Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kerseboom over het cancelen van het Regiment Van Heutsz tijdens de Nationale Indiëherdenking

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
13 september 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 3512.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat de Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 het Regiment Van Heutsz heeft gecanceld tijdens de Nationale Indiëherdenking?1

Antwoord 1

De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 is onafhankelijk en bepaalt zelf
hoe de nationale herdenking op 15 augustus wordt vormgegeven. Om de diversiteit van
de militaire inzet in de strijd tegen Japan aandacht te geven, heeft de stichting
besloten om voortaan de vaandels van de meest betrokken militaire onderdelen jaarlijks
te rouleren. Ik ben ermee bekend dat dit jaar het vaandel met vaandelwacht van de
Onderzeedienst van de Koninklijke Marine aanwezig was tijdens de herdenking en dat
het Regiment Van Heutsz onderdeel uitmaakt van het door de organisatie opgezette roulerend
systeem.

Vraag 2

Kunt u verduidelijken wat de herdenkingsorganisatie bedoelt met het «rouleren» van
de vaandels?

Antwoord 2

De diversiteit van de militaire inzet in de strijd tegen Japan verdient aandacht,
aldus de stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945. Daarom is besloten voortaan
de vaandels van de meest betrokken militaire onderdelen jaarlijks te rouleren. In
2023 was de vaandelwacht van de Onderzeedienst van de Koninklijke Marine aanwezig.
Het Regiment Van Heutsz maakt ook onderdeel uit van dit roulerend systeem.

Vraag 3

Kunt u garanderen dat het rouleren geen voorbode is voor het definitief schrappen
van het Regiment Van Heutsz tijdens de herdenking?

Antwoord 3

De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 is onafhankelijk en bepaalt zelf
hoe de herdenking wordt vormgegeven.

Vraag 4

Hoe beoordeelt u het doordrukken van deze omstreden wijziging zonder overleg met slachtoffers
en nabestaanden?

Antwoord 4

Tijdens de Nationale herdenking 15 augustus 1945 wordt stilgestaan bij alle bevolkingsgroepen
in voormalig Nederlands-Indië die het slachtoffer waren van de oorlog tegen Japan,
waaronder Molukkers, Indo-Europeanen, Europeanen, Papoea's, de Joods-Indische, Chinees-Indonesische
gemeenschap en Indonesiërs. De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 probeert
een herdenking te organiseren met erkenning en respect voor de vele verschillende
perspectieven van deze oorlog. De aandacht voor de diversiteit van militaire inzet
tegen Japan past hierbij.

Vraag 5

In hoeverre kijkt u kritisch naar de «verindonesisering» van de Indiëherdenking?

Antwoord 5

Op 15 augustus worden alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting
van voormalig Nederlands-Indië herdacht. De Indonesische slachtoffers van de Tweede
Wereldoorlog horen hierbij. Dat is reeds lange tijd de beleidslijn van de organiserende
stichting.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u de rol van de Indonesische ambassadeur tijdens de officiële ceremonie
van de Nationale Indiëherdenking? Begrijpt u de zorgen van veel Indische Nederlanders
die deze nieuwe rol van de Indonesische ambassadeur als zeer kwetsend beschouwen vanwege
het Indonesische geweld tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Bersiap?

Antwoord 6

Zoals ik al aangaf in het antwoord op vraag 4, wordt tijdens de Nationale herdenking
15 augustus 1945 stilgestaan bij alle bevolkingsgroepen in voormalig Nederlands-Indië,
als onderdeel van het toenmalige Koninkrijk der Nederlanden, die het slachtoffer waren
van de oorlog tegen Japan, waaronder miljoenen Indonesiërs. In dit licht wordt de
ambassadeur van Indonesië al vele jaren uitgenodigd om gezamenlijk bij onze gedeelde
geschiedenis en alle slachtoffers stil te staan. De ambassadeur legt al vele jaren
een krans.

In de beantwoording van Kamervragen hierover vorig jaar, heb ik reeds aangegeven dat
ik besef dat er binnen de Indische gemeenschap verschillend wordt gedacht over een
rol van de Indonesische ambassadeur.2 Een deel vindt dit onwenselijk, met name door de naoorlogse verhoudingen. Vanwege
de complexe geschiedenis, die tot op de dag van vandaag bij veel mensen en families
doorwerkt, is dat begrijpelijk. Anderen spreken juist hun waardering uit voor een
inclusieve aanpak waarbij alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan binnen ons Koninkrijk
worden herdacht.

Vraag 7

Hoe beoordeelt u het doordrukken van deze omstreden wijziging zonder overleg met slachtoffers
en nabestaanden?

Antwoord 7

Nederland kent een herinnerings- en herdenkingscultuur waarbij ontwikkelingen in de
samenleving leidend zijn. De stichting Nationale herdenking 15 augustus 1945 beweegt
hierin mee en probeert een zeker evenwicht te vinden tussen alle verschillende opvattingen
die er over de herdenking bestaan. De stichting is op de hoogte van de verschillende
zienswijzen die binnen de gemeenschap bestaan. De stichting overlegt jaarlijks met
haar raad van advies, donateurs en aangesloten organisaties over de aard en inhoud
van de herdenking.

Vraag 8

Bent u op de hoogte van de resultaten van De Indische Peiling3, uitgevoerd door de Federatie Indische Nederlanders (FIN), waaruit blijkt dat 83
procent van de Indische Nederlanders niet zit te wachten op het «dekoloniseren» van
de Indiëherdenking en waaruit tevens blijkt dat een substantieel deel zich ergert
aan het wijzigen en schrappen van rituelen/gebruiken tijdens de Indiëherdenking?

Antwoord 8

Ik ben niet op de hoogte van deze peiling.

Vraag 9

Hoe beoordeelt u het feit dat tijdens de Nationale Indiëherdenking geen enkele keer
is verwezen naar met Japan collaborerende Indonesiërs? Waarom wordt dit pijnlijke
feit met de mantel der liefde bedekt?

Antwoord 9

De sprekers beslissen zelf waarover zij willen spreken. Ik heb met waardering geluisterd
naar hun bijdragen.

Vraag 10

Wat vindt u ervan dat de Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945 zwicht voor geweld en intimidatie, nu het Regiment Van Heutsz is gecanceld en een
prominente rol voor de Indonesische ambassadeur is doorgevoerd, nadat (pro-)Indonesische
activisten daags voor de Nationale Indiëherdenking het monument hebben beklad met
beledigende en racistische leuzen?

Antwoord 10

Het voorval waaraan wordt gerefereerd, vond plaats op 14 augustus 2020 en niet daags
voor de herdenking van dit jaar. Verder gaf de stichting Nationale Herdenking 15 augustus
1945 vorig jaar al aan mij aan dat er geen sprake was van intimidatie of geweld die
hebben geleid tot wijzigingen. Ook dit jaar is dat niet het geval.

Vraag 11

Welke stappen gaat u ondernemen om ervoor te zorgen dat de Nationale Indiëherdenking
een Nederlandse herdenking blijft die recht doet aan de ervaringen van Indische Nederlanders?

Antwoord 11

De Nationale herdenking op 15 augustus probeert recht te doen aan ervaringen van alle
slachtoffers van de oorlog tegen Japan, waaronder Indische Nederlanders. Ik steun
de organisatie in deze zoektocht. Ik ben niet voornemens hierin stappen te ondernemen.

Vraag 12

Bent u bereid om in overleg te treden met vertegenwoordigers van de Indische gemeenschap
en organisaties zoals de FIN om een passende oplossing te vinden voor de genoemde
zorgen en bezwaren met betrekking tot de Indiëherdenking?

Antwoord 12

Ik voer geregeld gesprekken met verschillende vertegenwoordigers en organisaties van
de Indische gemeenschap, waarbij veel verschillende onderwerpen de revue passeren.
Ik zie geen aanleiding om specifiek in gesprek te gaan over de Nationale herdenking
15 augustus 1945.

Vraag 13

Kunt u deze vragen afzonderlijk en zo spoedig mogelijk beantwoorden?

Antwoord 13

Ja, dat is mijn inzet.