Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Inge van Dijk en Slootweg over het bericht ‘Overheidsfinanciën in gevaar door verouderde ict van Belastingdienst’

Antwoord van Staatssecretaris Van Rij (Financiën – Fiscaliteit en Belastingdienst)
(ontvangen 17 maart 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023,
nr. 1766.

Vraag 1 en 2

Hoe beoordeelt u de vrees van externe ict-deskundigen dat benodigde vervanging van
cruciale ict-systemen van de loonheffing en inkomstenbelasting – waarmee de Belastingdienst
jaarlijks meer dan de helft van de rijksinkomsten binnenhaalt en waarin jaarlijks
tientallen miljarden gegevens van burgers worden verzameld – niet op tijd zal komen?1

Hoe beoordeelt u de vrees van externe ict-deskundigen dat daardoor de continuïteit
van de belastingheffing op het spel staat en grote delen van de overheidsfinanciën
binnen drie jaar gevaar lopen?

Antwoord 1 en 2

De vrees dat de continuïteit van de belastingheffing op het spel staat is ongegrond.
De oudere systemen zijn in de basis stabiel, maar aanpassingen van deze systemen is
complex en vergt meer tijd. Op 20 februari jl. stuurde ik uw Kamer een brief over
de ICT bij de Belastingdienst.2 In die brief heb ik aangegeven dat de Belastingdienst een Meerjarenportfolio (MJP)
heeft opgesteld waarin het moderniseren van systemen ook de komende jaren ruimte krijgt.

De modernisering van de systemen van loon- en inkomensheffing is gestart in 2018,
deze projecten hebben in het MJP hoge prioriteit. De Belastingdienst heeft daarnaast
de volgende maatregelen achter de hand:

• het contract met de leverancier van Cool:Gen kan worden verlengd, zodat oude systemen
langer gebruikt kunnen worden;

• ook na 2026 zijn nog medewerkers met kennis van de oude systemen binnen de Belastingdienst
aanwezig.

Vraag 3

Klopt het dat het platform Cool:Gen vanaf eind 2026 niet meer technisch wordt ondersteund
en dat daarom de systemen vóór 2027 moeten worden vervangen?

Antwoord 3

Nee dit klopt niet, zie ook het antwoord op vraag 1 en 2. Wat het wel betekent is
dat Cool:Gen een oude programmeertaal is en dat er zijn steeds minder medewerkers
zijn die met Cool:Gen kunnen werken. Hierdoor zal het op termijn steeds meer moeite
kosten om onderhoud op de systemen te doen.

Zoals ook in de technische briefing over ICT bij de Belastingdienst van 21 februari
jl. is toegelicht, is het de planning dat belastingjaar 2024 zonder Cool:Gen wordt
ondersteund. Cool:Gen blijft daarna echter nog wel op de achtergrond draaien voor
de voorgaande belastingjaren, omdat we tot acht jaar terug in de aangiftes moeten
kunnen kijken vanwege mogelijke naheffingen.

Er zijn mitigerende maatregelen genomen om risico’s voor de continuïteit zo klein
mogelijk te houden. Zo heeft de externe leverancier bevestigd dat er ondersteuning
zal zijn, ook als dat na 2026 nodig is.

Vraag 4

Hoe kan het dat de planning van de vernieuwing van het inkomstenbelasting ict-systeem
al met een jaar is uitgelopen en waarom bestaat het risico dat die nog verder uitloopt
waardoor de volledige uitfasering onhaalbaar wordt?

Antwoord 4

Per jaar is een bepaald aantal IV-dagen gepland om de systemen te onderhouden en te
bouwen. Door het niet geplande werk om het Box 3 herstel tijdig uit te voeren heeft
niet al het geplande vernieuwingswerk plaats kunnen vinden. Hierdoor is vertraging
ontstaan op de vernieuwing van het inkomstenbelastingsysteem.

De planning voor de afronding van de modernisering van applicaties die werken met
Cool:Gen is voorzien eind 2026 (met 2024 als het laatst te behandelen belastingjaar)
en is op dit moment nog steeds haalbaar. Zie ook onderstaande figuur welke is toegelicht
in de technische briefing over ICT bij de Belastingdienst aan uw Kamer op 21 februari
jl.

Vraag 5

Kunt u nader toelichten wat er is gebeurd waardoor de vernieuwing van het systeem
voor de loonheffing na anderhalf jaar nog in de opstartfase zat en hoe het nu met
het project staat?

Antwoord 5

In de zomer van 2022 heeft het Adviescollege ICT (AcICT) een toets uitgevoerd over
het programma Vernieuwen Heffing Loonbelastingen en Premies (vHLP). Dit programma
vervangt de applicatie Heffing Loonbelastingen en Premies, welke op het verouderd
ICT-platform Cool:Gen draait. De conclusie van het AcICT was kritisch en conform het
advies van het AcICT focust de Belastingdienst op het borgen van de continuïteit van
de keten Loonheffingen door het zo snel mogelijk uitfaseren van de verouderde technologie.
Mede naar aanleiding van het onderzoek zijn ook initiatieven opgestart om tot verbetering
te komen. Het programma vHLP heeft inmiddels een herijkte businesscase waar de opmerkingen
van het AcICT ook in zijn verwerkt. Dit houdt o.a. in dat er maatregelen genomen zijn
om de sturing effectiever te maken en dat er gekozen wordt voor een meer integrale
aanpak. De planning is dat de doelstellingen van het programma vHLP in 2027 worden
gerealiseerd. De huidige functionaliteit wordt in deze periode stap voor stap vervangen.
Zodra een deelfunctionaliteit beschikbaar is gaat deze naar productie. Deze aanpak
reduceert het risico aanzienlijk en hiermee borgen we de continuïteit op de middellange
termijn. Voor de concretere uitwerking hiervan, verwijs ik u naar mijn brief van 6 september
20223 waarin ik uitgebreid in ga op het advies van het AcICT.

Vraag 6 en 7

Wat is er nodig om de systemen wél vóór 2027 te vervangen, kan hier meer prioriteit
aan worden gegeven en wat betekent dat voor andere processen binnen de Belastingdienst?

Hoe wilt u omgaan met de risico’s van niet-tijdige vervanging die kunnen leiden tot
onoplosbare fouten of storingen in het systeem, waardoor niet meer geïnd kan worden
en ook wetswijzigingen op de inkomensheffing niet meer mogelijk zijn?

Antwoord 6 en 7

Zoals ook in de Kamerbrief van 20 februari jl. is aangegeven is het cruciaal dat de
Belastingdienst het Meerjarenportfolio blijft volgen: de Belastingdienst zal zich
moeten houden aan de planning die het zich heeft gesteld om een goed functionerende
en moderne ICT te realiseren. Het vervangen van verouderde systemen heeft maakt een
belangrijk deel uit van de huidige Meerjarenportfolio. Het is niet reëel om de vervanging
van systemen verder te versnellen. Het werven en behouden van ICT-personeel is in
de huidige markt niet eenvoudig. Bovendien moeten projecten beheersbaar blijven. Verdere
versnelling in krappe planningen leidt niet tot een verbetering van de beheersbaarheid.

Daarnaast leidt vervanging van de systemen met de huidige planning niet tot een grote
toename van «onoplosbare fouten of storingen». De systemen zijn in de basis stabiel,
alleen aanpassingen van deze systemen is complex en vergt meer tijd. Dat maakt inderdaad
dat wetsaanpassingen lastig door te voeren zijn.

Er zijn de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen de planning van de vervanging
te realiseren. Zo is ervoor gekozen om eerst Cool:Gen te vervangen en daarna pas vernieuwingen
door te voeren zoals dienstonderdelen van de Belastingdienst die wensen.

Vraag 8

Verschilt uw conclusie ten aanzien van de haalbaarheid van de systeemvernieuwing vóór
2027 van die van de ict-experts?

Antwoord 8

De belangrijkste conclusie van het AcICT is dat men verwacht dat het programma vHLP
niet in staat zal zijn tijdig zijn doelstellingen te verwerken. In mijn brief van
6 september 2022 ga ik uitgebreid in op deze conclusie en ga ik ook in op de verbeteringen
die de Belastingdienst doorvoert naar aanleiding van het advies van het AcICT. Mede
naar aanleiding van het onderzoek zijn initiatieven opgestart om tot verbeteringen
te komen. Zo heeft het programma vHLP inmiddels een herijkte businesscase waarin de
opmerkingen van het AcICT zijn verwerkt. Zoals beschreven koerst de Belastingdienst
op vervanging van het systeem voor inkomstenbelasting (Cool;Gen) voor 2027. Een bepalende
factor voor de haalbaarheid is hetgeen dat in de komende tijd van de Belastingdienst
verwacht. Nieuwe wet- en regelgeving en andere taken leiden tot herprioritering in
het Meerjarenportfolio en daarmee wijzigingen en verschuivingen in de planning. De
Belastingdienst wil dat zoveel als mogelijk voorkomen, omdat dit tot een latere vervanging
van essentiële systemen en tot inefficiëntie leidt.

Vraag 9

Is er volgens u sinds 2020 naar aanleiding van de interne waarschuwingen van de Belastingdienst
voldoende prioriteit gegeven aan het tijdig vernieuwen van de systemen en had naar
uw mening een hardere stop op politieke wensen moeten zitten vanwege de prioriteiten
in onderhoud?

Antwoord 9

In mijn brief van 20 februari jl. schreef ik dat sinds 2020 de Belastingdienst verbeteringen
heeft doorgevoerd. Het ICT-Verbeterprogramma is gestart en afgerond in 2022, waarbij
het portfolioproces, de cultuur, de samenwerking tussen gebruikers en de ICT zijn
verbeterd. De technische schuld is sinds 2018 gehalveerd en er is in kleine stappen
gestart met het moderniseren van een aantal grote systemen. De Belastingdienst kon,
ondanks politieke wensen, werken aan verbetering en de basis op orde brengen.

Desondanks hebben in het verleden achtereenvolgende wijzigingen in de prioritering
(bijv. Box 3) ertoe geleid dat de modernisering van ICT-systemen van de Belastingdienst
in de tijd zijn verschoven, wat bijdraagt aan het ontstaan van het verouderende ICT-landschap.

Gezien de huidige planning en risicobeperkende maatregelen is een hardere stop qua
wetgeving niet noodzakelijk gebleken. Er is sinds 2020 ruimte gemaakt voor de implementatie
van wetgeving. Vorig jaar zijn er bijvoorbeeld ruim 150 uitvoeringstoetsen uitgevoerd
die voor het merendeel geïmplementeerd zijn of worden. In 2021 en 2022 is acht procent
van de ICT-capaciteit besteed aan de implementatie van nieuwe wetgeving. Voor de toekomst
is het echter van belang dat de modernisering van de systemen conform planning kunnen
plaatsvinden.

Vraag 10 en 11

Kunt u de Kamer een geactualiseerde update sturen van de planning, waarin ook de bijstelling
van de ambitie meer personeel aan te nemen om versnelling te bereiken is verwerkt,
die vanwege krapte op de arbeidsmarkt niet wordt gehaald?

Kunt u in deze geactualiseerde update ook opnemen wat de risico’s zijn van te late
vervanging voor heffing van loon- en inkomstenbelasting voor de rijksuitgaven en juiste
dataverzameling?

Antwoord 10 en 11

In de Kamerbrief ICT bij de Belastingdienst van 20 februari jl. heb ik een actueel
beeld van de modernisering van de ketens inkomensheffing en loonheffing gegeven, inclusief
de ontwikkelingen qua ICT-capaciteit. In 2023 zijn er 626.000 IV-dagen beschikbaar.
Er wordt gekeken naar mogelijkheden om het aantal IV-dagen verder te verhogen. De
eerstvolgende actualisatie van de status van de ketens die u kunt verwachten is de
bijlage uitvoerbaarheid die als bijlage bij het Belastingplan wordt meegestuurd.

Zie ook het antwoord op vraag 3.

Vraag 12

Kunt u deze vragen beantwoorden vóór het commissiedebat Belastingdienst op 23 maart
2023?

Antwoord 12

Ja.