Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Lee en Thijssen over het bericht dat teakhout uit Myanmar illegaal bij Nederlandse superjachtbouwers belandt

Antwoord van de Ministers Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking)
en Hoekstra (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 24 maart 2023).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Hoe teakhout uit Myanmar illegaal bij Nederlandse superjachtbouwers
belandt»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kijkt u aan tegen het feit dat ondanks de Europese sancties tegen het bedrijf
Myanmar Timber Enterprise (MTE) houthandelaren nog altijd voor miljoenen euro’s per
jaar aan teakhout uit Myanmar importeren in de Europese Unie, en dat dit hout ook
specifiek in Nederland terechtkomt voor de bouw van superjachten?2

Antwoord 2

De EU-sancties tegen Myanmar Timber Enterprise (MTE) verbieden het direct of indirect
aangaan van transacties met dit bedrijf, omdat het aanzienlijke inkomsten genereert
voor de Myanmarese Junta. MTE heeft een monopolie op de productie en export van hout
uit Myanmar. De import van alle soorten hout uit Myanmar is de afgelopen jaren drastisch
teruggedrongen, zoals ook uit het door u genoemde artikel blijkt. Er zijn verschillen
in handhaving, dit is iets waar de Europese Commissie actief naar kijkt.

Vraag 3

Hoe kan het dat deze sancties verschillend worden geïnterpreteerd en gehandhaafd in
verschillende Europese landen, waardoor bijvoorbeeld via Italië, Polen en Tsjechië
nog steeds voor miljoenen aan teakhout wordt geïmporteerd? Wat bent u van plan om
daaraan te doen? Bent u bereid om deze landen daar bilateraal op aan te spreken en
tegelijkertijd ook op EU-niveau te pleiten voor het dichten van de gaten in de EU-sanctiewetgeving?

Antwoord 3

Het kabinet is doorlopend in gesprek op EU-niveau om verschillen in interpretatie
van sanctieregels te bespreken en waar mogelijk weg te nemen. Zo zijn bijvoorbeeld
begrippen uit sanctieverordeningen als «indirect», «eigendom» en «zeggenschap» niet
gedefinieerd, wat zou kunnen leiden tot verschillen in interpretatie. Het kabinet
is hierover in gesprek in de Raad. Daarnaast kunnen uitzonderingen voor bijvoorbeeld
bestaande contracten soms ook de indruk wekken dat sancties niet gelijkluidend zijn
geïmplementeerd terwijl dat wel het geval is.

De Europese Commissie heeft een duidelijke rol om met informele guidance meer duidelijkheid te scheppen over een uniforme interpretatie van sanctiemaatregelen.
De Europese Commissie houdt daarnaast toezicht op de implementatie van sancties door
de lidstaten, heeft hierin een coördinerende rol en dringt hierbij aan op strikte
toepassing van sancties.

Vraag 4

Wat bent u bereid te ondernemen op EU-niveau om te voorkomen dat Nederlandse handelaren
de lidstaat opzoeken die de Europese regels het soepelst interpreteert en het minste
handhaaft?

Antwoord 4

Nederland interpreteert en implementeert EU-sancties op een strikte manier. Handhaving
van sancties is een nationale competentie. Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor
het naleven van sanctiemaatregelen. Indien er aanwijzingen zijn dat sancties worden
overtreden door Nederlandse bedrijven wordt er altijd door de douane onderzoek gedaan
en waar nodig handhavend opgetreden, ook indien Nederlandse bedrijven in andere lidstaten
sanctieregels overtreden.

Vraag 5

Bent u bereid ervoor te pleiten dat het Hof van Justitie een duidelijke uitspraak
doet over de reikwijdte van deze sancties, waardoor het voor alle Europese landen
duidelijk is hoe de sancties geïmplementeerd moeten worden?

Antwoord 5

Momenteel ligt er geen rechtstreeks beroep of een verzoek om een prejudiciële verwijzing
met betrekking tot deze sancties bij het Hof voor. De mogelijkheid het Hof enkel om
een algemeen advies te verzoeken staat alleen open voor lidstaten bij vragen omtrent
de uitlegging van het Unierecht over de vraag of een voorgenomen internationale overeenkomst
verenigbaar is met de EU-verdragen.

Vraag 6

Wat zijn de mogelijkheden om ook sanctieontwijking via derde landen, bijvoorbeeld
via India, tegen te gaan, waar het hout uit Myanmar verkocht wordt als «Indiaase teak»?

Antwoord 6

Naleving van sancties begint binnen de EU-lidstaten zelf. Het kabinet zet, naast strikte
nationale naleving, in op een brede internationale anti-omzeilingsagenda. Dit begint
met een grotere gezamenlijke analysecapaciteit op EU-niveau en kan uitmonden in opvolging
d.m.v. diplomatieke outreach, nieuwe sancties of andere maatregelen. Uw Kamer is hierover nader geïnformeerd in
de Kamerbrief «Terug- en vooruitblik na een jaar Russische oorlog in Oekraïne» d.d.
20 februari jl.3

Vraag 7 en 8

Hoe bent u van plan om de Nederlandse jachtbouwers die tot nu toe gevrijwaard worden
van iedere verantwoordelijkheid voor de import van illegale teak uit Myanmar aan te
spreken op het in stand houden van deze illegale handel en smokkel?

Hoe kijkt u aan tegen de uitspraak van de genoemde Enno P. in het artikel, dat als
er een duidelijk verbod was op het importeren van hout uit Myanmar, hij dit nooit
had gedaan?

Antwoord 7 en 8

De Nederlandse overheid verwacht van alle Nederlandse bedrijven die internationaal
ondernemen dat zij de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en de United
Nations Guiding Principles (UNGP’s) naleven. Concreet betekent dit dat (ondernemers
in) internationaal opererende bedrijven rekening moeten houden met potentiële en daadwerkelijke
negatieve gevolgen van hun eigen activiteiten, diensten of producten, en die van hun
zakelijke relaties (zoals toeleveranciers). Van bedrijven wordt verwacht dat zij gepaste
zorgvuldigheid betrachten («due diligence»). Zij moeten de risico’s op negatieve gevolgen
identificeren, voorkomen of mitigeren en rekenschap afleggen over dit proces, zoals
beschreven in de OESO-richtlijnen en in de UNGP’s. Ook wanneer het (risico’s op) negatieve
gevolgen door toedoen van zakelijke relaties betreft, dienen bedrijven zich in te
spannen om deze gevolgen te voorkomen of mitigeren.

Vraag 9

Bent u bereid in EU-verband te pleiten voor een totaalverbod op het importeren van
hout uit Myanmar?

Antwoord 9

De EU heeft in juni 2021 de Myanmar Timber Enterprise (MTE) op de sanctielijst gezet. Aangezien de enige legale bron van hout uit Myanmar
het staatsbedrijf MTE is, komt het sanctioneren van deze entiteit neer op een de facto verbod op het importeren van hout uit Myanmar.

Vraag 10

Deelt u de mening dat nationale IMVO-wetgeving bij zou dragen aan het stoppen van
dergelijke praktijken in Nederland?

Antwoord 10

Zoals uit het NRC-artikel blijkt, is Nederland in vergelijking met andere Europese
landen zeer actief in het opsporen van illegaal geïmporteerd hout. Als het vermoeden
bestaat dat Nederlandse entiteiten zich schuldig hebben gemaakt aan de illegale import
van hardhout dan zal hier onderzoek naar worden ingesteld. Er mag verwacht worden
dat dit een afschrikkende werking heeft voor pogingen de Houtverordening te omzeilen.
De nieuwe EU-verordening betreffende ontbossingsvrije producten, die de Houtverordening
zal vervangen, bevat ten opzichte van de Houtverordening aanvullende bepalingen om
een gelijk handhavingsniveau in alle lidstaten te bevorderen. Ook due diligence wetgeving
zal eraan bijdragen dat bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij
EU wetgeving dit afdwingt in de hele EU.

Vraag 11

Bent u bekend met het feit dat 17,6 miljoen mensen volgens de VN humanitaire hulp
nodig hebben in Myanmar? Welke hulp kan Nederland hierin extra bieden, boven op de
reeds bestaande initiatieven? En hoe kan Nederland de maatschappelijke organisaties
die onder moeilijke omstandigheden werken in Myanmar beter ondersteunen?4

Antwoord 11

Ja. Als Nederland blijven wij daar aandacht voor hebben door humanitaire partners
te ondersteunen middels meerjarige, flexibele en ongeoormerkte financiering, zoals
WFP, UNHCR, UNICEF, ICRC en het VN-noodfonds CERF, die allemaal levensreddende hulp
bieden in Myanmar. In 2022 is via het VN-noodhulpfonds CERF bijvoorbeeld USD 22 miljoen
vrijgemaakt voor de respons in Myanmar.

Tevens ondersteunt Nederland met het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld
via strategische partnerschappen en het Civic Space Fund maatschappelijke organisaties
die actief zijn in Myanmar, ondanks dat daar nu beperkte ruimte voor is. In deze samenwerkingen
stelt het kabinet zich flexibel op om deze organisaties te kunnen blijven ondersteunen
in veranderlijke en restrictieve omstandigheden.

Vraag 12

Bent u bereid om als Nederland, of in EU-verband, op te roepen tot een internationaleemergency summit over Myanmar, zoals ook de VN Special Rapporteur voor Myanmar voorstelt?

Antwoord 12

Zoals in het antwoord d.d. 14 maart jl. op Kamervragen van de leden Sjoerdsma en Hammelburg
gesteld, is er internationaal een gedeelde realisatie dat de noden in Myanmar zeer
hoog zijn en een aanzienlijke mate van welwillendheid om humanitaire hulp te verlenen.
Het probleem is echter niet de bereidheid van andere landen om te helpen, maar het
feit dat het Myanmarese leger weigert toegang te verlenen tot de gebieden waar de
noden het hoogst zijn. Een emergency summit lost dat probleem niet op.

Nederland spant zich in samenwerking met de EU en internationale partners, zoals Canada,
de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en ASEAN, onverminderd in om de druk
op het Myanmarese leger te vergroten en tegelijkertijd de bevolking van Myanmar te
blijven steunen via steun aan maatschappelijke organisaties en bijdragen aan de humanitaire
respons. Verder blijft Nederland de inzet van ASEAN steunen, onder andere op het gebied
van de Five Point Consensus. Deze inzet sluit aan bij de activiteiten die VN Speciaal
Rapporteur Andrews voor de mensenrechten in Myanmar voorstelt om via een emergency summit te starten.