Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Bouchallikh, Bromet en Westerveld over het bericht ‘Slechtzienden blijven thuis door ov-staking: zorgen over actie op verkiezingsdag’

Antwoord van Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister voor Langdurige
Zorg en Sport (ontvangen 10 maart 2023)

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Slechtzienden blijven thuis door ov-staking: zorgen
over actie op verkiezingsdag»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Hoe ver moeten blinden en slechtzienden gemiddeld reizen om bij een geschikt stembureau
hun stem uit te kunnen brengen?

Antwoord 2

Bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022 was de gemiddelde afstand tot het stemlokaal
409 meter.2. Vooral in dunbevolkte (landelijke) gebieden kon het voorkomen dat een beperkt aantal
kiezers (aanzienlijk) langere afstanden moest afleggen om bij een stemlokaal te komen.
De gemiddelde afstand tot het stemlokaal bij de aankomende verkiezingen zal worden
nagegaan bij de evaluatie waarin opnieuw een data-analyse zal plaatsvinden van het
aantal stemlokalen.

In alle stembureaus hebben mensen met een visuele beperking bij het stemmen recht
op bijstand van een begeleider naar keuze. Voor mensen met een visuele beperking die
zelfstandig willen stemmen geldt dat zij extra hulpmiddelen nodig hebben. In alle
stemlokalen is daarom een loep aanwezig. Een aantal kiezers met een visuele beperking
heeft andere hulpmiddelen nodig om zelfstandig te kunnen stemmen, zoals een stemmal.
Niet alle gemeenten beschikken over dergelijke hulpmiddelen en als een gemeente er
wel over beschikt is dit maar op een beperkt aantal locaties. Daarom kan het voorkomen
dat een kiezer met een visuele beperking verder moet reizen om bij een stemlokaal
te komen waar die kiezer zelfstandig kan stemmen.

Vraag 3

Hoeveel stembureaus zijn er geschikt voor blinden en slechtzienden?

Antwoord 3

Mensen met een visuele beperking hebben recht op bijstand van een begeleider naar
keuze bij het stemmen. Dit kan in alle stemlokalen. In alle stemlokalen is een loep
aanwezig. In een aantal stemlokalen zijn speciale voorzieningen voor blinden en slechtzienden,
zoals een stemmal met audiobox, waarmee zij volledig zelfstandig kunnen stemmen. Ook
zijn op deze stemlocaties blindegeleidelijnen aangebracht, zodat iemand die blind
of slechtziend is in het stemlokaal de weg kan vinden.

Uit navraag bij de Oogvereniging, een belangenorganisatie voor slechtziende en blinde
mensen, blijkt de verwachting dat bij de komende provinciale staten- en waterschapsverkiezingen
mensen met een visuele beperking hun stem zelfstandig met een stemmal kunnen uitbrengen
in 95 (van de 342) gemeenten, op één of meerdere stemlocaties binnen die gemeente.
Dat zijn vijftien gemeenten meer dan tijdens de gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar.
Informatie van de Open State Foundation uit waarismijnstemlokaal.nl wijst uit dat
er minimaal 115 gemeenten zijn met een stemlokaal waar één of meerdere hulpmiddelen
voor mensen met een visuele beperking aanwezig zijn. Tijdens de gemeenteraadverkiezingen
van 2022 waren er minimaal 93 gemeenten met dergelijke hulpmiddelen in het stemlokaal.

Vraag 4

Hoeveel mensen zullen vanwege de staking hun stem niet of moeilijk kunnen uitbrengen?

Antwoord 4

Ik vind het van groot belang dat deze verkiezingen zo onbelemmerd mogelijk plaats
kunnen vinden en ik vind het daarom wenselijk dat iedereen die wil stemmen ook kan
gaan stemmen. Op die manier kan iedereen zijn stem laten spreken. Dat vraagt dat iedereen
die wil gaan stemmen of werkzaam is op een stembureau ook in de gelegenheid is een
stembureau te bereiken.

Een deel van de stembureauleden, gemeenteambtenaren en kiezers is afhankelijk van
het openbaar vervoer om bij een stemlokaal te komen. Onder meer kiezers met een visuele
beperking hebben er daarom aandacht voor gevraagd om niet op de verkiezingsdag te
gaan staken.

De gevolgen van een OV-staking op een verkiezingsdag zouden voor vrijwilligers in
stembureaus en kiezers groot kunnen zijn. Volgens het Oogfonds hebben meer dan 300.000
Nederlanders een visuele beperking. De Oogvereniging schat in dat hiervan 15.000 mensen
blind zijn. Voor een deel van de stemgerechtigden met een visuele beperking zou het
lastig zijn om te kunnen stemmen als zij niet met het OV kunnen reizen. Maar ook voor
andere kiezers kan dit problemen opleveren, zoals mensen die geen eigen vervoer hebben.

De impact van een OV-staking is lastig in kaart te brengen. Bij een eerdere staking
in december 2022 reed volgens de vereniging werkgevers openbaar vervoer (VWOV) ongeveer
40 procent van de bussen niet en zijn een aantal regionale treinen gedeeltelijk of
volledig uitgevallen. Per staking is de impact daarnaast afhankelijk van het aantal
werknemers dat meedoet, de duur en het tijdstip van de staking en de omvang qua gebied
en modaliteiten. Het is voor werkgevers niet toegestaan om te vragen of een medewerker
gaat staken, vandaar dat de stakingsbereidheid altijd pas gedurende de dag bekend
wordt.

Ik begrijp de zorgen die leven bij een staking op de verkiezingsdag, maar respecteer
uiteraard ook het stakingsrecht. Ik heb mijn zorgen overgebracht in contacten met
de FNV en CNV. Zowel de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat als ik hebben
ook opgeroepen de verkiezingsdag niet te belasten met een staking. En anders op andere
wijze op de verkiezingsdag de zorgen van de chauffeurs en treinpersoneel over het
voetlicht te brengen, zonder dat dit kiezers belemmert in de uitoefening van hun stemrecht.
Over deze oproepen blijft het kabinet graag in contact met de bonden.

Vraag 5

Is er nagedacht over creatieve oplossingen, zoals stemmen aan huis, de mogelijkheid
om eerder te stemmen of het regelen van alternatief vervoer?

Antwoord 5

De Kieswet biedt geen grondslag voor vormen als stemmen aan huis. Met het vervallen
van de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 is er ook geen grondslag meer voor vervroegd
stemmen.

Een aantal gemeenten regelt al alternatief vervoer voor mensen die moeilijk of niet
zelf naar het stemlokaal kunnen komen. Op dit moment zijn de bonden nog in gesprek
of de staking wel of geen doorgang zal vinden. Ik heb met de VNG gemeenten opgeroepen
om te proberen alternatief vervoer aan te bieden voor de kiezers die dat vanwege een
mogelijke staking nodig hebben.

Vraag 6

Hoe wilt u blinden en slechtzienden ondersteunen zodat zij toch hun stemrecht kunnen
uitoefenen?

Antwoord 6

Ik vind het wenselijk dat iedereen die wil stemmen ook kan gaan stemmen. Op die manier
kan iedereen zijn stem laten spreken. Op dit moment zijn de bonden nog in gesprek
of de staking wel of geen doorgang zal vinden. Ik heb met de VNG gemeenten opgeroepen
om te proberen alternatief vervoer aan te bieden voor de kiezers die dat vanwege een
mogelijke staking nodig hebben.

Zie ook het antwoord op vraag 3 over hoe blinden en slechtzienden worden ondersteund
bij het stemmen.

Vraag 7

Hoeveel mensen met andere beperkingen zijn afhankelijk van het OV? Hoe wilt u deze
groepen ondersteunen?

Antwoord 7

Er zijn ruim 2 miljoen mensen met een beperking in Nederland. Een deel hiervan is
afhankelijk van het OV, maar er zijn mij geen cijfers bekend hoe groot die groep is.
Op dit moment zijn de bonden nog in gesprek of de staking wel of geen doorgang zal
vinden. Ik heb met de VNG gemeenten opgeroepen om te proberen alternatief vervoer
aan te bieden voor de kiezers die dat vanwege een mogelijke staking nodig hebben.

Vraag 8

Kunt u deze vragen, met het oog op de verkiezingen, uiterlijk vrijdag 10 maart aanstaande
beantwoorden?

Antwoord 8

Ja.