging van het
inschrijftarief van de aanbesteding voor het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak is
gebaseerd op het gemiddelde tarief aan voorrijkosten die door deze organisaties werden
uitbetaald voor de tolkuren op locatie. Deze verhoging zorgt ervoor dat de individuele
tolk in gesprek met de intermediair/het tolkbureau een positie heeft om tot een passende
en hogere vergoeding te komen voor de tolkopdrachten van het Openbaar Ministerie/de
Rechtspraak. Graag benadruk ik dat de verhoging van het inschrijftarief enkel van
toepassing is voor tolkdienstverlening voor het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak.

Vraag 2

Kunt u een inschatting geven welk deel van deze verhoging bemiddelaars ten goede komt
en welk deel daadwerkelijk bij tolken terecht komt?

Antwoord 2

Een dergelijke inschatting is niet te maken. Het is de bedoeling dat de 15 euro verhoging
tot uiting komt in het uurtarief waar de tolken en intermediairs over kunnen onderhandelen.
Gezien de uurtarieven nog niet beschikbaar zijn, is het niet mogelijk om in te schatten
welk deel van dit uurtarief bij de intermediairs terecht komt en welk deel bij de
tolken.

In de aanbesteding voor de tolkopdrachten van het OM/de Rechtspraak is wel de voorwaarde
opgenomen dat de voorrijkosten voor tolkopdrachten op locatie onderdeel zijn van de
uurvergoeding. De vergoeding van deze kosten komt tot uiting in de beoogde uurvergoeding
voor tolken. Ondanks dat het verrekenen van voorrijkosten een nieuwe situatie betreft,
vertrouw ik erop dat zelfstandig ondernemende tolken met de intermediair een passende
uurvergoeding blijven afspreken. Bij deze passende uurvergoeding is rekening gehouden
met de voorrijbewegingen voor de opdrachten bij het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak.

De aanbesteding van de tolkopdrachten voor het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak
is inmiddels gegund aan twee verschillende intermediairs. De eerste overeenkomst is
onlangs geïmplementeerd, de andere overeenkomst gaat naar verwachting van start in
februari 2024.

Zodra dienstverlening volledig is geïmplementeerd en de gegevens hierover beschikbaar
zijn, worden de vergoedingen, die intermediairs aan zelfstandig ondernemende tolken
betalen, inzichtelijk. Hierdoor ontstaat een beeld van de tarieven die in de markt
worden uitbetaald aan de tolken, waarover ik uw Kamer op geaggregeerd niveau informeer
met de jaarlijkse brief over de monitoring van de tolk- en vertaaldiensten.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat de bemiddelingsbedrijven de mogelijkheid hebben om de € 15 extra
voor zichzelf te houden, terwijl deze verhoging tot doel had gerechtstolken niet langer
te benadelen wegens hun bijzondere positie?2

Antwoord 3

In de aanbestedingen van het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak wordt nadrukkelijk
vastgesteld dat de overeengekomen uurprijs altijd is opgebouwd uit alle (directe en
indirecte) kostencomponenten. In deze kostencomponenten zijn de voorrijkosten opgenomen.
Het verhogen van het inschrijftarief met 15 euro in de tolkaanbesteding voor het Openbaar
Ministerie en de Rechtspraak heeft als doel om te compenseren voor het wegvallen van
de voorrijkosten en een passende uurvergoeding te bewerkstelligen voor opdrachten
op locatie. Om deze reden verwacht ik dat tolkbureaus en de tolken voor deze dienstverlening
een hogere uurvergoeding overeenkomen voor de dienstverlening op locatie voor het
Openbaar Ministerie en de Rechtspraak. De meerkosten voor tolkbureaus zijn op deze
wijze gedekt.

Als na de implementatie en de monitoring blijkt dat de ophoging van het inschrijftarief
in de onderhavige aanbesteding niet zorgt voor een hogere vergoeding voor de tolken
(die opdrachten op locatie uitvoeren voor het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak),
zullen tolkbureaus door mijn ministerie actief gestuurd worden op het uitbetalen van
een bij de dienstverlening passende vergoeding aan de betreffende tolken.

Een hogere uurvergoeding voor tolken die voor het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak
werk op locatie verrichten, staat los van de aanvullende kilometervergoeding (van
0,77 euro) die zij ontvangen voor dienstverlening op locatie.

Vraag 4

Bent u het eens dat de uitwerking van de voorgenomen maatregelen er niet toe zouden
mogen leiden dat de gerechtstolken straks aanzienlijk minder betaald zullen krijgen
dan in de oude situatie?

Antwoord 4

Ja, daar ben ik het mee eens. De voorgenomen maatregelen zouden er niet toe moeten
leiden dat tolken minder betaald krijgen in de nieuwe situatie. Tolken die opdrachten
uitvoeren in de Rechtspraak/voor OM behoren een gepaste vergoeding te krijgen, aangezien
zij van belang zijn voor de rechtspleging en de rechtsgang. De stelselherziening van
de tolk- en vertaaldienstverlening ziet erop toe dat er sprake is van marktwerking.
Deze wijziging is er juist op gericht dat de positie van de zelfstandig werkende tolk
verbeterd kan worden. Daarbij is het van belang dat de individuele tolk met de intermediair
in vrijheid afspraken kunnen maken over de voorwaarden (waaronder de vergoeding) waarvoor
zij het werk verrichten van het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak. Het is aan
de individuele tolk om te onderhandelen en te komen tot een gepaste vergoeding. Door
middel van het hogere inschrijftarief is beoogd de tolk in de gelegenheid te stellen
om een stevigere positie te krijgen de afspraken die zij maken over een hogere uurvergoeding.

Vraag 5

Kunt u ingaan op het signaal dat ons heeft bereikt dat sommige gerechtstolken in plaats
van een verdiende loonsverhoging juist moeten rekenen op een verlaging van hun tolkenvergoeding
van 67,3 procent bij OM-tolkdiensten van bijvoorbeeld 31 minuten? Zo nee, hoeveel
gaan ze er dan op achteruit?

Antwoord 5

Het is van belang om signalen te ontvangen van alle partijen in het stelsel van de
tolk- en vertaaldiensten, zodat we op de hoogte blijven van de stelselontwikkeling.
Daarvoor staan we in contact met de beroepsvertegenwoordigers. Ondanks dat de aanbesteding
van de tolkdiensten bij het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak is ondertussen gegund,
is nog geen informatie beschikbaar over de vergoeding aan de zelfstandig ondernemende
tolken van opdrachten bij OM/de Rechtspraak. Hierdoor kan (nog) niets gezegd worden
over de ontwikkeling van de vergoeding aan deze groep tolken. Het uurtarief komt immers,
zoals in bovenstaande antwoorden tevens vermeld, tot stand tussen onderhandelingen
met de individuele ondernemende tolk en de intermediair.

Vraag 6

Bent u het eens met de stelling dat de nieuwe vergoedingsontwikkelingen zeer nadelig
kunnen zijn voor tolken die bijvoorbeeld diensten doen van net iets meer dan 30 minuten?

Antwoord 6

De verwachting is dat tolken in de nieuwe situatie voor diensten op locatie van het
Openbaar Ministerie/de Rechtspraak een hoger uurvergoeding overeenkomen met het tolkbureau.
Er is, vanaf februari 2024, sprake van een andere situatie waarbij de aanbesteding
van de tolkopdrachten van het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak volledig geïmplementeerd
is.

Door te gaan werken met tolkbureaus kunnen tolken het werk dat zij voor het Openbaar
Ministerie en de Rechtspraak verrichten ook combineren met het werkaanbod dat zij
via het tolkbureau aangeboden krijgen voor andere overheidsorganisaties. Ook deze
situatie verschilt ten opzichte van de huidige werkwijze. Daarnaast refereer ik graag
naar de beantwoording op vraag 3, 4 en 5.

Vraag 7

Klopt het dat er plannen zijn om de OM-tolkendiensten in de toekomst telefonisch te
laten plaatsvinden?

Antwoord 7

Na contact met het Openbaar Ministerie kan ik benadrukken dat de bovenstaande stelling
niet klopt. Alleen bij hoge uitzondering wordt er via telefonische of video verbinding
vertolkt. Dit gebeurt bijvoorbeeld als een tolk vlak voor de opdracht annuleert.

Vraag 8

Deelt u de zorg dat de geplande verhoging van € 43,89 naar € 55 met afschaffing van
de voorrijkosten een grote teruggang in inkomsten voor de gerechtstolken kan betekenen?

Antwoord 8

Door de genomen maatregelen in de nieuwe aanbestedingen van het Openbaar Ministerie
en de Rechtspraak verwacht ik juist hogere uurvergoedingen voor dienstverlening op
locatie. Dit mede door de verhoging van het inschrijftarief van 15 euro, waardoor
de tolk in de gelegenheid is om een hoger uurtarief te vragen. Ik heb beoogd om de
tolk te beschermen voor een nadelig financieel effect door het inschrijftarief voor
het Openbaar Ministerie en de Rechtspraak te verhogen met 15 euro. Op deze manier
kunnen tolken het wegvallen van de voorrijkosten met een hogere uurvergoeding compenseren.
Daar komt bij dat het minimumtarief vanaf 1 januari 2024 geïndexeerd is naar 59,53
euro.

Vraag 9

Deelt u de zorgen over de positie van gerechtstolken op de arbeidsmarkt? Zo ja, welke
maatregelen treft u voor het behoud en werven van nieuwe gerechtstolken?

Antwoord 9

Ik kan een deel van de zorg begrijpen gezien de stelselherziening. Het stelsel van
de tolkdienstverlening is in ontwikkeling. De tolken, tolkbureaus en opdrachtgevers
zijn in toenemende mate afhankelijk van elkaar om het werk te verrichten. De nieuwe
systematiek dient zich immers nog te bewijzen in opzichte van de overheidsopdrachten
voor het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak.

De zorg over de positie van de tolken deel ik echter niet. In het nieuwe stelsel is
sprake van zelfstandig ondernemende tolken en tolkbureaus. Deze partijen in het stelsel
werken, soms individueel maar in toenemende mate met elkaar, in een markt waarin de
positie op basis van vraag en aanbod van gevraagde expertise tot stand komt. Op basis
hiervan kunnen betere voorwaarden tot stand komen met verantwoordelijkheid voor ieders
eigen deel van de overheidsopdracht.

In de doelstellingen van het programma «Tolken in de Toekomst» is in het bijzonder
aandacht besteed aan het borgen van de goede en onafhankelijke positie van de tolken,
waaronder tolken die werken in de rechtsgang. Door de keuzevrijheid die zij hebben
om via verschillende contractpartijen in aanmerking te komen tot het werk van de overheid,
ontstaat voor hen een betere positie richting de markt van tolkbureaus. Ik hoor ook
positieve geluiden over de positie van de tolk en de onderhandelingsmogelijkheden
over voorwaarden.

Afhankelijk van vraag en aanbod zal door de markt, al dan niet in samenwerking met
de overheid, gericht acties ondernomen worden voor behoud van voldoende gekwalificeerde
tolken. In de Kamerbrief van 11 december 20237 noemde ik de interventies, in het kader van het vergroten van het aantal registertolken
in het Register voor beëdigde tolken en vertalers.

Vraag 10

Kunt u reflecteren op wat deze voorgenomen uitwerking kan doen met de toegang tot
het recht als steeds minder mensen de mogelijkheid krijgen om gebruik te maken van
een tolk in de rechtsgang?

Antwoord 10

Ik kan niet speculeren over mogelijke situaties. Het Openbaar Ministerie/de Rechtspraak
vragen, op basis van artikel 6 EVRM en de Wet Beëdigde tolken en vertalers (Wbtv),
registertolken uit. De inzet van de registertolken op C1-niveau in de rechtsgang is
dus verplicht als betrokkenen de taal niet beheersen. Dit zijn de rechten van elke
burger.

Daarnaast is mijn ministerie op dit moment met betrokken partijen, waaronder Bureau
Wbtv en intermediairs, gericht aan het onderzoeken hoe het Register beëdigde tolken
en vertalers aangevuld kan worden met meer C1-tolken. Hieronder valt ook de verhoging
in het register van het aantal tolken die werken voor Openbaar Ministerie/de Rechtspraak.
Door het uitbreiden van mogelijke interventies in het aantal registertolken, zal de
mogelijkheid voor het gebruik van een tolk in de rechtsgang naar verwachting toenemen.

Vraag 11

Bent u het eens met de stelling dat deze voorgenomen uitwerking van de Kamerbreed
aangenomen motie nadelig kan zijn voor de inkomenspositie van gerechtstolken en bent
u het met eens met de stelling dat er juist moet worden gewerkt aan een redelijke
vergoeding en een tariefverhoging ten opzichte van de huidige situatie voor gerechtstolken
zodat de toegang tot het recht voor iedereen wordt gewaarborgd?

Antwoord 11

Met de uitwerking van de motie is juist beoogd om de positie van de tolk als zelfstandige
ondernemer beter tot zijn recht te laten komen. Ik heb beoogd om de tolk te beschermen
voor een nadelig financieel effect door het inschrijftarief voor het Openbaar Ministerie
en de Rechtspraak te verhogen met 15 euro. Op deze manier kunnen tolken het wegvallen
van de voorrijkosten met een hogere uurvergoeding compenseren. De uitwerking van de
vergoedingen in de praktijk wordt gemonitord als onderdeel van de monitoring van de
tolk- en vertaaldiensten.

Vraag 12

Bent u bereid ervoor te zorgen dat de gerechtstolken daadwerkelijk de tariefverhoging
voelen in hun portemonnee en aanvullende maatregelen te treffen om te voorkomen dat
gerechtstolken er in het geheel er ten opzichte van de oude situatie in ieder geval
niet op achteruit zullen gaan?

Antwoord 12

Ja. Voor deze vraag refereer ik naar de beantwoording van vraag 3, 4 en 5.

Vraag 13

Kunt u de Kamer dit kalenderjaar nog informeren over zowel de ontwikkelingen bij de
tarieven van tolken alsmede de resultaten van de monitoring van de tarieven van vertaaldiensten?

Antwoord 13

De Kamerbrief over de monitoring is in december naar de kamer gestuurd8. De eerste beelden van de ontwikkeling van de tarieven van de tolken worden in deze
brief weergegeven. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat in meer dan 40% van de opdrachten
meer dan 60 euro wordt vergoed. De resultaten van de monitoring van de tarieven van
de vertaaldiensten zijn gelimiteerd beschikbaar en bieden nog geen volledig, geaggregeerd
beeld. Aangezien veel aanbestedingen rondom de vertaaldiensten nog geïmplementeerd
moeten worden, zal de monitoring over de tarieven van de vertaaldiensten zich in de
loop van het komende jaar vullen. In de eerstvolgende Kamerbrief rondom de monitoring
zal ik bij dit onderwerp opnieuw stilstaan.