Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ellian over de berichtgeving betreffende Lysander de R. die de dienst uitmaakte in de gevangenis en de motorclub MC Hardliners

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming), mede namens de Minister van Justitie
en Veiligheid (ontvangen 25 september 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2022–2023, nr. 3532.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichtgeving rondom de detentie van Lysander de R. en bent u
specifiek bekend met de brief van de toenmalige directie van de voormalige Penitentiaire
Inrichting (PI) Zwaag?

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met de berichtgeving. De PI Zwaag is overigens sinds 2018 gesloten.
Verder ga ik niet in op individuele casussen.

Vraag 2

Wat vindt u van de beschrijving van oud-medewerkers van de PI Zwaag dat Lysander de
R. allerlei privileges genoot in de gevangenis, zoals een speciale tv, vrijheid om
rond te lopen, het mogen gokken op voetbalwedstrijden, het mogen gebruiken van luxe
goederen, het bestellen van eten, en dergelijke?

Antwoord 2

Ik ga niet in op de situatie rondom individuele gedetineerden. In zijn algemeenheid
geldt dat gedetineerden die lid zijn van de gedetineerdencommissie (Gedeco) – ter
uitoefening van hun functie – op afgesproken tijdstippen op andere afdelingen mogen
komen ten behoeve van overleg met andere Gedeco-leden en/of functionarissen van de
inrichting. Andere privileges, zoals het gebruiken van luxegoederen, zijn uiteraard
onacceptabel.

Vraag 3

Hoeveel interne meldingen zijn er door medewerkers van de PI Zwaag en de PI Zaanstad
gedaan over Lysander de R. en andere leden van motorclub MC Hardliners en hoe is met
deze meldingen omgegaan?

Antwoord 3

Zoals ik bij vraag 2 aangaf ga ik niet in op de situatie rondom individuele gedetineerden.
Ik beantwoord de vragen daarom in algemene zin. De wijze waarop een melding van een
medewerker in behandeling wordt genomen is altijd afhankelijk van de situatie. In
eerste instantie wordt een afweging gemaakt of directe maatregelen nodig zijn. Indien
de ernst van de situatie daar om vraagt kunnen er bijvoorbeeld per direct disciplinaire
maatregelen worden genomen en/of worden besloten om aangifte te doen.

Daarnaast worden alle meldingen over het gedrag en handelen van een gedetineerde meegenomen
in het Multidisciplinair Overleg (MDO) en de Vrijhedencommissie (VC). Het MDO is een
intern overleg van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) waarbij structureel (eenmaal
per zes weken) afstemming plaatsvindt over het detentie- en re-integratietraject van
de gedetineerde. Vertegenwoordigers van verschillende afdelingen sluiten hierbij aan
en geven input over het gedrag van de gedetineerde en diens inzet bij de re-integratie.
De VC neemt onder voorzitterschap van een vestigingsdirecteur beslissingen over zaken
als verlof en uitplaatsing. Zodoende hebben alle meldingen invloed op het verdere
verloop van het detentietraject. Wanneer de situatie daarom vraagt kan besloten worden
om een gedetineerde over te plaatsen naar een ander regime of een andere penitentiaire
inrichting.

Vraag 4

Deelt u de mening dat meldingen van (oud)medewerkers van een PI altijd zouden moeten
worden betrokken bij besluitvorming over plaatsing en overplaatsing van gedetineerden
naar een bepaald gevangenisregime? Zo ja/nee, waarom?

Antwoord 4

Ja. In het algemeen geldt dat de directeur een verzoek kan doen tot overplaatsing
van een gedetineerde. Een selectiefunctionaris neemt de beslissing of dit verzoek
wordt ingewilligd. Om tot een besluit te komen worden wordt informatie uit verschillende
bronnen meegenomen. Zo wordt gekeken naar het verloop van het detentietraject en de
adviezen die voortgekomen zijn uit het MDO. Ook worden meldingen gedaan door medewerkers
betrokken bij deze besluitvorming. Daarnaast kan bijvoorbeeld eventueel beschikbare
informatie van het Openbaar Ministerie en politie meegenomen worden.

Vraag 5 en 6

Waarom is Lysander de R. na constatering van de eerste incidenten in PI Zwaag niet
direct naar een zwaarder regime overgeplaatst?

Waarom wordt nu pas ingegrepen, terwijl al vanaf 2018 ernstige signalen bekend waren,
en vanaf 2021 ook vanuit de PI Zaanstad?

Antwoord 5 en 6

Zoals ik eerder aangaf ga ik niet in op de situatie rondom individuele gedetineerden.

Vraag 7

Hoeveel incidenten moeten er volgens u plaatsvinden totdat een zware crimineel ten
minste in een Afdeling Intensief Toezicht wordt geplaatst?

Antwoord 7

Er is geen exact aantal incidenten aan te geven wanneer een gedetineerde op een afdeling
Intensief Toezicht wordt geplaatst. Op het moment dat er signalen zijn dat een gedetineerde
de orde en veiligheid verstoort zijn er verschillende manieren om in te grijpen. Dat
kan middels (toezicht)maatregelen in de PI zelf of overplaatsing naar een andere inrichting
of regime. Bij overplaatsing wordt per individu beoordeeld welk regime en/of welke
afdeling het meest geschikt is. De selectiefunctionaris neemt dit besluit. Verder
is het goed op te merken dat plaatsing in een AIT ook kan gebeuren zonder dat daar
incidenten aan vooraf gaan.

In zeer uitzonderlijke gevallen kan het voorkomen dat er niet direct kan worden ingegrepen
omdat belangen vanuit de opsporing zich daartegen verzetten. In deze gevallen is er
nauw contact tussen de PI, OM en de politie. In deze uitzonderlijke gevallen geldt
uiteraard dat zodra de veiligheid in de PI in het geding komt er wordt ingegrepen.

Vraag 8

Wanneer worden de criteria voor plaatsing in een Afdeling Intensief Toezicht kenbaar
gemaakt in de aangekondigde wijziging van de Regeling selectie, plaatsing en overplaatsing
gedetineerden? Deelt u de mening dat de beschreven incidenten ruim voldoende aanleiding
geven een zware crimineel over te plaatsen naar een Afdeling Intensief Toezicht? Zo
ja/nee, waarom?

Antwoord 8

Op 6 juni 2023 heb ik een wetsvoorstel ingediend met daarin een aantal wijzigingen
op de Penitentiaire Beginselenwet. Indien het wetsvoorstel wordt aangenomen is het
streven de criteria voor plaatsing in een Afdeling Intensief Toezicht (AIT) zo spoedig
mogelijk in werking te laten treden.

Zoals aangegeven bij antwoord op vraag 7 wordt per individuele gedetineerde beoordeeld
welke maatregelen en welke afdeling het meest passend zijn.

Vraag 9

Waarom worden leidinggevende personen van motorclubs niet direct in zwaardere gevangenisregimes
geplaatst?

Antwoord 9

Per individuele gedetineerde wordt beoordeeld welk regime en/of welke maatregelen
het meest passend zijn. Hierbij kan worden gekeken naar de status van een gedetineerde
binnen een organisatie, zoals een motorclub. Daarnaast zijn er andere factoren die
invloed hebben op het besluit van een selectiefunctionaris. Er wordt ook gekeken naar
veiligheidsrisico’s voor de orde en veiligheid van de PI en eventueel beschikbare
adviezen van het OM en het multidisciplinair overleg (MDO). In sommige gevallen kan
ervoor worden gekozen om een gedetineerde niet naar een zwaarder regime te plaatsen
vanwege opsporingsbelangen. In deze gevallen is er nauw contact tussen de PI, het
OM en de politie.

Vraag 10

Waarom is het uitgangspunt niet dat gedetineerde kopstukken van (verboden)motorclubs
op basis van de geïntroduceerde D-grond in de EBI gedetineerd worden?

Antwoord 10

Om op de D-grond geplaatst te worden is het van belang dat er sprake is van een onaanvaardbaar
maatschappelijk risico.1 Het enkel lid zijn van een verboden organisatie is onvoldoende basis om iemand op
de D-grond in de EBI te detineren.

Vraag 11

Waarom is de motorclub MC Hardliners niet verboden, terwijl de afgelopen jaren vele
leden zijn aangehouden voor ernstige strafbare feiten?

Antwoord 11

Het is aan het OM om een verzoek te doen bij de rechtbank voor een verbod op een motorclub.
Hiervoor moet worden bewezen dat er in de vereniging een structureel patroon heerst
van stimuleren, dan wel gedogen, van strafbare feiten. Een dergelijk proces heeft
tijd nodig. Op donderdag 31 augustus 2023 is een verzoekschrift ingediend door het
Openbaar Ministerie bij de rechtbank om de motorclub Hardliners te verbieden en de
vereniging te ontbinden.2

Vraag 12

In hoeverre wordt de motorclub MC Hardliners gezien als een voortzetting van de Hells
Angels en specifiek de chapter Haarlem?

Antwoord 12

Het OM heeft op 25 juli 2023 bericht3 dat op 17 juli 2023 een man is aangehouden in een PI op verdenking van het oprichten
van, leidinggeven en deelname aan een criminele organisatie. De verdachte liet vanuit
de gevangenis weten doelbewust kort voor de uitspraak van rechter over het civiele
verbod van de Hells Angels de motorclub Hardliners te hebben opgericht.

Vraag 13

In hoeverre wordt de motorclub MC Hardliners vanuit de gevangenis geleid en welke
acties onderneemt u om te voorkomen dat deze motorclub niet vanuit de gevangenis geleid
kan worden?

Antwoord 13

Ik kan niet ingaan op individuele gevallen. In algemene zin is het een gedetineerde
toegestaan een organisatie op te richten, zolang er binnen de wettelijke kaders wordt
gehandeld. Het uitgangspunt is dat gedetineerden enkel aan beperkingen mogen worden
onderworpen indien dit voor het doel van de vrijheidsbeneming of in het belang van
de handhaving van de orde of de veiligheid in de inrichting noodzakelijk is. Uiteraard
is het niet toegestaan dat een organisatie strafbare feiten pleegt of dat een verboden
organisatie wordt voortgezet. Wanneer er signalen bestaan dat een gedetineerde zich
schuldig maakt aan het plegen van strafbare feiten, zoals het leiden van een criminele
organisatie, zullen passende maatregelen genomen worden. Per situatie wordt gekeken
wat de meest geschikte maatregelen zijn, dat kan variëren van toezichtsmaatregelen
op de contacten met buiten tot overplaatsing naar een zwaarder detentieregime.