Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Plas over de Engbertsdijksvenen

Antwoord van Minister Van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stikstof) (ontvangen 4 september
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 2869.

Vraag 1

Bent u bekend het artikel ««Onvoorstelbare» actie van Staatsbosbeheer leidt tot woede
in Kloosterhaar: «Dit valt niet uit te leggen»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u uitleggen waarom Staatsbosbeheer ervoor kiest om het leemdepot in het natuurgebied
zelf (in moerasgebied) aan te leggen?

Antwoord 2

Van Staatsbosbeheer begrijp ik dat het leem nodig is voor natuurherstelwerkzaamheden
in het betrokken natuurgebied. Na een grondige analyse van de mogelijke depotlocaties
is deze locatie als best beschikbare locatie aangewezen. De gemeente Twenterand heeft
omgevingsvergunningen verleend voor het depot. Voor de aanvraag van de omgevingsvergunningen
is tevens door een extern onderzoeks- en adviesbureau een ruimtelijke onderbouwing
opgesteld, waarbij onder andere is gelet op de vereisten vanuit de ruimtelijke ordening
en op de effecten op flora en fauna. Ook veiligheid, overlast voor de omgeving en
bereikbaarheid zijn afgewogen. Ik ben mij bewust van het feit dat de activiteiten
van Staatsbosbeheer het herstel van dit beschermde natuurgebied tot doel hadden. Dat
Staatsbosbeheer, samen met provincie en gemeente, bezig is om de natuur in het gebied
te herstellen ondersteun ik. Tegelijkertijd vraag ik mij af of met betrekking tot
het leemdepot ook anders, en met meer oog voor de natuur, gehandeld had kunnen worden.
Dit heb ik bij Staatsbosbeheer aangekaart en Staatsbosbeheer heeft, in overleg met
provincie Overijssel, besloten diepgaand onderzoek te gaan doen naar de ontstane situatie
van het leemdepot in de Engbertsdijksvenen. Dit onderzoek gaat door een onafhankelijk
extern onderzoeksbureau zorgvuldig worden uitgevoerd en moet gaan valideren wat er
precies gebeurd is. Aan de hand van de uitkomsten van dit onderzoek ga ik vervolgens
het gesprek aan met de provincie Overijssel, de gemeente Twenterand en Staatsbosbeheer.
Ik wil met hen afspraken maken om dergelijke situaties te voorkomen.

Vraag 3

Heeft Staatsbosbeheer voorafgaand aan de storting van leem in beeld gebracht welke
flora en fauna op die plek aanwezig waren?

Antwoord 3

In de hiervoor genoemde ruimtelijke onderbouwing bij de omgevingsvergunningaanvraag
is aandacht besteed aan het aspect flora en fauna en is toentertijd geconcludeerd
dat de aanleg en het gebruik van het tijdelijke gronddepot past binnen de wettelijke
verplichtingen ten aanzien van de bescherming van flora en fauna.

Vraag 4

Is de conclusie gerechtvaardigd dat dit stukje Natura 2000-gebied niet zo bijzonder
en kwetsbaar is dat het beschermd moe(s)t worden? Zo ja, wat zegt dit dan over de
rest van het Natura 2000-gebied?

Antwoord 4

Nee, die conclusie valt hier niet uit te trekken. Natura 2000-gebieden zijn beschermd
op grond van de Wet natuurbescherming.

Vraag 5

Bent u ermee bekend dat de Engbertsdijksvenen overbelast zijn door stikstofuitstoot?

Antwoord 5

Ja.

Vraag 6

Hoe is het mogelijk dat er, ondanks deze overbelasting, toestemming wordt verleend
aan Staatsbosbeheer om extra stikstof uit te stoten?

Antwoord 6

Het leem is nodig voor natuurherstelmaatregelen die noodzakelijk zijn om de aanwezige
habitats in stand te houden. Uitvoering van natuurherstel is vrijgesteld van de vergunningplicht
op grond van de Wet natuurbescherming. Om die reden waren de activiteiten in kwestie
mogelijk. Op basis van wat ik nu heb gelezen over deze kwestie, vraag ik mij wel af
of hier ook anders, en met meer oog voor de natuur, gehandeld had kunnen worden. Als
gezegd ga ik daarover, aan de hand van de uitkomsten van het onafhankelijk extern
onderzoek, het gesprek aan met de provincie Overijssel, de gemeente Twenterand en
Staatsbosbeheer. Ik wil met hen afspraken maken om dergelijke situaties te voorkomen.

Vraag 7

Waarop is de vergunningverlening voor de stikstofuitstoot van de machines, die worden
gebruikt voor transport en aanleg van het leemdepot, gebaseerd?

Antwoord 7

Voor het depot zijn omgevingsvergunningen nodig. Deze zijn verleend door de gemeente
Twenterand. Het leem is bedoeld voor natuurherstelmaatregelen en die vallen onder
de vrijstelling van de vergunningplicht op grond van de Wet natuurbescherming. Zie
over het gebruik van die vrijstelling ook mijn antwoord op de vorige vraag.

Vraag 8

Hoe kan Staatsbosbeheer het behoud en herstel van de natuur in dit moerasgebied waarborgen?

Antwoord 8

Staatbosbeheer beheert het gebied in overeenstemming met de instandhoudingsdoelen
waarvoor het gebied is aangewezen en voert samen met de provincie Overijssel natuurherstelwerkzaamheden
uit om de natuur in de Engbertsdijksvenen te behouden en te herstellen. Door middel
van monitoring wordt gevolgd of er sprake is van behoud en ook of verbetering optreedt.
Er is een natuurdoelanalyse opgesteld voor het gebied waarin de huidige staat van
de natuur staat beschreven. In de Engbertsdijksvenen zijn om verschillende redenen
nog beperkt maatregelen uitgevoerd. Het Natura 2000-beheerplan Engbertsdijksvenen
bevat de maatregelen die zullen worden uitgevoerd en tot behoud en herstel van de
natuur moeten leiden.

Vraag 9

Kan Staatsbosbeheer garanderen dat het gebied waar het depot is aangelegd weer in
originele staat wordt achtergelaten en zo ja, wanneer?

Antwoord 9

Ja, Staatsbosbeheer heeft mij verzekerd dat dit zal gebeuren wanneer het leem gebruikt
is voor de natuurherstelwerkzaamheden. Na afronding van de natuurherstelwerkzaamheden
wordt het depot ontmanteld en het stuk land weer in originele staat achtergelaten.
De verwachting is dat de werkzaamheden eind 2026 afgerond zullen zijn, waarna de oude
situatie wordt hersteld.

Vraag 10

Wie heeft de ophoging van het gebied tijdens het broedseizoen toegestaan en waarom?

Antwoord 10

Het depot is ingericht in 2018 en sindsdien zijn er in fasen verschillende partijen
leem in het depot gereden. Dit is niet tijdens het broedseizoen gebeurd. Wel heeft
de afwerking van het depot tijdens het broedseizoen plaatsgevonden in verband met
de vele regenval die voor het broedseizoen heeft plaatsgevonden waardoor het vanuit
veiligheidsredenen en draagkracht van de grond niet mogelijk was om deze werkzaamheden
eerder uit te voeren. Er is onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van nesten op het
depot. Die waren niet aanwezig en zijn dan ook niet verstoord tijdens deze werkzaamheden,
zo heeft Staatsbosbeheer mij verzekerd.

Vraag 11

Hoe heeft het kunnen gebeuren dat Staatsbosbeheer niet heeft gemerkt dat er ook vervuild
puin werd gestort?

Antwoord 11

Het puin dat is gestort bestaat uit gerecycled materiaal. Volgens de daarvoor geldende
wettelijke normen mag daarin een laag percentage niet-steenachtige materialen bijgemengd
zijn (1%). Vooralsnog bestaat er geen aanwijzing dat het gebruikte materiaal niet
aan de normen zou voldoen, Staatsbosbeheer hanteert een norm van 0,1% en is dus strenger
dan de wettelijke norm. Aan de hand van de uitkomsten van het onafhankelijk extern
onderzoek moet (opnieuw) blijken dat er geen aanwijzing bestaat dat het gebruikte
materiaal niet aan de normen zou voldoen.

Vraag 12

Hoe wordt de kwaliteit van de aangeleverde gronden gecontroleerd?

Antwoord 12

Alle geleverde partijen grond zijn getoetst conform het Besluit Bodemkwaliteit en
voldoen aan de achtergrondwaarde.

Vraag 13

Heeft Staatsbosbeheer inzichtelijk gemaakt wat dit project betekent voor de flora
en fauna in de Engbertsevenen op de korte en lange termijn?

Antwoord 13

Ja, voor het natuurherstel is een inrichtingsplan opgesteld, zijn hydrologische onderzoeken
uitgevoerd en is tevens een ecologische analyse gedaan.

Vraag 14

Hoe gaat Staatsbosbeheer in de toekomst dit soort schade voorkomen?

Antwoord 14

De schade waarnaar in het artikel wordt verwezen is het uitspoelen van leem in de
Friese Koelen. Een deel van het leem heeft onbedoeld weg kunnen spoelen door langdurige
regenval en het ontbreken van voldoende voorzorgsmaatregelen om regenwater af te voeren.
Omdat leem in de Friese Koelen is gespoeld, is het oppervlaktewater vertroebeld. Om
dit in de toekomst te voorkomen zijn de volgende maatregelen getroffen: a) er zijn
sloten gegraven rondom de plaats waar het leem is opgeslagen zodat eventuele uitspoeling
in de sloot komt en niet in de Friese Koelen (de sloot kan eenvoudig worden schoongemaakt)
en b) de vorm van de opslagplaats is aangepast, waardoor water alleen nog afstroomt
via de gegraven sloot. Als gezegd wil ik, aan de hand van de uitkomsten van het onafhankelijk
extern onderzoek, in gesprek met de provincie Overijssel, de gemeente Twenterand en
Staatsbosbeheer, onder meer om afspraken te maken om dergelijke situaties te voorkomen.

Vraag 15

Wordt er naast de positieve invloed van het opbrengen van deze grond ook rekening
gehouden met eventuele negatieve gevolgen en zo ja, welke?

Antwoord 15

Eventuele negatieve gevolgen zijn er naar verwachting niet. Er worden kades hersteld
als hydrologische herstelmaatregelen. Het leem wordt gebruikt voor de binnenzijde
van de nieuwe kades, om daarmee hun waterdoorlatendheid tot een minimum te beperken.
Tevens worden de diepe sloten met dit leem gedempt om hiermee de wegzijging naar de
ondergrond te voorkomen.

Vraag 16

Zijn er nog meer vergelijkbare projecten gepland en zo ja welke, waar en wanneer?

Antwoord 16

Ja, in de hoogveengebieden Bargerveen en Fochteloërveen zijn of worden vergelijkbare
werkzaamheden uitgevoerd. Zo nodig zal ik op basis van de uitkomsten van het onafhankelijk
extern onderzoek, afspraken maken met Staatsbosbeheer en de betrokken provincie en
gemeente om vergelijkbare situaties in deze gebieden te voorkomen.

Vraag 17

Zijn de gevolgen van de aanleg van dit depot meegenomen in de natuurdoelanalyse van
het betreffende gebied?

Antwoord 17

De natuurdoelanalyse gaat over de stand van de natuur. De aanleg van dit depot is
hierop niet van invloed.