Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de Voorjaarszitting 2023

AF/ nr. 64
VERSLAG VAN DE VOORJAARSZITTING 2023 IN LUXEMBURG

Vastgesteld 26 september 2023

1. Inleiding

Van 19 tot en met 22 mei 2023 vond in Luxemburg de Voorjaarszitting van de NAVO Parlementaire
Assemblee plaats. Vier leden van de Nederlandse delegatie namen hieraan deel. De delegatie
bestond uit de Tweede Kamerleden mevrouw Belhaj (D66, delegatieleider), de heer Van Wijngaarden (VVD) en de heer De Roon (PVV) en het Eerste Kamerlid de heer arbouw (VVD). Ongeveer 250 parlementsleden uit de 31 NAVO-lidstaten en 16 partnerlanden
en parlementaire organen waren aanwezig.

Centraal stonden de Luxemburgse defensie-inspanningen, het aannemen van verklaringen
over Oekraïne en NAVO’s aanpassingen voor de NAVO-Top in juli 2023 in Vilnius, het
toegetreden lid Finland en de oproep tot snelle toetreding van Zweden tot de NAVO.
Oppositieleider uit Belarus, Sviatlana Tsikhanouskaya en Nobelprijswinares Oleksandra
Matviichuk, directeur van het Centrum van Burgerlijke Vrijheden in Oekraïne spraken
in respectievelijk de politieke commissie en de commissie van democratie en veiligheid.
In een buitengewone zitting van de Standing Committee en de Oekraïne – NAVO Interparlementaire
Raad, in aanwezigheid van tien Oekraïense parlementsleden, onderstreepte NAVO PA President
Joëlle Garriaud Maylam dat deze zitting de gelegenheid biedt om een duidelijke boodschap
van steun aan Oekraïne over te brengen. Aan de vooravond van de conferentie sprak
de delegatie met ambassadeur Cees Bansema. De aangenomen verklaringen zijn als bijlage
bij dit verslag opgenomen.

2. Standing Committee

Op vrijdagmiddag 19 mei kwam het bestuur van de Assemblee en de Oekraïne-NAVO Interparlementaire
Raad (UNIC) in een gezamenlijk overleg bijeen. De delegatieleiders van de NAVO-lidstaten
en uit Zweden en tien parlementariërs uit de Verkhovna Rada wisselden van gedachten
over toenemende steun voor Oekraïne alsook over de verwachtingen voor de NAVO top
in Vilnius in juli. NAVO PA President Joëlle Garriaud Maylam (Frankrijk) opende de
vergadering met te verwijzen naar een belangrijk moment nu het verzet van Oekraïne
steeds sterker wordt. «Onze zitting biedt de gelegenheid om een duidelijke boodschap
van steun aan Oekraïne te sturen. Onze inspanningen zullen doorgaan, we zullen Oekraïne
blijven bijstaan, verenigd en vastberaden, zolang het nodig is om te zegevieren. De
druk die we op Moskou uitoefenen, moet blijven toenemen,» zei Garriaud Maylam. Oleksandr
Korniyenko, co-voorzitter van de UNIC en eerste vicevoorzitter van de Oekraïense Verkhovna
Rada benadrukte dat de situatie op het slagveld moeilijk en dynamisch is. Oekraïne
is vastbesloten om de strijd voor zijn vrijheid voor te zetten. «We hebben financiële
hulp nodig voor deze overwinning, meer wapens, meer munitie, meer sancties tegen Rusland.
Na de overwinning rekenen we op de gezamenlijke wederopbouw van Oekraïne,» benadrukte
de heer Korniyenko. Voorts zei Korniyenko dat Oekraïne bij elke staat aandringt op
te overwegen zich aan te sluiten bij een Speciaal Tribunaal voor de misdaad van agressie
tegen Oekraïne om het Russische militaire en politieke leiderschap ter verantwoording
te roepen. Na dit gemeenschappelijke overleg met de UNIC vervolgde het overleg van
de Standing Committee met de bespreking van de twee verklaringen over respectievelijk
de NAVO top in Vilnius, gepresenteerd door Linda Sanchez (Verenigde Staten) en over
steun aan Oekraïne, door Michal Szczerba (Polen).

3. Plenaire zitting

Tijden de plenaire zitting sprak Assembleevoorzitter Joëlle Garriaud-Maylam over de
steun aan Oekraïne. «Het is onze gemeenschappelijke veiligheid, onze waarden en de
op regels gebaseerde internationale orde die Oekraïne verdedigt door zijn moedige
verzet tegen Russische agressie,» sprak zij. Garriaud-Maylam onderstreepte de oproep
aan Rusland om zich te verantwoorden voor oorlogsmisdaden en steunde een wederopbouwprogramma
voor Oekraïne in de stijl van het Marshallplan.

Mircea Geoana, plaatsvervangend secretaris-generaal van de NAVO gaf aan dat tijdens
de aankomende top in Vilnius de steun zal worden herbevestigd. «Als Poetin wint, zou
dat een immense tragedie zijn voor de heroïsche bevolking van Oekraïne, maar het zou
Europa ook minder veilig maken en het zou een boodschap sturen naar andere autoritaire
leiders dat ze hun doelen kunnen bereiken door geweld te gebruiken dit zou de hele
wereld kwetsbaarder maken,» zei Geoana.

De Oekraïense Minister van defensie Oleksii Reznikov, die de vergadering via een videoverbinding
toesprak, noemde luchtverdedigingssystemen en pantservoertuigen als de prioritaire
uitrustingsbehoeften van zijn land. In zijn toespraak benadrukte de Luxemburgse premier
Xavier Bettel dat Oekraïne vecht voor onze waarden en voor democratie.

Aan het einde van de Voorjaarszitting nam de Assemblee de twee verklaringen aan in
aanloop naar de NAVO-top in Vilnius op 11-12 juli. De verklaring «United and Resolute
in Support of Ukraine» waarin onverminderde steun aan Oekraïne wordt uitgesproken
en de leiders van het NAVO bondgenootschap worden opgeroepen om de leveringen van
gevechtsvliegtuigen en andere militaire uitrusting in de strijd tegen de Russische
agressie te bespoedigen. Ook vroeg de Assemblee om in Vilnius opnieuw te bevestigen
dat het land zijn rechtmatige plaats in de NAVO heeft en dat Oekraïne lid zal worden
van het bondgenootschap. Wederom werd erkent dat de Russische staat onder het huidige
regime een terroristische staat is en wordt aangedrongen op het uitbreiden van sancties
zolang het duurt totdat Rusland al zijn troepen van het gehele grondgebied van Oekraïne
terugtrekt. Er werd opgeroepen tot een uitgebreid hulpprogramma naar het voorbeeld
van het Marshallplan voor de wederopbouw van een welvarender Oekraïne dat stevig verankerd
is in de liberale democratische familie van naties. Ook zou het

Russische regime en haar medeaanvallers in het Wit-Russische regime ter verantwoording
worden geroepen voor de misdaad van agressie, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid
en mogelijke daden van genocide gepleegd in Oekraïne. In de verklaring werd ook de
steun van Iran aan de oorlog in Rusland veroordeeld en werd verklaard dat elke verlening
van dodelijke hulp door China aan Rusland een historische vergissing zou zijn, die
diepgaande gevolgen zou hebben. Het gebruik van honger door Rusland als wapen als
onderdeel van zijn ideologie en praktijk van ruscisme werd veroordeeld.

Vervolgens nam de Assemblee de verklaring «A New NATO in an Age of Strategic Competition:
Accelerating NATO’s Adaptation at the Vilnius Summit» waarin de Assemblee de leiders
van het bondgenootschap oproept om een nieuwe doelstelling voor defensie-uitgaven
en -investeringen vast te stellen met een minimum investeringsniveau van 2% van het
BNP. Volgens de Assemblee is de noodzaak om de uitgaven van de 31 NAVO-landen te verhogen
duidelijk geworden door de Russische inval in Oekraïne. Luxemburg dat momenteel op
een niveau van 0,6% van het BNP zit, lichtte bij monde van de Minister van Defensie
toe in 2028 hun defensie-uitgaven te hebben verdubbeld. De verklaring roept voorts
op tot een spoedige toetreding van Zweden tot de NAVO en benadrukt het belang van
het oprichting van een centrum voor democratische veerkracht binnen het NAVO hoofdkwartier
in Brussel. Het Luxemburgs parlement maakte bekend een personeelskracht te willen
financieren die zich op het internationale secretariaat van het NAVO PA bezig gaat
houden met dit centrum.

4. Commissies en rapporten

De defensiecommissie ontving op zaterdag 20 mei de Luxemburgse Minister van defensie,
de heer Bausch. Hij sprak over de steun van Luxemburg aan Oekraïne en zijn bredere
bijdragen aan de NAVO. Bausch lichtte de Luxemburgse vrije-marktaanpak van bewapening
voor Oekraïne toe, gezien de beperkte nationale voorraden. Tot slot schetste de heer
Bausch de bijdrage van Luxemburg aan de aanpassing van de NAVO, waaronder zijn steun
aan de versterkte aanwezigheid in Litouwen en zijn deelname aan versterkte bewakingsactiviteiten
in Roemenië.

Vervolgens sprak Stacy Cummings, algemeen directeur bij het NAVO Agentschap voor ondersteuning
en aanschaf van materieel (NSPA) over het belang en de voordelen van gecoördineerde
inkoop en logistiek. «Door middelen en expertise te bundelen, kunnen we de defensie-uitgaven
van de landen optimaliseren, de efficiëntie verhogen en uiteindelijk de afschrikkings-
en defensiecapaciteit van de NAVO versterken,» zei Cummings. Van Wijngaarden vroeg naar de rol van NSPA bij het vergroten van de geallieerde defensiecapaciteit
en interoperabiliteit. Mevrouw Cummings benadrukte de samenwerking van NSPA met de
particuliere sector en de behoefte van regeringen aan langetermijncontracten voor
defensieaankopen.

Bij de Nederlandse Kamerleden bestaat de zorg over de productie van materieel en wapens
en wordt het belang onderstreept van gecoördineerde samenwerking binnen de NAVO alsook
van langdurige, nauwe samenwerking met de defensie-industrie, ook voor de verdediging
van het eigen NAVO grondgebied.

Professor dr. Carlo Masala, Co-Directeur, Center for Intelligence and Security Studies
– Bundeswehr Universität München sprak over de laatste ontwikkelingen van Russische
invasie in Oekraïne en schetste de strategische implicaties van het volgende offensief
van Oekraïne en hoe succes eruit zou zien. Hij sloot af met een analyse van de toekomst
van het Russische buitenlandse beleid, hoe de NAVO toekomstige Russische agressie
zou moeten afschrikken en het toekomstige NAVO-lidmaatschap van Oekraïne in het kader
van de Europese veiligheid. «Er is geen alternatief, Oekraïne moet lid worden van
de NAVO,» zei hij. Van Wijngaarden vroeg naar de rol die F-16 vliegtuigen zouden kunnen spelen en Masala verklaarde
dat hij geloofde dat het onlangs geleverde Storm Shadow raketsysteem uit het Verenigd
Koninkrijk een grotere onmiddellijke impact zou hebben.

«De toekomst van Oekraïne wordt gesmeed in de smeltkroes van de oorlog: we moeten
de jonge democratie helpen, niet alleen om de oorlog te winnen, maar ook om de vrede
veilig te stellen, zodat het kan uitgroeien tot een sterke en veerkrachtige democratie
onder zijn bondgenoten hier in de NAVO,» lichtte het Amerikaanse Congreslid Rick Larsen
zijn concept rapport Ukraine’ Fight for Freedom & Alliance and Global Response to Russia’s War toe. Larsen riep op tot meer militaire en politieke steun aan Oekraïne, waaronder
luchtverdedigingssystemen, artillerie, munitie en pantservoertuigen. Bondgenoten moeten
de sancties tegen Rusland opvoeren en Oekraïne steunen in zijn streven naar Euro-Atlantische
integratie. Hij merkte op dat de geallieerden hun eigen wapenvoorraden hebben uitgeput
door overdrachten aan Oekraïne, wat «een strategische kwetsbaarheid» binnen het bondgenootschap
aan het licht bracht. Dit risico werd aangekaart in het concept rapport van Utku Cakirozer
(Türkiye) over het belang van een sterke geallieerde defensie-industriële basis om
de nieuwe afschrikkings- en defensiepositie van de NAVO te ondersteunen in het licht
van de Russische dreigingen en de groeiende reeks opkomende veiligheidsuitdagingen.
«Geallieerden hebben Oekraïne in allerijl militair gesteund om ervoor te zorgen dat
het de middelen heeft om zijn soevereiniteit en territoriale integriteit te verdedigen,
waarbij ze de implicaties van een Russische overwinning hebben begrepen,» schreef
Cakirozer. «Dergelijke inspanningen hebben echter de kwetsbaarheid binnen de defensie-industriële
bases van de NAVO-bondgenoten aan het licht gebracht, aangezien er tekorten aan kritieke
systemen en hun onderdelen zijn ontstaan.» Om deze kwetsbaarheden te verhelpen, beval
Cakirozer aan om de defensie-uitgaven te verhogen met de nadruk op modernisering en
uitbreiding van de productie; een toename van de munitievoorraden in het hele bondgenootschap,
meer gebruik van meerjarige contracten om de leveringen van de privéindustrie veilig
te stellen en meer samenwerking tussen de bondgenoten op het gebied van wapenproductie
en -aankopen. In de «Defence and Security Committee’s Sub-Committee on Transatlantic
Defence and Security Cooperation» presenteerde Jeroen van Wijngaarden zijn concept rapport over de veiligheidsuitdagingen in het Oostzeegebied ofwel Baltische
Zee in de subcommissie voor trans-Atlantische defensie- en veiligheidssamenwerking.
«Een sterke, eensgezinde aanpak van de aanpassing van de noordelijke maritieme regio
aan de veranderende veiligheidssituatie is van vitaal belang. De toevoeging van Finland
zal de capaciteiten van de NAVO in het Oostzeegebied aanzienlijk versterken, maar
Finland zal nauw moeten samenwerken met zijn nieuwe bondgenoten bij het bepalen van
zijn rol binnen de NAVO,» aldus Van Wijngaarden.

In de «Economics and Security Committee» gaf Phillipe Glaesener, senior Vice-President
Space & Defence bij SES een presentatie over de ondersteuning van veranderende overheidsbehoeften
met geïntegreerde, veilige, soevereine ruimtesystemen. Hij beschreef een reeks ruimtevaart-gerelateerde
uitdagingen en opkomende bedreigingen zoals vezelonderbreking, cyberaanvallen, het
mogelijke gebruik van de ruimte voor militaire operaties. Volgens Glaesener investeren
regeringen steeds meer in de ruimte, waaronder communicatie, aardobservatie, verkenning
en gegevensoverdracht, verkenning en gegevensoverdracht en zien dit domein als een
strategische bron. Professor Julian Hinz van de Bielefeld Universiteit en het Kiel
Instituut voor de wereldeconomie gaf een presentatie over de economische gevolgen
van de sancties, de oorlog van Rusland tegen Oekraïne en de toenemende politieke spanningen.
Hij ging ook in op het gebruik van sancties na de oorlog van Rusland tegen Oekraïne.
Terwijl het bevriezen van tegoeden snel effect had, merkte hij op, waren exportverboden
economisch minder ingrijpend, deels omdat Russisch succes in het omzeilen van sancties.

In de politieke commissie gaf Sviatlana Tsikhanouskaya, de leider van de democratische
krachten in Belarus een toespraak waarin zij beschreef hoe president Aleksander Loekasjenko
de handlanger van president Vladimir Poetin is geworden in al zijn moorddadige criminele
ondernemingen en merkte op dat na het internationale arrestatiebevel tegen Poetin,
er hetzelfde arrestatiebevel tegen Loekasjenko zou moeten zijn voor misdaden van agressie
en misdaden tegen de menselijkheid. De commissie sprak ook over de versnelling van
levering van wapens aan Oekraïne ter zelfverdediging tegen binnenvallende Russische
troepen, het nakomen van de toezeggingen van het doen van defensie-uitgaven van ten
minste 2% van het BNP en de omvang van de actieve strijdkrachten en reservetroepen
te heroverwegen, rekening houdend met de lessen die zijn geleerd in Oekraïne. Er werd
ook gesproken over de rol en positie van China en waarbij de Euro-Atlantische gemeenschap
enerzijds voor bewaking en wederzijds overeengekomen beperkingen met China moet zorgen,
waaronder een duidelijk begrip van de rode lijnen, terwijl anderzijds ruimte moet
worden gecreëerd voor strategische samenwerking op het gebied van mondiale uitdagingen
zoals klimaatverandering, pandemieën, nucleaire non-proliferatie en mondiale financiële
stabiliteit.

In de vergadering van de commissie voor democratie en veiligheid op 21 mei sprak de
Luxemburgse Minister van Ontwikkelingssamenwerking Franz Fayot over humanitaire crises,
niet alleen in Oekraïne, waar als gevolg van de Russische inval meer dan 18 miljoen
Oekraïners dringend humanitaire hulp en bescherming nodig hebben, ook andere humanitaire
crises – met name in Myanmar, Ethiopië, Afghanistan, Jemen, Somalië en Soedan – moeten
volgens hem worden aangepakt. Hoewel conflicten de voornaamste oorzaak zijn van humanitaire
crises, zijn ze niet de enige oorzaak sprak Fayot. De steeds snellere klimaatverandering
en de verwoestende gevolgen ervan zetten ook de voedselsystemen onder druk, verdrijven
de bevolking en wakkeren de spanningen aan, voegde hij eraan toe. Speciale vertegenwoordiger
van de secretaris-generaal van de NAVO voor vrouwen, vrede en veiligheid Irene Fellin
sprak over de gevolgen voor kinderen van gewapende conflicten in het bijzonder in
Oekraïne waar verkrachting en seksueel geweld door de Russische strijdkrachten systematisch
gebruikt werden tegen Oekraïense burgers, waaronder kinderen. Een andere zorgwekkende
ontwikkeling die zij signaleerde in de oorlog was de deportatie en in sommige gevallen
gedwongen adoptie van Oekraïense kinderen door de Russische autoriteiten. Salima Belhaj merkte op dat dit de noodzaak bevestigd om plegers van misdrijven tegen kinderen ter
verantwoording te roepen, kinderen in conflicten te beschermen en de eerbiediging
van het internationaal recht te bevorderen. De Assemblee voorzitter Joëlle Garriaud-Maylam
richtte zich in haar rapport The Russian War on Truth: Defending Allied and Partner Democracies Against the Kremlin’s
Disinformation Campaigns op de dreiging die uitgaat van Russische desinformatieactiviteiten en schetste mogelijke
maatregelen die NAVO-lidstaten zouden kunnen nemen om op dergelijke dreigingen te
reageren, waaronder meer middelen voor monitoring en tegenmaatregelen, sancties tegen
hoofdrolspelers in het desinformatie-ecosysteem van het Kremlin en de oprichting van
een Centrum voor Democratische Weerbaarbaarheid

Tijdens de Voorjaarzitting zijn er in de diverse commissies zeventien concept-rapporten
besproken.1 De conceptrapporten worden tijdens de jaarvergadering in het najaar in Kopenhagen
vastgesteld.

Het gaat om de volgende rapporten:

– Ukraine’ Fight for Freedom & Alliance and Global Response to Russia’s War (defensiecommissie, rapporteur Rick LARSEN, Verenigde Staten)

– Ensuring an Allied Defence Industrial Base for NATO’s New Deterrence and Defence Baseline (defensiecommissie, rapporteur Utku CAKIROZER, Türkiye)

– Sea Change: The Rapid Evolution of Baltic Sea Security After Russia’s Invasion of
Ukraine (subcommissie trans-Atlantische defensie en veiligheidssamenwerking, rapporteur Jeroen
VAN WIJNGAARDEN, Nederland)

– Troubled Waters: How Russia’s War in Ukraine Changes Black Sea Security (subcommissie inzake toekomstige veiligheids- en defensiecapaciteiten, rapporteur
Lord Mark LANCASTER, Verenigd Koninkrijk)

– Fighting Impunity for Violations of International Law in Russia’s Renewed Invastion
of Ukraine (commissie inzake democratie en veiligheid, rapporteur Rodrigue DEMEUSE, België)

– The Russian War on Truth: Defending Allied and Partner Democracies Against the Kremlin’s
Disinformation Campaigns (commissie inzake democratie en veiligheid, rapporteur Joëlle GARRIAUD-MAYLAM, Frankrijk)

– Food Security and Conflict: Harvesting Resilience in the Face of Global Crisis (commissie inzake democratie en veiligheid, rapporteur Julie DZEROWICZ, Canada)

– Russia’s War on Ukraine and Transatlantic Energy Security Challenges (economische commissie, Harriett BALDWIN, Verenigd Koninkrijk)

– Rebuilding Transatlantic Economic Relations and Resilience (subcommissie trans-Atlantische, economische relaties, rapporteur Faik OZTRAK, Türkiye)

– Towards the Reconstruction of Ukraine (subcommissie transitie en ontwikkeling, rapporteur Michal SZCZERBA, Polen)

– Russia’s war against Ukraine: rethinking the global order and lessons learned for
NATO (politieke commissie, rapporteur Tomas VALASEK, Slowakije)

– Devolping Future Capabilities: Robotics and Autonomous systems (commissie voor wetenschap en technologie, Joe WEINGARTEN, Duitsland)

– Protecting Critical Maritime Infrastructure- the role of technology (commissie voor wetenschap en technologie, Njall TRAUSTI FRIDBERTSSON, IJsland)

– China’s Global rol in the wake of Russia’s war against Ukraine (politieke commissie, rapporteur Ana-Maria CATAUTA, Roemenie)

– The future of NATO’s open door policy (politieke commissie, rapporteur Audronius AZUBALIS, Litouwen)

– Novel Materials and Additive Manufacturing (commissie voor wetenschap en technologie, rapporteur Sven CLEMENT, Luxemburg)

– Shifting Geopolitics in Iran and the Gulf (Mediterranean and Middle East group, rapporteur Theo FRANCKEN, België)

De voorzitter van de delegatie, Belhaj

De griffier van de delegatie, Bakker-de Jong