Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Kent over het bericht ‘Wetgeving stratenmakers structureel overtreden: ‘Pakkans klein’’

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 17 april
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1945.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Wetgeving stratenmakers structureel overtreden:
«Pakkans klein»»?1

Antwoord 1

Ik ben blij dat in het artikel aandacht wordt besteed aan het fysiek zware werk dat
stratenmakers verrichten en de mogelijke gezondheidsrisico’s hiervan. Stratenmakers
werken bij het handmatig aanbrengen van de bestrating vaak langdurig in een gebogen
houding en moeten vaak zwaar tillen (bijvoorbeeld stenen en trottoirbanden). Hierbij
worden de spieren en gewrichten in rug, schouders en armen zo intensief, lang of vaak
gebruikt dat fysieke overbelasting kan ontstaan. Hierdoor kunnen gezondheidsklachten
ontstaan. Het is dan ook belangrijk dat werkgevers en werkenden hun verantwoordelijkheid
nemen en fysiek zwaar werk hierbij zoveel mogelijk beperken. De werkgever is op basis
van de Arbeidsomstandighedenwet verantwoordelijk om straatwerk zoveel mogelijk machinaal
uit te laten voeren. De Arbeidsinspectie houdt toezicht op de Arbeidsomstandighedenwet
en ziet toe op de naleving van de betreffende wetten en regels. Het NLA-programma
PSA, Arbeidsdiscriminatie en Fysieke belasting gaat een brede ontwikkelopdracht uitvoeren
voor fysieke belasting. Dit arbeidsrisico krijgt de komende vier jaar operationele
inspectie-aandacht via het programma Goed werkgeverschap (in sectoren en ketens).
Bestratingswerk valt onder dit programma. Onderdeel hiervan is dat de Arbeidsinspectie
dit jaar onderzoek gaat doen naar de vraag waarom de problematiek rondom fysieke belasting
zo persistent is. Dit terwijl op grond van de Arbeidsomstandighedenwet zo veel als
mogelijk machines gebruikt moeten worden en deze machines ook beschikbaar zijn. Bij
dit onderzoek wordt een eerste aanzet gedaan voor de aanpak van excessen.

Vraag 2

Hoe kan het gebeuren dat stratenmakers ondanks wet- en regelgeving nog zoveel handwerk
moeten doen?

Antwoord 2

Uitgangspunt bij bestraten is dit waar mogelijk machinaal te doen. Doel hiervan is
de fysieke belasting van de stratenmaker terug te brengen. In de afgelopen jaren zijn
diverse machines ontwikkeld om mechanisch te straten, bijvoorbeeld speciale bestratingsmachines
en graafmachines voorzien van vacuümunits of hydraulische klemmen. Het gebruik van
machines levert een duidelijke vermindering op van de fysieke belasting. Maar hoe
nuttig een machine ook is, niet alle bestratingen kunnen machinaal worden aangelegd.
Denk bijvoorbeeld aan een klein oppervlak waarbij de inzet van een machine niet in
verhouding is. Ook hier moet de werkgever zorgen dat de werknemer gezond en veilig
kan werken, dus dat de fysieke belasting zo beperkt mogelijk is.

Vraag 3

Hoe vaak voert de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) controles uit op het werk van
stratenmakers?

Antwoord 3

De Arbeidsinspectie maakt afwegingen op basis van risicoprofielen en inspecteert dus
risicogericht. Hierbij wordt prioriteit gegeven aan risico’s met de grootste impact
op individu en samenleving en sectoren waar de kans op overtredingen het grootst is.
Situaties waarbij er direct gevaar is of kan ontstaan hebben hoge prioriteit.

Het Meerjarenplan 2023–2026 van de Arbeidsinspectie beschrijft op hoofdlijnen de ambities,
werkwijze en activiteiten voor de komende vier jaar. Voor dit jaar is dit uitgewerkt
in het Jaarplan 2023. Toezicht houden betekent ook keuzes maken. Prioritering gebeurt
door arbeidsrisico’s ten opzichte van elkaar te wegen. Aan de basis hiervan staan
de Inspectiebrede risicoanalyse (IRA) en de Omgevingsanalyse (OMA). In het document
«Prioritering van risico’s Meerjarenplan 2023–2026» wordt e.e.a. samengevat.2

Het risico van fysieke belasting door bestratingswerk valt onder een van de inspectieprogramma’s,
namelijk het programma Goed Werkgeverschap. Het programma Goed Werkgeverschap richt
zich op activiteiten in die sectoren waar de risico’s op eerlijk, gezond en veilig
werk zich opstapelen aan de onderkant van de arbeidsmarkt waar veelal kwetsbare werkenden
arbeid verrichten. Vanuit de Arbeidsinspectie verantwoorden alle inspectieprogramma’s
zich periodiek in afzonderlijke programmarapportages. Daarnaast publiceert de Arbeidsinspectie
jaarlijks feiten en cijfers in de jaarverslagen3. Er wordt daarbij niet gerapporteerd over aantallen inspecties per specifiek onderdeel,
zoals bijvoorbeeld fysieke belasting bij het specifieke werk van stratenmakers.

Verder is het belangrijk dat situaties ook worden gemeld bij de Arbeidsinspectie,
zodat de Arbeidsinspectie deze meldingen kan gebruiken voor haar risicogericht toezicht.
Iedereen kan een melding doen bij de Arbeidsinspectie, bijvoorbeeld bij het vermoeden
van een onveilige of ongezonde werksituatie. Melden is mogelijk via de meldformulieren
op de website van de Arbeidsinspectie en ook telefonisch.

Vraag 4

Hoeveel overtredingen heeft de NLA de afgelopen vijf jaar geconstateerd rond handwerk
in de bouw?

Antwoord 4

De Arbeidsinspectie publiceert jaarlijks feiten en cijfers in de jaarverslagen4. Er wordt daarbij niet gerapporteerd over aantallen inspecties per specifiek onderdeel,
zoals bijvoorbeeld fysieke belasting bij het specifieke werk van stratenmakers.

Vraag 5

Wat doet de NLA om handwerk in de sector bouw te voorkomen?

Antwoord 5

Het is primair de werkgever die op basis van de Arbeidsomstandighedenwet verplicht
is de arbeid zodanig te organiseren en in te richten dat fysieke belasting geen gevaren
voor de werknemer met zich mee kan brengen. Daar waar mogelijk moet gebruik worden
gemaakt van machines, tenzij dat niet mogelijk is onder strikte en beperkende voorwaarden.
Hoewel de werkgever primair verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden in het
bedrijf, hebben ook werknemers hier verplichtingen. Zo moet de werknemer meewerken
aan een goede uitvoering van het arbobeleid. De werknemer dient risico’s met betrekking
tot de veiligheid en gezondheid in eerste instantie aan de werkgever of leidinggevende
kenbaar te maken. Ook dient de werknemer instructies en cursussen op het gebied van
gezond en veilig werken te volgen en de opgedane kennis toe te passen in de dagelijkse
praktijk. De Arbeidsinspectie is het sluitstuk en houdt toezicht op de Arbeidsomstandighedenwet
en ziet toe op de naleving van de betreffende wetten en regels.

Vraag 6

Wat gaat de NLA doen om onnodig handwerk in de sector in de toekomst fors te laten
verminderen?

Antwoord 6

De Arbeidsinspectie kijkt in het kader van haar toezicht op de Arbeidsomstandighedenwet
naar verschillende arbeidsomstandigheden binnen de bouwsector. Op basis van de Arbeidsomstandighedenwet
is de werkgever verplicht de arbeid zodanig te organiseren en in te richten dat fysieke
belasting geen gevaren voor de werknemer met zich mee kan brengen. Dit betekent dat
waar mogelijk gebruik moet worden gemaakt van machines, tenzij dat niet mogelijk is
onder strikte en beperkende voorwaarden. De Arbeidsinspectie controleert dus op basis
van de Arbeidsomstandighedenwet of de werkgever waar mogelijk gebruik maakt van machines
(tenzij dat dus niet mogelijk is). Op deze manier houdt de Arbeidsinspectie toezicht
op het gebruik van de juiste hulpmiddelen (machines) om onnodige fysieke belasting
in de bouwsector te verminderen. Daarnaast hebben ook werknemers vanuit de Arbeidsomstandighedenwet
verplichtingen rondom gezond en veilig werken. De werknemer moet meewerken aan een
goede uitvoering van het arbobeleid en de werknemer dient meldingen voor de veiligheid
en gezondheid bij de werkgever of leidinggevende te melden. Ook dient de werknemer
instructies en cursussen op het gebied van gezond en veilig werken te volgen en toe
te passen in de dagelijkse praktijk.