Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Slootweg over het bericht ’Nieuw toeslagenschaal’ ontstaan in de omgang van banken met moslims'

Antwoord van Minister Kaag (Financiën) (ontvangen 21 juni 2023). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 2475.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht ««Nieuw toeslagenschaal» ontstaan in de omgang van banken
met moslims» uit Trouw?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Wat vindt u van de conclusie van de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme
(NCDR) Rabin Baldewsingh dat moslims door banken en financiële instellingen structureel
worden gediscrimineerd als gevolg van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren
van terrorisme (Wwft) en de voorbeelden in het artikel dat dit niet alleen leidt tot
een zwaardere informatielast, maar ook tot uitsluiting van financiële activiteiten?

Stroken de conclusies van de NCDR met de bedoeling van de Wwft dat banken «ongebruikelijke»
transacties moeten melden en klantonderzoek moeten doen, waarbij volgens de Nederlandse
Vereniging van Banken (NVB) discriminatie een no-go is in de uitvoering van de wet,
en zoals een woordvoerder zegt: «Etnische, religieuze of andersoortige achtergrond
van klanten geen reden is voor verscherpt klantenonderzoek»?

Antwoord 2 en 3

Ik ben geschrokken van deze berichten. De beschreven ervaringen moeten zeer vervelend
en frustrerend zijn voor de betrokkenen. Ik neem deze signalen dan ook zeer serieus.
Discriminatie op grond van religie – en elke andere vorm van discriminatie – is onacceptabel
en strookt vanzelfsprekend absoluut niet met de bedoeling van de Wet ter voorkoming
van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).

Vraag 4

Hoe kan volgens u worden voorkomen dat de risicobeoordeling – zowel qua mensen als
modellen – die banken en financiële instellingen in hun poortwachtersrol moeten uitvoeren
disproportioneel en niet vooringenomen zijn, waardoor een hele bevolkingsgroep het
risico loopt op uitsluiting van financiële activiteiten? En welke rol speelt de toezichthouder
en hun handhaving hierbij?

Antwoord 4

Banken dienen maatregelen te treffen om te voorkomen dat zij discrimineren, dit geldt
ook bij de uitvoering van hun verplichtingen uit de Wwft. De NVB geeft desgevraagd
aan dat banken gebruik maken van diverse instrumenten en maatregelen om risico’s op
structurele discriminatie te reduceren en inclusiviteit te bevorderen. Hierbij kan
worden gedacht aan training van medewerkers over het voorkomen van (onbewuste) vooringenomenheid
bij oordeelsvorming en besluiten, checken op mogelijke (onbewuste) vooringenomenheid
bij het uitvoeren van kwaliteitscontroles op de uitvoering van Wwft-processen en een
klachtenprocedure voor cliënten.

Het is primair aan de banken om te voorkomen dat zij discrimineren bij het uitvoeren
van hun verplichtingen uit de Wwft. DNB houdt toezicht op de uitvoering van de verplichtingen
uit de Wwft door banken. Hoewel discriminatie niet de primaire focus is van DNB, kan
DNB banken wel aanspreken als zij vaststelt dat de banken het risico van discriminatie
bij de uitvoering van verplichtingen uit de Wwft onvoldoende beheersen. Daarnaast
kan discriminatie ook uit hoofde van andere taken van DNB worden tegengegaan. Zo is
DNB als centrale bank verantwoordelijk voor het bevorderen van de goede werking van
het betalingsverkeer. Die goede werking van het betalingsverkeer interpreteert DNB
traditioneel als een veilig, efficiënt, betrouwbaar en toegankelijk betalingsverkeer.
Dit houdt onder meer in dat betaaldienstverleners niet discrimineren. DNB kan partijen
oproepen maatregelen te nemen om te voorkomen dat burgers gediscrimineerd worden bij
het verkrijgen van toegang tot een betaalrekening. Ten slotte dienen banken een beheerste
en integere bedrijfsvoering te hebben.2In het geval dat DNB vaststelt dat banken het risico op discriminatie in hun bedrijfsvoering
of beleid onvoldoende beheersen, kunnen banken vanuit het toezicht daarop worden aangesproken.
DNB heeft mij laten weten dat zij gaat onderzoeken of banken voldoende beheersmaatregelen
nemen om discriminatie zoveel mogelijk te voorkomen. DNB verwacht de resultaten later
dit jaar te publiceren. Ik ben blij met dit onderzoek van DNB, dat hopelijk nuttige
inzichten oplevert.

Als een burger zich gediscrimineerd voelt door zijn bank, dan kan hij of zij verschillende
acties ondernemen. Om te beginnen kan een klant een klacht indienen bij de bank zelf.
Als deze klacht niet naar tevredenheid wordt afgehandeld door de bank, dan kunnen
consumenten zich ook wenden tot het Klachteninstituut voor financiële dienstverlening.
Ook kunnen burgers een melding doen bij een gemeentelijke antidiscriminatievoorziening
of het college voor de rechten van de mens. Ten slotte kunnen burgers ook een melding
of aangifte doen van discriminatie bij de politie.

Vraag 5

Bent u bereid met banken, DNB en de NCDR, in gesprek te treden over (onbedoeld) discriminerende
risicomodellen en werkwijzen om boven tafel te krijgen waar de discriminerende elementen
in risicoselectiemodellen en werkwijze zitten en hoe dit kan worden voorkomen?

Antwoord 5

Ja, hiertoe ben ik bereid. Naar aanleiding van signalen vanuit de NCDR over problemen
die moslimorganisaties ervaren bij de toegang tot het betalingsverkeer, ben ik reeds
in gesprek met de NVB, DNB, de NCDR en vertegenwoordigers van deze groep om de problematiek
en oplossingsrichtingen te bespreken die tot verbetering van de toegang tot het betalingsverkeer
moeten leiden. Overigens heb ik aan de NCDR laten weten dat wij graag in brede zin
alle signalen ontvangen over discriminatie. Daarnaast wil ik naar aanleiding van,
onder andere, deze signalen de aanwezigheid van discriminerende elementen in de aanpak
van witwassen, financieren van terrorisme en fraude onderzoeken. Ik ben momenteel
met de NVB, DNB, AFM, NCDR en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
in gesprek hoe dit het beste vorm kan worden gegeven. DNB heeft aangegeven te zullen
onderzoeken of banken voldoende beheersmaatregelen nemen om discriminatie zoveel mogelijk
te voorkomen. Ik zal uw Kamer hier nader over informeren in de najaarsrapportage van
de beleidsagenda aanpak van witwassen.

Vraag 6

Bent u ook bekend met dergelijke signalen van discriminatie over de hele breedte van
religieuze instellingen?

Antwoord 6

Ik ben niet bekend met signalen van discriminatie van andere religieuze instellingen.

Vraag 7, 8 en 9

Bent u het eens met Baldewsingh dat er een onderzoek moet komen naar discriminatie
van moslims door financiële instellingen?

Bent u bereid een dergelijk onafhankelijk onderzoek te starten naar profilering op
grond van de Wwft en de Sanctiewet en werkwijze van banken die kan leiden tot discriminatie
naar etnische, religieuze of andersoortige achtergrond, door financiële instellingen?

Bent u bereid bij de opzet van een dergelijk onderzoek alle relevante stakeholders,
waaronder financiële instellingen, DNB en de NCDR te betrekken?

Antwoord 7, 8 en 9

Ik wil naar aanleiding van, onder andere, deze signalen de aanwezigheid van discriminerende
elementen in de aanpak van witwassen, financieren van terrorisme en fraude onderzoeken.
Ik ben momenteel met de NVB, DNB, AFM, NCDR en het Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid in gesprek hoe dit het beste vorm kan worden gegeven. DNB heeft mij
laten weten dat zij gaat onderzoeken of banken voldoende beheersmaatregelen nemen
om discriminatie zoveel mogelijk te voorkomen. Ik zal uw Kamer hier nader over informeren
in de najaarsrapportage van de beleidsagenda aanpak van witwassen.