Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Simons over het recent verschenen rapport van Movisie met betrekking tot discriminatie in de sociale basis

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
21 maart 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1730.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het op 3 februari verschenen rapport «De aanpak van discriminatie
in de sociale basis», waartoe door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport opdracht is gegeven en het artikel op NU.nl waarin Movisie dit onderzoek verder
toelicht?1, 2

Antwoord 1

Ja, hiervan heb ik kennisgenomen.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de bevindingen van Movisie dat 49 procent van de ondervraagde
werknemers in het sociaal werk discriminatie of microagressie heeft ervaren en 71
procent discriminatie ziet bij anderen? Bent u het eens dat dit een extreem hoog percentage
is en hier onmiddellijk actie op ondernomen dient te worden?

Antwoord 2

Het is onacceptabel dat in een land als Nederland, een land met een enorme rijkdom
aan diversiteit, er mensen zijn die niet hetzelfde worden behandeld of niet dezelfde
kansen krijgen. Vanwege hun afkomst, geaardheid, religie, geslacht, leeftijd of op
welke grond dan ook. Sociaal werkers werken midden in de samenleving, voor en met
mensen in kwetsbare omstandigheden. In die samenleving komt discriminatie helaas overal
voor, zowel bewust als onbewust. Het sociaal werk is enorm belangrijk om juist bruggen
te slaan tussen mensen en te werken aan de sociale kwaliteit van de samenleving. Uit
het onderzoek van Movisie blijkt dat zowel professionals en vrijwilligers in het sociaal
werk als inwoners zelf veel te vaak te maken krijgen met discriminatie en microagressie.
Er wordt door verschillende partijen volop ingezet op het tegengaan van discriminatie
en racisme, waarbij ik in gesprek ben met betrokkenen om te kijken of er extra inzet
nodig is om discriminatie specifiek in de sociale basis verder tegen te gaan.

Vraag 3, 4, 5 en 6

Welke rol zal het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aannemen in het
aanpakken van discriminatie binnen de sociale basis, met name in het opvolgen van
de aanbevelingen uit het rapport waaronder aanpassing van beleid en het inzetten op
preventie van racisme en discriminatie?

Wat is uw reactie en mogelijke actie op de aanbeveling om professionals uit het sociaal
domein een meer expliciete rol te geven in het signaleren van racisme en discriminatie
in de wijk? Waartoe is het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bereid
om deze rol te bevorderen?

Op welke wijze onderzoekt het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport samenwerking
met en ondersteuning aan gemeenten zodat zij racisme en discriminatie binnen de sociale
basis in hun wijken beter kunnen aanpakken?

Op welke wijze zoekt het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport samenwerking
en aansluiting met andere initiatieven die racisme en discriminatie aanpakken, zoals
het programma van de Nationaal Coördinator tegen Racisme en Discriminatie en de recente
Kamerbrief over de aanpak van institutioneel racisme van het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties?3

Antwoord 3, 4, 5 en 6

Ik vind het van belang om binnen de lokale aanpak van discriminatie en racisme specifiek
aandacht te besteden aan manieren waarop professionals en vrijwilligers in het sociaal
werk beter ondersteunt kunnen worden bij het tegengaan van discriminatie en racisme.
Hierover ben ik in gesprek met mijn collega bewindspersonen, Movisie, Sociaal Werk
Nederland en de Beroepsvereniging van Professionals in Sociaal Werk. Hiervoor biedt
het onderzoek van Movisie waardevolle inzichten en handvatten, zoals:

– Een gezamenlijke preventieve wijkaanpak en visie om discriminatie tegen te gaan. Dit
kan eventueel worden opgepakt in samenhang met andere sociale vraagstukken rondom
sociale ongelijkheid. Zoals structurele armoede en uitsluiting door armoede, gezondheidsverschillen,
huiselijk geweld en het missen van bestaanszekerheid. Echter, is het belangrijk dat
er een specifieke aanpak komt van discriminatie om te voorkomen dat het thema «ondergesneeuwd»
wordt door andere thema’s die al veel duidelijker op de agenda staan van sociale professionals.

– Meer zicht op welke effectieve interventies die sociaal professionals kunnen inzetten
om discriminatie te voorkomen en te verminderen, zowel in de wijk als op de werkvloer.
Denk hierbij aan:

• Trainingen waarin je leert ingrijpen als omstander van discriminatie.

• Interventies gericht op het verminderen van (onbewuste) vooroordelen en stereotypen
bij sociale professionals.

• Interventies gericht op het verminderen van (onbewuste) vooroordelen en stereotypen
onder wijkbewoners en vrijwilligers in de wijk (zie dit artikel voor interventies
of buurtwijs.nl).

– Interventies gericht op het vergroten van kennis over discriminatie onder sociaal
professionals. Stevige sociale normen tegen discriminatie, bijvoorbeeld verankerd
in een visie en beleid van organisaties en uitgedragen door brancheorganisaties, lectoren,
opleidingen et cetera.

– Een duidelijk handelingsperspectief en protocol binnen organisaties over wat er moet
gebeuren als iemand zich gediscrimineerd voelt.

Dit past binnen de centrale rol die gemeenten spelen in de aanpak van discriminatie
in Nederland, aangezien discriminatie zich manifesteert in de directe omgeving van
mensen, ook van professionals. Gemeenten weten het beste wat er lokaal speelt en hebben
een belangrijke rol in de sociale basis. Recent heeft de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties een brief aan gemeenten gestuurd4 over de lokale aanpak van discriminatie en racisme. Iedere gemeente is wettelijk
verplicht om een antidiscriminatievoorziening (ADV) in te richten. De ADV is lokaal
de expert op het gebied van discriminatie en de plek waar inwoners, maar ook sociaal
werkers en vrijwilligers, terecht kunnen voor hulp en ondersteuning als ze in aanraking
komen met discriminatie. ADV’s houden zicht op incidenten en signalen van discriminatie
binnen de gemeente en de spin in het web tussen de instanties die betrokken zijn bij
de aanpak van discriminatie waaronder het sociaal domein. Daarnaast heeft Movisie
recent een handreiking ontwikkeld5 in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om gemeenten
verder toe te rusten op het ontwikkelen van lokaal antidiscriminatiebeleid.

Daarnaast is vorig jaar de VWS-brede Aanpak Discriminatie en Gelijke kansen gestart.
Het overkoepelende doel van deze aanpak is het tegengaan van discriminatie en het
versterken van de inzet op de bevordering van gelijke kansen met specifiek aandacht
voor discriminatie als belemmerende factor. Hierin komen alle vraagstukken over discriminatie
in zorg, welzijn en sport ter sprake.

Vanuit deze VWS-brede aanpak discriminatie en gelijke kansen zet VWS zich in op het
versterken van bewustwording over het thema binnen het departement en het vergroten
van draagvlak om discriminatie tegen te gaan binnen de VWS-beleidsterreinen.

De Minister voor Langdurige Zorg en Sport is momenteel in samenwerking met Pharos
bezig met het opzetten van een panel van ervaringsdeskundigen, dat wij kunnen raadplegen
op het gebied van discriminatie in de zorg, welzijn en sport. Zo zorgen we ervoor
dat ons beleid aansluit op professionals, vrijwilligers en inwoners die discriminatie
ervaren.

De aanpak van VWS sluit tevens aan op het Nationaal Programma van de door het Kabinet
aangestelde Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme dat een integrale
aanpak van discriminatie omvat, waarbij er aandacht is voor preventie, het signaleren
en melden van discriminatie en repressieve maatregelen.

In het Nationaal Programma heeft de lokale aanpak een voorname plek gekregen. In het
najaar van 2023 komt de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme met een
nieuw, geactualiseerd programma met aanvullende – en eveneens door het kabinet gedragen
– versterkingen. Er lopen verkennende gesprekken om de bevindingen van het rapport
van Movisie in deze vernieuwde aanpak mee te nemen, waarbij specifiek zal worden verkend
hoe professionals in het sociaal domein beter geëquipeerd kunnen worden aansluitend
bij wat er al gebeurt in de wijk.

Daarnaast zet het Ministerie van SZW via maatregelen en onderzoek gericht op bewustwording
van discriminatoir gedrag en het tegengaan van vooroordelen en stereotypen meer specifiek
in op de preventieve aanpak van discriminatie op basis van (vermeende) etniciteit,
religie en huidskleur (waaronder moslimdiscriminatie, anti-zwart racisme, antisemitisme
en antiziganisme).

In 2021 en 2022 werden er decentralisatie uitkeringen aan gemeenten uitgekeerd om
lokaal maatschappelijk initiatief te stimuleren gericht op het voorkomen van discriminatie
naar herkomst en het bevorderen van respectvol samenleven.