Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Inge van Dijk over het bericht 'Herstel van Toeslagenaffaire groeit uit tot peperdure, ambtelijke moloch'

Antwoord van Staatssecretaris De Vries (Financiën – Toeslagen en Douane) (ontvangen
10 oktober 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 67.

Vraag 1

Volgens de hoogste bestuursrechter hebben kabinet en Kamer heel bewust «onhaalbare»
beloften gedaan aan gedupeerden; nu kunt u natuurlijk geen uitspraken doen voor de
Kamer, maar heeft het kabinet bewust onhaalbare beloften gedaan? En waarom bent u
het wel of niet eens met deze stellingname?1

Antwoord 1

Bij de start van de hersteloperatie heeft het kabinet, met het oog op de verwachte
toestroom van gedupeerde ouders, voor een relatief ruime wettelijke termijn gekozen
van 6 maanden, met mogelijkheid tot verlenging met nogmaals 6 maanden. Door de onverwacht
grotere toestroom van aanvragers en de complexiteit van de hersteloperatie is deze
termijn in veel gevallen helaas niet haalbaar gebleken. De lange wachttijden zijn
tijdens het wetgevingsoverleg over de Wet hersteloperatie toeslagen (Wht) van 27 september
2022 en het wetgevingsoverleg over de Aanvullende regelingen van 12 juni 2023 ter
sprake gekomen, evenals in de Memorie van Toelichting.

Vraag 2

Waarom wordt volgens u in deze discussie met name de focus gelegd om het verlengen
van termijnen in plaats van op het verkorten van doorlooptijden?

Antwoord 2

De focus in de hersteloperatie ligt op het zo snel mogelijk helpen van gedupeerde
ouders en dus op het verkorten van de doorlooptijden. Sinds de start van de hersteloperatie
zijn telkens maatregelen genomen om de operatie te versnellen en doorlooptijden te
verkorten. Volgens de prognoses kunnen de integrale beoordelingen nu uiterlijk in
20252 worden afgerond in plaats van in 2027. Hiertoe is de capaciteit van de organisatie
fors opgeschaald. De werkwijze van de integrale beoordeling is aangepast, waarbij
een grotere rol is weggelegd voor de persoonlijk zaakbehandelaar (PZB-er) die samen
met de ouder het feitenrelaas bekijkt en toelichting geeft waar nodig. Ouders geven
aan tevreden te zijn over deze werkwijze. Verder wordt ingezet op betere uitleg aan
de voorkant om zo veel als mogelijk te voorkomen dat een ouder de noodzaak voelt om
in bezwaar te gaan. Met de inzet van mediation bij bezwaar wordt samen met de ouder
gekeken of mediation geschikt kan zijn om tot een oplossing te komen. Ook bij het
verstekken van dossiers wordt versnelling bereikt doordat de tweede controle op het
lakken is afgeschaft en dit najaar nieuwe laksoftware wordt ingevoerd. Daarnaast heeft
het kabinet maatregelen getroffen ten aanzien van de Commissie Werkelijke Schade3 en is een alternatieve schaderoute ontwikkeld die sneller en grofmaziger is, waarbij
vergoeding van aanvullende werkelijk schade plaatsvindt via een schadekader met forfaitaire
bedragen per schadepost.4

Vraag 3

Bent u het eens met de auteur van het artikel dat de hersteloperatie trekken van de
Toeslagaffaire zelf begint te vertonen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, met betrekking
tot welke onderdelen en hoe gaat u ervoor zorgen dat het niet zover komt?

Antwoord 3

De Toeslagenaffaire heeft voor veel ouders ongekend onrecht veroorzaakt. Het kabinet
erkent dit volledig en snapt dat het voor veel ouders te lang duurt. De hersteloperatie
is erop gericht om gedupeerden te helpen hun leven weer op te pakken. De overheid
biedt gedupeerden een zo breed en samenhangend mogelijk herstel, onder andere door
erkenning van de gemaakte fouten en van het leed, een forfaitaire regeling van € 30.000,
vergoeding van onterecht terugbetaalde bedragen, vergoeding van materiële en immateriële
schade. Ouders hebben verder direct toegang tot brede ondersteuning door hun gemeente,
hun publieke schulden worden kwijtgescholden en voor private schulden kunnen zij gebruik
maken van een schuldenregeling. Tot eind augustus van dit jaar zijn bijna 62.000 eerste
toetsen afgerond en is bij ruim 28.500 ouders de integrale beoordeling gedaan. Daarnaast
is aan ruim 66.300 kinderen een tegemoetkoming onder de kindregeling uitbetaald. Zoals
aangegeven wordt er continu gekeken naar verdere maatregelen om de integrale beoordeling,
beoordeling van werkelijke schade en behandeling van bezwaar en beroep te versnellen.
Ook wordt ingezet op het snel helpen van ernstig gedupeerde ouders, bijvoorbeeld door
urgentie.

Vraag 4

Heeft u signalen dat er professionele bezwaarbureaus actief zijn op dit dossier, die
geen onderscheid maken tussen gedupeerden van de toeslagenaffaire en andere bezwaarmakers
en die om persoonlijk gewin de dwangsom wegens «niet tijdig beslissen» willen ontvangen?
Als deze signalen er zijn, wordt er dan ook opgetreden tegen deze bureaus, aangezien
capaciteit niet ingezet moet worden op calculerende burgers maar op de gedupeerde
ouders?

Antwoord 4

Zoals de auteur van het krantenartikel stelt kan niet worden uitgesloten dat zich
onder de niet-gedupeerde aanmelders ook «calculerende» bezwaarmakers bevinden – zij
die heus wel weten dat ze nergens recht op hebben. Ons zijn geen concrete signalen
bekend van professionele bezwaarbureaus die hierop actief zijn. Als een dergelijk
signaal ons wel bereikt wordt dat uiteraard doorgeleid aan de betreffende autoriteiten.
Zo is vorig jaar een signaal over een organisatie die zich tegen betaling opwierp
als tussenpersoon bij het doen van een aanvraag doorgeleid aan de ACM.

Vraag 5

Is 30% van het budget uitgeven aan uitvoering wat u betreft een acceptabel percentage?
Indien ja, waarom? Indien nee, wat gaat u doen om dit percentage te verlagen?

Antwoord 5

Van de 7,1 miljard euro die wordt besteed aan het herstel, bereikt ongeveer 70% direct
de ouders in de vorm van financiële compensatie en andere concrete hulp. De overige
30% bestaat onder andere uit uitvoeringskosten, maar ook de kosten die worden gemaakt
voor het emotionele en maatschappelijke herstel van de gedupeerde ouder. Vanzelfsprekend
wil het kabinet de uitvoeringskosten zo beperkt mogelijk houden. Een deel van de uitvoeringskosten
zit in het begeleiden van ouders, zoals de PZB-er en de brede ondersteuning door gemeenten.
Mensen in de uitvoering zijn elke dag hard aan het werk om recht te doen aan het leed
van gedupeerde ouders en om de hersteloperatie te versnellen en te verbeteren, en
dat kost ook geld. Ouders moeten krijgen waar ze recht op hebben en financiën mogen
geen belemmering zijn bij het zo volledig mogelijk recht doen aan het leed van een
ouder.

Vraag 6

Waarom blijft u vasthouden aan de huidige inrichting van de hersteloperatie terwijl
keer op keer blijkt dat op deze manier doorwerken niet werkt voor met name de «ernstig
gedupeerde» ouders?

Antwoord 6

Het kabinet vindt het vanzelfsprekend ook belangrijk om zwaar gedupeerde ouders snel
en goed te helpen. Om met name deze groep ouders te helpen, zijn meerdere maatregelen
doorgevoerd. Aanvragers in een urgente situatie, zoals zwaar gedupeerde ouders, krijgen
voorrang bij de integrale beoordeling. Het kabinet zal in aanvulling hierop ook een
urgentieroute bij Commissie Werkelijke Schade (CWS) en bij de recent gestarte alternatieve
schaderoute via Stichting Gelijkwaardig Herstel inregelen (conform motie Inge van
Dijk en Grinwis5).

Met gemeenten is afgesproken dat zij ouders voor urgentie kunnen aandragen, wat dan
onverkort wordt overgenomen door UHT. Er vinden driegesprekken plaats waarbij de PZB-er,
de gedupeerde ouder en de gemeente gezamenlijk naar aanleiding van de integrale beoordeling
bespreken wat (aanvullend) nodig is. In geval van acute financiële nood staan de hulpteams
van UHT klaar voor mensen die zich melden, bijvoorbeeld met uitbetaling van een eenmalige
noodvoorziening. Ook bij CWS zijn maatregelen genomen om te kunnen versnellen6. Toetssteen voor aanpassingen is altijd: het moet uitvoerbaar zijn en daadwerkelijk
sneller voor ouders.