Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sjoerdsma over het D66-plan ‘Toekomst van toetreding’

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 11 december 2023).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 404.

Vraag 1

Bent u bekend met het door D66 aangeboden plan «De toekomst van toetreding», tijdens
het debat over de Europese top, die 24 november jongstleden plaatsvond?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Deelt u de mening dat het in het Nederlandse belang is dat het uitbreidingsproces
wordt hervormd? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Het kabinet onderschrijft de huidige uitbreidingsmethodologie, die in 2020 is herzien
en waarin merites, conditionaliteit en omkeerbaarheid centraal staan (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1511). Het kabinet ziet de huidige uitbreidingsmethodologie als een gedegen basis om landen
op merites te beoordelen. De methodologie bevestigt het belang van de rechtsstaat
als basis voor een stabiel democratisch systeem en koppelt voortgang op andere beleidsterreinen
aan voortgang op rechtsstaathervormingen. Het proces is gefaseerd: zonder voldoende
stappen op versterking van de rechtsstaat worden er geen hoofdstukken gesloten en
is er dus geen voortgang in de onderhandelingen. Daarnaast is het proces omkeerbaar
en sluit de ingebouwde conditionaliteit goed aan bij de Nederlandse benadering.

Vraag 3

Kunt u schriftelijk reageren op het plan van D66 voor gefaseerde toetreding?

Antwoord 3

Het voorstel van D66 biedt een bijdrage aan de discussie over de nodige voorbereidingen
op een toekomstige uitbreiding van de EU. Het voorstel heeft ook raakvlakken met onderdelen
van het voorstel dat de Europese Commissie publiceerde op 8 november jl. tot instelling
van een Hervorming en Groei Faciliteit voor de Westelijke Balkanlanden. Een eerste
appreciatie van de voorgestelde Hervorming en Groei Faciliteit maakt onderdeel uit
van de kabinetsappreciatie van het jaarlijkse uitbreidingspakket.2 De huidige uitbreidingsmethodologie is gebaseerd op merites en de beginselen van
conditionaliteit en omkeerbaarheid. Voor het kabinet zijn dit kernonderdelen van het
toetredingsproces van alle (potentiële) kandidaat-lidstaten. Iedere kandidaat-lidstaat
bepaalt de snelheid van het eigen toetredingsproces door het doorvoeren van de benodigde
hervormingen en overname van het gehele EU-acquis en wordt op basis van de eigen merites
beoordeeld. De huidige methodologie biedt evenwel ruimte voor een dynamischer proces,
onder andere door middel van versnelde integratie en «phasing in». Zo zijn er in het kader van het screening proces voor Noord-Macedonië en Albanië
recent concrete voorstellen gedaan voor versnelde integratie, waaronder het verlenen
van observer statusbij netwerken zoals het EUPAN (European Public Administration Network). Ook wordt op verschillende beleidsterreinen reeds intensief met verschillende kandidaat-lidstaten
samengewerkt. Hierbij valt te denken aan de nauwe samenwerking met Frontex op het
gebied van migratie, en met Eurojust op het gebied van de justitiële keten. Ook zijn
door verschillende lidstaten voorstellen gedaan om kandidaat-lidstaten onder voorwaarde
uit te nodigen bij overleggen in EU verband, zoals de Raad Buitenlandse Zaken.

Vraag 4

Bent u bereid deze voorstellen tijdens de komende vergaderingen van de Raad Algemene
Zaken en de Europese Raad onder de aandacht te brengen van andere EU-lidstaten en
hiervoor te pleiten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Hoewel het kabinet openstaat voor nieuwe ideeën voor samenwerking met de kandidaat-lidstaten,
is de regering geen voorstander van het herzien van de methodologie van het EU-uitbreidingsproces.
De huidige methodologie doet recht aan de Nederlandse uitgangspunten voor uitbreiding
zoals hierboven uiteengezet en biedt daarnaast voldoende basis voor nauwere samenwerking
met kandidaat-lidstaten.