Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Esch, Vestering en Van Raan over het bericht 'Havermelk duurder door 'limonadebelasting''

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede
namens de van Staatssecretaris Financiën en de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
(ontvangen 29 maart 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023,
nr. 1940.

Vraag 1

Kent u het bericht «Havermelk duurder door «limonadebelasting»»?1

Antwoord 1

Ja, dat is ons bekend.

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat de verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken verhoogd gaat
worden, met als doel om mensen te stimuleren gezondere keuzes te maken?

Antwoord 2

Het klopt dat de verbruiksbelasting van alcoholvrije dranken (hierna: verbruiksbelasting)
wordt verhoogd. Dit is aangekondigd in het coalitieakkoord. Deze verhoging van de
verbruiksbelasting is budgettair ingegeven, oftewel heeft als primair doel meer belastinginkomsten
op te halen. Per 1 januari 2024 wordt de verbruiksbelasting verhoogd met € 17,30 naar
€ 26,13 per 100 liter.

Daarnaast streeft het kabinet ernaar om gezonde keuzes te stimuleren én ongezonde
keuzes te ontmoedigen. Daarom wordt mineraalwater per 1 januari 2024 uitgezonderd
van de verbruiksbelasting, tegelijkertijd met de verhoging van de belasting.

Ook heeft het kabinet aangekondigd te onderzoeken of de verbruiksbelasting zo kan
worden aangepast dat de consumptie van suiker via frisdrank zoveel mogelijk wordt
verminderd. Dit onderzoek loopt op dit moment. De Staatssecretaris van VWS en Staatssecretaris
van Fiscaliteit en Belastingdienst informeren de Kamer in de eerste helft van 2023
over de uitkomsten van het onderzoek.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat dierlijke zuiveldranken zijn uitgezonderd van de verbruiksbelasting?
Zo ja, waarom is dat het geval?

Antwoord 3

Ik kan bevestigen dat zuivel momenteel is uitgezonderd van de verbruiksbelasting van
alcoholvrije dranken.

De voorganger van de huidige verbruiksbelasting was de Wet op de accijns van alcoholvrije
dranken. Dit was een accijns op limonade en mineraalwater en werd ingevoerd op 1 januari
1972. Melk was van deze accijns uitgezonderd omdat het niet voldeed aan de definitie
limonade of mineraalwater. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat er in de jaren
«80 wel is voorgesteld om de accijns van alcoholvrije dranken uit te breiden met melk.
Dit is toen niet gebeurd met als reden dat er geen accijns moest worden geheven op
melk als eerste levensbehoefte.2

De huidige verbruiksbelasting is ingevoerd op 1 januari 1993.3 Deze verbruiksbelasting wordt geheven op alcoholvrije dranken. Onder alcoholvrije
dranken worden de volgende drie categorieën verstaan: vruchten- en groentesap, mineraalwater
en limonade. De categorie limonade bevat alle alcoholvrije dranken die geen vruchten-en
groentesap of mineraalwater zijn. De limonade moet bestemd zijn om onverwarmd te worden
gedronken. Dierlijke zuiveldranken en sojadranken die wat vet- en eiwitgehalte betreft
overeenkomen met melkproducten kunnen volgens de parlementaire geschiedenis niet worden
aangemerkt als limonade.4 Deze dranken zijn daarom uitgezonderd van de verbruiksbelasting.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat de verhoogde verbruiksbelasting wel gaat gelden voor rijstdranken
en de meeste plantaardige melkdranken, zoals de dranken gemaakt van haver, amandelen,
kokos, noten en granen, ook als deze zonder toegevoegde suikers zijn?

Antwoord 4

Rijstdranken en de meeste plantaardige dranken worden voor de verbruiksbelasting aangemerkt
als limonade. De verhoging van de verbruiksbelasting geldt in dat geval ook voor die
producten.

Vraag 5

Deelt u de visie dat dierlijke zuiveldranken niet gezonder zijn dan plantaardige melkdranken
en rijstdranken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Nee, deze visie kan ik niet delen. Ons voedingsbeleid is gebaseerd op de Schijf van
Vijf5 van het Voedingscentrum. Deze is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding6 van de Gezondheidsraad. Het kabinet houdt de Schijf van Vijf aan als referentie voor
een voedingspatroon dat goed is voor mens en planeet.

In 2015 heeft de Gezondheidsraad de Richtlijnen Goede Voeding uitgebracht. Een van
de richtlijnen is: Neem enkele porties zuivel per dag, waaronder melk of yoghurt.
«De commissie concludeert dat het aannemelijk is dat de consumptie van zuivel samenhangt
met een lager risico op darmkanker en de consumptie van yoghurt met een lager risico
op diabetes».

Ongezoete dierlijke zuiveldranken met een laag verzadigd vetgehalte vallen binnen
de Schijf van Vijf vanwege deze gezondheidsvoordelen en de goede voedingsstoffen die
erin zitten. Zuivel is onder andere een belangrijke bron van eiwit, calcium, vitamine
B2 en B12. En 60% van de calciuminname in Nederland komt voort uit het drinken van
zuiveldranken.7

Er bestaan verschillende plantaardige zuivelalternatieven zoals sojadrink, amandeldrink,
rijstdrink, haverdrink en kokosdrink. Deze alternatieven hebben een andere voedingskundige
samenstelling dan dierlijke zuiveldranken. De (lange termijn) gezondheidseffecten
van plantaardige zuivelalternatieven zijn tot op heden onvoldoende onderzocht om hier
uitspraken over te doen. Als in deze alternatieven voldoende eiwit zit en er voldoende
calcium en vitamine B12 aan is toegevoegd, leveren ze een aantal van de belangrijke
voedingsstoffen die ook in dierlijke zuiveldranken zitten. Een ongezoete sojadrink
met toegevoegd calcium en vitamine B12 staat in de Schijf van Vijf. Volgens het Voedingscentrum
voldoen alleen soja- en erwtendranken momenteel aan de voorwaarden van het eiwitgehalte
om een vervanger van een dierlijke zuiveldrank te zijn. In de praktijk bevatten andere
plantaardige alternatieven te weinig eiwitten.

Vraag 6

Deelt u de visie dat het onlogisch is dat dranken zoals chocolademelk en andere suikerrijke
zuiveldranken wel zijn vrijgesteld van deze belasting, terwijl plantaardige dranken
zonder toegevoegde suikers niet zijn vrijgesteld? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

De historie van de uitzondering van zuiveldranken en sojadranken (onder voorwaarden)
staat toegelicht bij antwoord 3 en de gezondheidsaspecten van plantaardige zuivelalternatieven
in antwoord 5.

Met het eerdergenoemde onderzoek wordt gekeken hoe de huidige verbruiksbelasting zo
kan worden aangepast dat de consumptie van suiker via frisdrank zoveel mogelijk wordt
verminderd. Daarbij wordt ook gekeken naar de huidige uitzondering van zuivel- en
sojadranken.

Vraag 7

Hoe rijmen deze belastingvoordelen voor dierlijke melkdranken ten opzichte van plantaardige
melkdranken met de Nationale Eiwitstrategie, waarin wordt erkend dat een transitie
naar meer plantaardig noodzakelijk is en waarin wordt gestreefd naar het verschuiven
van de balans tussen dierlijke en plantaardige eiwitten?

Antwoord 7

De Nationale Eiwitstrategie heeft als doel om bij te dragen aan de vergroting van
de zelfvoorziening van Nederland op het gebied van nieuwe en plantaardige eiwitten.
Eén van de sporen binnen deze strategie richt zich op een verschuiving in de balans
tussen dierlijke en plantaardige eiwitconsumptie, met het oog op een gezonder en duurzamer
eetpatroon. Hier kan via verschillende maatregelen aan gewerkt worden. De verbruiksbelasting
op alcoholvrije dranken is hier momenteel geen onderdeel van. Op eventuele aanpassingen
op basis van het lopende onderzoek naar ontmoedigen van suikerconsumptie via deze
verbruiksbelasting kan nog niet worden vooruitgelopen.

Vraag 8

Bent u bereid de verbruiksbelasting aan te passen zodat gezonde alternatieven voor
zuivel, zonder toegevoegde suikers, niet langer onderhevig zullen zijn aan de (hogere)
verbruiksbelasting? Zo ja, op welke termijn gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Met het eerdergenoemde onderzoek wordt vanuit gezondheidsoogpunt gekeken hoe de huidige
verbruiksbelasting zo kan worden aangepast dat de consumptie van suiker via frisdrank
zoveel mogelijk wordt verminderd. Daarbij wordt ook gekeken naar de huidige uitzondering
van zuivel- en sojadranken.

Vraag 9

Bent u bereid het belastingvoordeel voor dierlijke zuivel met toegevoegde suikers
af te schaffen door het schrappen van de vrijstelling op de verbruiksbelasting? Zo
ja, op welke termijn gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Zoals ik heb aangegeven in het antwoord bij vraag 8 doet het kabinet momenteel onderzoek
naar mogelijke aanpassing van de verbruiksbelasting om de consumptie van suiker via
alcoholvrije dranken te ontmoedigen. Hierbij is het vertrekpunt voor de grondslag
alle alcoholvrije dranken en hun suikergehalte. Ook zuiveldranken met toegevoegde
suikers worden in dit kader bezien.

Vraag 10

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden, binnen de daarvoor gestelde termijn?

Antwoord 10

Helaas is het niet gelukt om de vragen binnen de gestelde termijn te beantwoorden.