Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Ellemeet en Kröger over de aanhouding van klimaatactivisten

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid), mede namens de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 10 maart 2023)Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1594

Vraag 1

Kent u het bericht dat vanochtend vroeg een zestal klimaatactivisten door de politie
is gearresteerd wegens opruiing? Zo ja, klopt dit bericht? Waarom zijn precies deze
klimaatactivisten aangehouden? Is deze aanpak normaal in dit soort situaties? Welke
concrete dreiging rechtvaardigde precies deze ingrijpende aanpak? Kunt u aangeven
hoe het besluit om tot de arrestatie over te gaan tot stand is gekomen?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit bericht en kan bevestigen dat het klopt dat er die ochtend
zes mensen zijn aangehouden. In totaal zijn er acht personen voor opruiing aangehouden
voorafgaand aan de demonstratie. In mijn antwoord op vraag 2 zal ik ingaan waarom
deze mensen zijn aangehouden.

Vraag 2

Houden deze arrestaties en de eerdere aanhouding van een woordvoerder van Extinction
Rebellion verband met een aangekondigde actie om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis?
Zo ja, deelt u de mening dat dit preventief aanhouden op gespannen voet staat, zo
niet in strijd is met de in artikel 9 Grondwet verankerde demonstratievrijheid? Kunt
u bij de beantwoording van deze vraag ook de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam
van vorig jaar, waarin werd gesteld dat het oproepen tot een blokkade geen strafbaar
feit is, betrekken?

Antwoord 2

De acht aanhoudingen zijn verricht als gevolg van de verdenking tot een strafbaar
feit, namelijk opruiing. De opruiing had op dat moment al plaatsgevonden. De verdachten
zijn dezelfde dag weer op vrije voeten gesteld. Wel is aan deze verdachten een gedragsaanwijzing
in de vorm van een gebiedsverbod opgelegd waardoor zij zich niet op of bij de Utrechtsebaan
(de A12) mochten begeven. Vijf van de acht opgelegde gedragsaanwijzingen zijn inmiddels
door de rechtbank in stand gehouden.2 Deze verdachten mogen zich gedurende een bepaalde periode niet op de Utrechtsebaan
begeven, zij mogen wel weer in de naastgelegen straten komen. De gedragsaanwijzing
van de andere drie verdachten is niet in stand gehouden. De verdachten konden op 28 januari
jl. wel demonstreren op andere plekken die door de gemeente zijn aangedragen. Door
de rechtbank Den Haag is bovendien onlangs nog geoordeeld dat een blokkade van de
A12 gevaarlijk is en strafbaar kan zijn.3 Hierbij heeft de rechtbank uitdrukkelijk rekening gehouden met het demonstratierecht
en de vreedzaamheid van de voorgenomen actie en geoordeeld dat het ingrijpen van de
politie noodzakelijk en proportioneel was. Het Gerechtshof Amsterdam heeft eerder
geoordeeld dat de oproep tot het blokkeren van wegen een potentieel strafbaar feit
is, maar dat de verdachte in deze specifieke zaak niet strafbaar was aangezien naar
het oordeel van het Hof niet bewezen kon worden dat de verdachte opzet had op het
aansporen tot enig strafbaar feit of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag,
of dat hij bewust de aanmerkelijke kans daartoe op de koop heeft toegenomen.4

Vraag 3

Deelt u de mening dat deze handelwijze intimiderend is en valt te kwalificeren als
een poging om demonstranten te ontmoedigen om uiting te geven aan hun zorgen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 3

Zoals hierboven aangegeven zijn deze aanhoudingen verricht als gevolg van een verdenking
van een strafbaar feit dat al had plaatsgevonden. Deze demonstranten zijn niet ontmoedigd
om uiting te geven aan hun zorgen en konden demonstreren op de andere aangewezen plekken
door de gemeente. In het kader van de aanhouding treedt de politie op onder het gezag
van de officier van justitie. De politie maakt zelf een operationele afweging in de
wijze van aanhouden.

Vraag 4

In hoeverre zijn in dit geval de door het College voor de Rechten van de Mens, Amnesty
International en andere mensenrechtenorganisaties geformuleerde uitgangspunten voor
demonstraties gevolgd? Is bijvoorbeeld in dit geval een afweging gemaakt of ingrijpen
in de demonstratievrijheid gerechtvaardigd en noodzakelijk is? Vindt u dat dit ingrijpen
is gebaseerd op voldoende informatie? Welke informatie is nog meer gebruikt, naast
de oproepen tot vreedzame demonstraties op sociale media? Deelt u de mening dat het
preventief arresteren van klimaatactivisten ter voorkoming van verkeershinder een
disproportionele maatregel is? Zijn andere minder vergaande opties overwogen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 4

Ik verwijs u naar mijn antwoorden op de vragen 1, 2 en 3.

Vraag 5

Deelt u de mening dat deze preventieve arrestatie van deze klimaatactivisten indruist
tegen de beginselen van de democratische rechtstaat? Zo nee, waarom niet en wordt
dit staand beleid bij (aangekondigde) demonstraties? Zo ja, welke maatregelen neemt
u zich voor om vrijlating te bespoedigen en de aangekondigde klimaatactie volgens
de regels van de Grondwet en de Wet openbare manifestaties te laten plaatsvinden?

Antwoord 5

Zoals in de beantwoording op de vragen 1, 2 en 3 opgenomen zijn de aanhoudingen verricht
als gevolg van de verdenking van een strafbaar feit dat op dat moment al was gepleegd,
namelijk opruiing. De verdachten zijn diezelfde dag nog in vrijheid gesteld, met een
gedragsaanwijzing om zich gedurende een bepaalde periode niet te begeven op of bij
de Utrechtsebaan te Den Haag. Het stond hen vrij om op andere door de gemeente aangewezen
plekken te demonstreren.

Vraag 6

Bent u bereid om deze vragen per omgaande (in elk geval voor de aanvang van de aangekondigde
demonstratie) en afzonderlijk van elkaar te beantwoorden?

Antwoord 6

Het is mij niet gelukt om uw vragen binnen één dag te beantwoorden.