Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over de aanpak van pinpasfraude

Antwoord van Minister Kaag (Financiën), mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid
(ontvangen 8 mei 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr.
2170.

Vraag 1 en 2

Is het u bekend dat Nederlanders jaarlijks voor miljoenen euro’s aan schade ondervinden
vanwege fraude die wordt gepleegd door gestolen/verloren betaalpassen (hierna: pinpasfraude)?

Kunt u een overzicht geven voor hoeveel euro er de afgelopen jaren aan schade is ontstaan
door pinpasfraude?

Antwoord 1 en 2

Bij pinpasfraude raakt de bankpas van het slachtoffer kwijt (vanuit verlies of diefstal)
en worden met deze bankpas door de fraudeur fysieke betalingen verricht of geld opgenomen.
Naast de financiële schade die slachtoffers kunnen ondervinden door pinpasfraude,
kan dit ook emotionele of psychische schade veroorzaken. Ik vind het daarom van belang
om, samen met de belangrijkste partners in het betalingsverkeer, pinpasfraude te bestrijden.

Uit de meest recente cijfers van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) blijkt
dat de schade als gevolg van deze vorm van fraude in 2022 2,7 miljoen euro bedraagt.
In de tabel hieronder is de schade over de afgelopen jaren weergegeven. Uit de cijfers
valt op dat er een daling is te zien in de schadecijfers tussen 2019 en 2021, met
een stijging in 2022.

2018

2019

2020

2021

2022

3,3

6,6

5,8

1,9

2,7

*In miljoenen euro’s

Vraag 3

In hoeveel van de gevallen van de afgelopen jaren waarbij pinpasfraude wordt gepleegd,
wordt de dader ook daadwerkelijk gepakt en vervolgd?

Antwoord 3

De cijfers over de opsporing van pinpasfraude zijn onderdeel van de totale cijfers
met betrekking tot fraudezaken met betaalproducten en worden door het Openbaar Ministerie
tweejaarlijks in de Fraudemonitor gepubliceerd. De Fraudemonitor wordt door de Minister
van Justitie en Veiligheid aan uw Kamer aangeboden. Daar wordt behalve zaken over
pinpasfraude, ook spoofing, phishing en het gebruik van valse betaalapp’s, QR-codes en online misbruik van gestolen
creditcardgegevens onder verstaan. Het ging in 2017 om 158 parketnummers, dat wil
zeggen 158 verdachten die zijn vervolgd ten aanzien van fraude met betaalproducten
en in 2018 om 149 verdachten.1 In 2019 en 2020 was er sprake van een stijging van het aantal zaken. In 2019 ging
het om 250 verdachten en in 2020 om 326.2 De Fraudemonitor 2021–2022 wordt naar verwachting rond de zomer door het Openbaar
Ministerie gepubliceerd en zal vervolgens door de Minister van Justitie en Veiligheid
aan uw Kamer worden aangeboden.

Vraag 4, 5 en 6

Bent u voornemens om (creatieve) oplossingen voor pinpasfraude te onderzoeken? Zo
nee, waarom niet? Zo ja, kunt u aangeven of u hiervoor al concrete voorstellen heeft?

Is er op dit moment technologie die toereikend zou kunnen zijn om pinpasfraude te
bemoeilijken? Zo ja, wat houdt deze technologie in en waarom is deze technologie nog
niet geïmplementeerd?

Bent u voornemens om te kijken naar een oplossing voor pinpasfraude waarbij geldautomaten
bij een bepaalde mate van onherkenbaarheid weigeren geld uit te keren?

Antwoord 4, 5 en 6

Met gestolen of verloren pinpassen en/of pincodes kunnen betalingen op rekening van
het slachtoffer plaatsvinden. Het is daarom van cruciaal belang dat mensen pincodes
geheim en gescheiden houden van pinpassen en daarnaast nooit hun pinpas afgeven aan
onbekenden.3 Fraude met betaalmiddelen kan het vertrouwen in het (digitale) betalingsverkeer raken.
In de Werkgroep Veiligheid van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB)
wordt door vertegenwoordigers van verschillende stakeholders, zoals banken, betaalinstellingen,
consumentenorganisaties, politie, OM, De Nederlandsche Bank en de overheid gewerkt
aan het veilig houden van het betalingsverkeer. Binnen de MOB-werkgroep Veiligheid
worden continu de veiligheidsontwikkelingen in het betalingsverkeer gemonitord. Ook
speelt deze werkgroep een belangrijke rol bij het bevorderen van innovaties in het
veilig houden van het betalingsverkeer. Daarbij beziet deze werkgroep ook de mogelijkheden
van nieuwe technologieën om fraude te bemoeilijken.

Op dit moment zijn er al verschillende (technische) veiligheidsmaatregelen zoals pincodes,
opnamelimieten en camerabewaking bij geldautomaten om pinpasfraude te bemoeilijken.
Daarnaast hebben banken het tegenwoordig makkelijker gemaakt om een betaalpas snel
te blokkeren als iemand zijn pas kwijt is geraakt, bijvoorbeeld via de internetbankierenomgeving
of via de mobiele app van de bank. Daarnaast geven de meeste banken aan dat er ook
gebeld kan worden naar de klantenservice om een pas te blokkeren. Het idee om gelduitgifte
bij geldautomaten bij een bepaalde mate van onherkenbaarheid te weigeren gaat gepaard
met complexe technische aanpassingen bij geldautomaten, waarbij technische, privacy-,
toegankelijkheids- en veiligheidsvraagstukken komen kijken. Bovendien lijken bestaande
(technische) veiligheidsmaatregelen in combinatie met preventieve maatregelen effectiever
om pinpasfraude te voorkomen. Desalniettemin zal ik in de MOB-werkgroep Veiligheid
bespreken op welke manier pinpasfraude verder bemoeilijkt kan worden en hoe aanvullende
technologische maatregelen daarbij kunnen helpen.

Voorts investeer ik in de integrale aanpak van online fraude, waarbij pinpasfraude
een mogelijk onderdeel van de modus operandi van criminelen is. Dat doe ik samen met
de Ministers van Justitie en Veiligheid, voor Rechtsbescherming en van Economische
Zaken en Klimaat en in de publiek-private samenwerking met onder andere de Nederlandse
Vereniging van Banken, de Betaalvereniging Nederland, de politie en het Openbaar Ministerie.
Het gaat daarbij om bewustwording, fraudepreventie en -detectie. Het actieplan voor
de integrale aanpak van online fraude heeft de Minister van Justitie en Veiligheid
u recent toegezonden.4 Onze inzet binnen de integrale aanpak is gericht op preventieve maatregelen en om
samen het aantal slachtoffers te verkleinen.

Vraag 7

Bent u voornemens om met cashdienstverleners het gesprek aan te gaan om te kijken
naar oplossingen voor pinpasfraude? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Zoals ik in mijn antwoord op de vragen 4, 5 en 6 aangeef ben ik binnen de MOB-werkgroep
Veiligheid en binnen de integrale aanpak online fraude continu in gesprek met de belangrijkste
stakeholders uit het betalingsverkeer om te kijken naar oplossingen voor verschillende
vormen van fraude. Daaronder valt ook pinpasfraude. De resultaten van het MOB worden
in de MOB-jaarrapportages beschreven. Ik verwacht de MOB-jaarrapportage 2022 op korte
termijn naar de Kamer te versturen. In het najaar van 2023 wordt ook de eerste voorgangsrapportage
over de integrale aanpak van online fraude door de ministers van Justitie en Veiligheid,
voor Rechtsbescherming en van Economische Zaken en Klimaat en mij naar uw Kamer gestuurd.