Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over beïnvloeding van en door de overheid op social media m.b.t. de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023

Antwoord van Minister De Jonge (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en van
Staatssecretaris Van Huffelen (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
22 december 2023).

Vraag 1

Is er contact geweest tussen overheidsorganen en sociale media platforms voorafgaand
aan en tijdens de campagneperiode voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november
2023? Zo ja, met welke platforms is er contact geweest door wie en/of welk departement
van de Rijksoverheid en wat heeft dit contact behelst? Betrof dit contact (ook) specifiek
de verkiezingen van 22 november zo ja, op welke manier?

Antwoord 1

Het Ministerie van BZK heeft voorafgaand aan de verkiezingen op ambtelijk niveau gesproken
met vertegenwoordigers van Google, Meta, Microsoft, Snapchat, TikTok en X. Het doel
van deze gesprekken was om te begrijpen hoe de platformen de risico’s van hun systemen
rondom de verkiezingen beoordelen en om inzicht te krijgen in de mitigerende maatregelen
die de platformen nemen en de effectiviteit daarvan. Tijdens deze gesprekken is bijvoorbeeld
het beleid van platformen besproken, zoals vastgelegd in de eigen gebruikersvoorwaarden,
om des- en misinformatie rondom de verkiezingen tegen te gaan.

Ook is er in het kader van de opkomstbevorderende campagne «Elke Stem Telt» van het
Ministerie van BZK op Google, Meta en Snapchat geadverteerd met als doel kiesgerechtigden
te attenderen op de verkiezing en hen te motiveren om te gaan stemmen. Over het effect
van de campagne wordt gerapporteerd in de evaluatie van de Tweede Kamer verkiezing.
Daarnaast hebben Google, Meta en Snapchat op eigen initiatief op hun platformen de
verkiezingen gepromoot. Dit hebben zij ter kennisgeving voorafgaand aan de verkiezingen
bij het Ministerie van BZK gemeld. Het initiatief hiervoor kwam van de platformen.

In de ochtend van 15 november heeft het Ministerie van BZK telefonisch contact opgenomen
met een vertegenwoordiger van Meta. Reden hiervoor was de melding die gebruikers van
Facebook kregen waarin stond «vandaag zijn de verkiezingen». Daarmee was het sociale
medium een week te vroeg. Twee uur na dit telefonisch contact was het bericht op Facebook
aangepast.

Op 22 november heeft het Ministerie van BZK éénmaal gebruik gemaakt van een «trusted
flagger status». Dit betrof een melding bij X, gedaan via het Urgent Escalation Channel,
over een bericht waarin werd opgeroepen tot het inkleuren van twee vakjes op het stembiljet.
Dit leidt tot een ongeldige stem. Een rapportage over deze melding en een afschrift
van de melding zelf en de reactie van X zal volgens staand protocol worden meegezonden
met de evaluatie van de Tweede Kamer verkiezing. Deze wordt dit voorjaar aan uw Kamer
verzonden.

Vraag 2

Zijn er afspraken gemaakt met deze social media platforms over aan de verkiezingen
gerelateerde content, de personen van wie deze content afkomstig was en de inhoud
van deze content? Zo ja, welke afspraken zijn hierover gemaakt, door wie en op basis
van welke overwegingen? Kunt u deze afspraken gespecificeerd inzichtelijk maken?

Antwoord 2

Nee, dergelijke afspraken zijn niet gemaakt.

Vraag 3

Is er door de overheid met social media platforms gesproken over het beperken van
het bereik van bepaalde accounts/personen? Zo ja, wat is hierover besproken, om welke
personen/accounts is dit exact gegaan, op basis van welke overwegingen?

Antwoord 3

Nee, daar is niet over gesproken.

Vraag 4

Is er aan de verkiezingen van 22 november gerelateerde informatie/content onderdrukt
door social media platforms en zo ja, is dit in overleg/op aandringen/advies van de
overheid gebeurd en op basis van welke overwegingen en rechtvaardiging?

Antwoord 4

Waar het gaat over content van platformen zelf, heeft het Ministerie van BZK één keer
contact opgenomen met een platform en wel op 15 november met Meta en geadviseerd de
melding die gebruikers van Facebook kregen waarin stond «vandaag zijn de verkiezingen»,
aan te passen. Dit omdat het van belang is dat burgers juist geïnformeerd worden over
de correcte datum van de verkiezingen, ook door platformen.

Waar het gaat om content van gebruikers van platformen, kan het Ministerie van BZK
via haar trusted flagger status een melding doen van mogelijke des- of misinformatie
over het verkiezingsproces. De bedrijven waarbij een melding wordt gedaan maken vervolgens
een eigen onafhankelijke afweging of er sprake is van een overtreding van hun gebruikersvoorwaarden
en bepalen op basis daarvan of verwijdering, labelen of een andere actie noodzakelijk
is. Over de inzet van de trusted flager status is uw Kamer eerder geïnformeerd.1

Vraag 5

Is er op social media platforms gebruik gemaakt van specifieke algoritmen om aan de
verkiezingen van 22 november 2023 gerelateerde content niet/minder/wel/vaker te laten
zien?

Antwoord 5

Waar het gaat om de advertenties voor de opkomstbevorderende campagne heeft het Ministerie
van BZK bij de inkoop ingezet op advertenties voor de volgende doelgroepen:

– Voor Google iedereen die zoekt op relevante zoekwoorden gerelateerd aan de verkiezing.

– Voor Snapchat de doelgroep 18–25 jaar, gezien het hoge percentage jongeren op dit
platform.

– Voor Meta de doelgroep 18–65+, dus alle mensen met kiesgerechtigde leeftijd.

Het Ministerie van BZK heeft geen inzicht in de algoritmen die platformen gebruiken
om deze doelgroepen te bereiken en geen zicht op algoritmen die door platformen al
dan niet worden ingezet om content gerelateerd aan de verkiezing niet/minder/wel/vaker
te laten zien. Over het effect van de campagne wordt gerapporteerd in de evaluatie
van de Tweede Kamer verkiezing.

Vraag 6

Hadden ambtenaren via portals toegang tot sociale media escalatie-channels of andere
methodes en kanalen? Zo ja, kunt u uiteenzetten welke methodes en kanalen dat waren
en wat de reden was dat ambtenaren hierop actief waren?

Antwoord 6

Ja. Zoals eerder gecommuniceerd aan uw Kamer heeft het Ministerie van BZK de status
van «trusted flagger» bij Meta, Google, TikTok en Snapchat. Voor X wordt sinds deze
verkiezingen gebruik gemaakt van een Urgent Escalation Channel. Het Ministerie van BZK hanteert voor dit kanaal dezelfde standaard werkwijze als
bij vergelijkbare trusted flagger statussen bij andere sociale media platformen. Voor
informatie over de werkwijze, de verschillende kanalen en de redenen dat ambtenaren
hierop actief zijn verwijs ik u graag naar de antwoorden op eerdere Kamervragen en
de Kamerbrieven die ik hierover aan de Kamer heb verzonden.2

Vraag 7

Is dergelijke inmenging van de overheid en het beïnvloeden van de berichtgeving op
social media volgens u te verenigen met het uitgangspunt van eerlijke verkiezingen?
Zo ja, kunt u dit uitgebreid uitleggen?

Antwoord 7

Er vindt geen beïnvloeding of inmenging door de overheid plaats. Het Ministerie van
BZK zet de trusted flagger status zeer terughoudend in, en alleen wanneer er een risico
bestaat voor de organisatie, uitvoering en integriteit van het verkiezingsproces.
Het ministerie kijkt niet naar, en doet geen uitspraken over, andere onderwerpen gerelateerd
aan de verkiezingen. De bedrijven waarbij het ministerie een melding doet over mogelijke
des- of misinformatie over het verkiezingsproces maken vervolgens hun eigen onafhankelijke
afweging of er sprake is van een overtreding van de gebruikersvoorwaarden en bepalen
op basis daarvan of verwijdering, labelen of een andere actie gerechtvaardigd is.

Vraag 8

Op welke manier waren de verkiezingen van 22 november een onderdeel van de werkbezoeken
van de Staatssecretaris aan het Caribisch gebied? Kunt u vertellen welke afspraken
met welke personen er tijdens die werkbezoeken hebben plaatsgevonden die te maken
hadden en/of op enige manier gerelateerd waren aan de verkiezingen van 22 november
en wat deze afspraken hebben behelsd?

Antwoord 8

Het onderwerp verkiezingen stond bij de bezoeken dit najaar niet op de agenda.