Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over ‘het bestrijden van beroepsvandalen van Extinction Rebellion’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 15 juli
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 2328.

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat de beroepsvandalen Extinction Rebellion wederom de
wet hebben overtreden en activiteiten hebben ontplooid die de maatschappij ontwrichten
en de economie schade berokkenen?

Antwoord 1

Ik ben bekend met de demonstratie van Extinction Rebellion die heeft plaatsgevonden
op 11 maart jl. waarbij door de actievoerders de A12 is geblokkeerd.

Vraag 2

Wat vindt u van het feit dat de al onderbezette politie haar handen vol heeft aan
deze beroepsvandalen, gezien het feit dat vandaag tientallen demonstranten van Extinction
Rebellion zijn aangehouden en bij eerdere ernstige wanordelijkheden in Den Haag al
honderden?1, 2

Antwoord 2

De politie heeft een belangrijke rol bij het waarborgen van de veiligheid van demonstranten
en omstanders en het in goede banen leiden van demonstraties onder het gezag van de
burgemeester. Het demonstratierecht is een groot goed, echter het recht op betoging
is geen vrijbrief voor het plegen van strafbare feiten. De politie-inzet rondom demonstraties
kost veel capaciteit, zeker wanneer deze mogelijk gepaard gaan met verstoringen van
de openbare orde en strafbare feiten. Politiecapaciteit kan maar één keer worden ingezet
en noopt daarom onvermijdelijk tot het maken van keuzes. De keuze waar de inzet op
dat moment het hardst nodig is, is aan het lokaal gezag.

Vraag 3

Deelt u de mening dat deze opruiende club anarchisten zo snel als mogelijk aan banden
gelegd dient te worden? Zo ja hoe gaat u dat concreet doen? Kunt u hier een gedetailleerd
antwoord op geven?

Antwoord 3

Zoals ook aangegeven in recente beantwoording van Kamervragen3 is het uitgangspunt van het demonstratierecht dat demonstraties zoveel mogelijk gefaciliteerd
dienen te worden en dat maatregelen worden getroffen om de veiligheid te garanderen.
Op grond van de Wet openbare manifestaties (Wom) heeft de burgemeester wel de bevoegdheid
om een demonstratie aan voorschriften te binden of te beperken of in het uiterste
geval zelfs te verbieden. Dit mag alleen als dit noodzakelijk is in het kader van
drie doelcriteria: ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer
of ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. De inhoud van de demonstratie
mag daarbij geen reden zijn om beperkingen op te leggen. De burgemeester moet elke
demonstratie beoordelen, mede op basis van de plaatselijke omstandigheden. De burgemeester
legt over zijn handelen verantwoording af aan de gemeenteraad. Een demonstratie is
geen vrijbrief voor het plegen van strafbare feiten.

Vraag 4

Heeft u de bereidheid om om de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige
overlast vanaf heden op Extinction Rebellion van toepassing te laten zijn?4 Zo ja, kunt u gedetailleerd antwoorden of u aan leden van Extinction Rebellion en
aan vandalen die aan hun wetsovertredende acties meedoen gebiedsverboden gaat opleggen?
Kunt u in uw antwoord ook aangeven of u andere mogelijkheden uit deze weg gaat toepassen,
zoals een groepsverbod of een meldplicht?

Antwoord 4

De Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Wet MBVEO of
ook wel de Overlastwet genoemd) bevat instrumenten voor de burgemeester, officier
van justitie en strafrechter. Overigens is de toepassing van de bevoegdheden uit de
Wet MBVEO niet gebonden aan voetbal gerelateerde situaties, maar worden deze reeds
breder ingezet bij ernstige overlast- en openbare-orde-incidenten. De betreffende
bevoegdheden zijn echter niet toepasbaar wanneer sprake is van demonstraties. De Wet
openbare manifestaties vormt het kader voor het in goede banen leiden van demonstraties.

Vraag 5

Hoe gaat u zich ervoor inzetten dat iedere eurocent aan schade door wetsovertredende
acties op Extinction Rebellion en de daders wordt verhaald? Kunt u hier een gedetailleerd
antwoord op geven?

Antwoord 5

Zowel bij beschadiging aan privéeigendommen als bij schade die overheden lijden, bijvoorbeeld
beschadiging aan straatmeubilair of politiebusjes, kan de schade op verschillende
manieren worden verhaald op de daders. In de eerste plaats kan de dader civielrechtelijk
aansprakelijk worden gesteld voor de aangebrachte schade. Ook kan, als de dader strafrechtelijk
wordt vervolgd, de dader worden veroordeeld tot het betalen van een geldbedrag aan
wie zich als benadeelde partij met zijn schade heeft gevoegd in het strafproces. Tenslotte
kunnen verzekeraars de schade die zij vergoed hebben verhalen op de dader via subrogatie.
In hoeverre verzekeraars van deze mogelijkheid gebruik maken is een keuze die aan
de verzekeraars is.

Vraag 6

Ontvangt Extinction Rebellion subsidie? Zo ja hoeveel en heeft u de bereidheid om
deze subsidie stop te zetten?

Antwoord 6

Het Ministerie van Justitie en Veiligheid heeft geen subsidie verstrekt aan Extinction
Rebellion. Daarnaast blijkt uit het openbare overzicht van het Ministerie van Financiën,
dat inzichtelijk maakt welke partijen middelen hebben ontvangen uit de Rijksbegroting5, dat Extinction Rebellion op de meest recente peildatum (ultimo 2022) geen middelen
had ontvangen van de rijksoverheid. Uit het openbare jaarverslag van Stichting Vrienden
van Extinction Rebellion blijkt niet dat zij in 2022 subsidie hebben ontvangen van
een overheidsinstantie.

Vraag 7

Heeft u de bereidheid om Extinction Rebellion, zolang ze wet overtreden, niet meer
als gesprekspartner te zien?

Antwoord 7

Het faciliteren en in goede banen leiden van een demonstratie is een taak van de burgemeester
als het lokale gezag. Onderdeel van het goed kunnen uitvoeren van die taak is overleg
met de organisator van een demonstratie. Om deze reden voer ik als Minister geen gesprekken
met organisatoren van demonstraties ter voorbereiding van een demonstratie. Indien
er gesprekken plaatsvinden, is dat op lokaal niveau.