Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Raan over de SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation) tactiek van reisorganisatie TUI tegen natuurorganisatie STINAPA (Stichting Nationale Parken Bonaire)

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens
de Minister voor Natuur en Stikstof (ontvangen 28 februari 2023).

Vraag 1

Kent u het berichten «Reisreus dreigt STINAPA met rechtszaak om «TUI Chogogo Resort
Bonaire»», «Gekibbel over zand op strand Chogogo Resort duurt voort», en ««Gedoe»
over keermuur was niet voor niets: Chogogozand spoelt zee in»?1, 2, 3

Antwoord 1

Ja ik ken deze berichten.

Vraag 2

Beaamt u dat de keermuur niet de vereiste bouwhoogte heeft om te kunnen voorkomen
dat het artificiële strand in het mariene park terechtkomt? Zo ja, hoe kan het dat
meerdere organisaties aan de bel hebben getrokken over de hoogte van de keermuur en
dat hierop tot op heden niet adequaat is gehandhaafd?

Antwoord 2

Het bestuurscollege van Bonaire heeft de vergunninghouder medegedeeld dat de bouwhoogte
niet voldoet aan de eisen in de vergunning. Inmiddels is een schriftelijke waarschuwing
gestuurd en op 27 december 2022 is een last onder dwangsom opgelegd. Chogogo Beach
resort heeft 6 weken gekregen om de aanpassingen uit te voeren. Een dergelijke «begunstigingstermijn»
is gangbaar wanneer een overtreder niet meteen kan voldoen aan de last onder dwangsom.
Het opleggen van een dwangsom is een gangbare reactie vanuit bestuursorganen op het
niet naleven van vergunningsregels.

Vraag 3

Waarom is er tijdens de controle van Rijksdienst Caribisch Nederland bij Chogogo niet
gekeken naar de (ontbrekende) vergunningen? Wat waren de uitkomsten, indien de vergunningen
wel waren gecontroleerd?4

Antwoord 3

De Rijksdienst Caribisch Nederland is niet het bevoegd gezag voor het doen naleven
van natuur, milieu en bouwregels op Bonaire. Dat is het bestuurscollege van het openbaar
lichaam. Bij de bedoelde controle lag de nadruk op naleving van arbeids- en vreemdelingenwetgeving.

Vraag 4

Hoe had het uitspoelen van het artificiële strand volgens u beter voorkomen kunnen
worden?

Antwoord 4

In de natuurvergunning zijn voorschriften opgenomen over het kunstmatige strand. Deze
voorschriften worden volgens het bestuurscollege niet nageleefd. Als de hoogte van
de keermuur in overeenstemming zou zijn met de vergunning dan kan uitspoeling van
het zand beter worden voorkomen. Voor meer informatie hierover verwijs ik naar de
conclusies van het rapport «An assessment of sand quality and potential impacts on corals at the Chogogo Dive
and Beach Resort artificial beach5» in opdracht van het bestuurscollege van Bonaire uitgevoerd door Wageningen marine
research. Het bestuurscollege heeft het voornemen het beleid ten aanzien van vergunningverlening,
toezicht en handhaving met betrekking tot kustbebouwing prioriteit te geven in 2023.

Vraag 5

Klopt het dat TUI heeft gedreigd tot het nemen van mogelijke juridische stappen richting
STINAPA (Stichting Nationale Parken Bonaire), omdat STINAPA aankaart dat Chogogo niet
de juiste vergunningen bezit en niet voldoet aan de voorwaarden van de op 19 januari
jl. afgegeven natuurvergunning, zoals de hoogte van de keermuur?

Antwoord 5

TUI heeft STINAPA verzocht om «in de toekomst niet nogmaals in haar berichtgeving
of uitlatingen te spreken over het «TUI Chogogo Resort». Verder stelt TUI dat «Mocht
STINAPA het Chogogo Resort onverhoopt blijven aanduiden als een TUI resort (of TUI
anderszins ten onrechte zal linken aan het Chogogo Resort), dan is TUI genoodzaakt
om nadere (juridische) stappen te overwegen».

Vraag 6

Klopt het dat TUI een claim heeft gelegd tegen het eilandsbestuur van rond de 8 miljoen
USD? Zo ja, op basis van wel argumenten heeft TUI deze claim ingediend?

Antwoord 6

Nee, er is geen claim ingediend door TUI tegen het eilandbestuur.

Vraag 7

Klopt het dat de TUI Group in 2021 een omzet had van 4,7 miljard euro’s? Klopt het
dat STINAPA in 2021 3,8 miljoen USD aan inkomsten had? Klopt het dat het Openbaar
Lichaam Bonaire (OLB) in 2021 55 miljoen USD aan inkomsten had? Bent u het eens dat
het dreigen van juridische stappen een disproportioneel machtsmiddel is, gezien de
onevenredige machtsverhouding van de betrokken partijen? Zo nee, waarom niet?6, 7, 8

Antwoord 7

De vraag of hier sprake is van inzet van een disproportioneel machtsmiddel is aan
de rechter.

Vraag 8

Herkent u dat hier sprake is van een «Strategic Lawsuit Against Public Participation»-tactiek
(SLAPP-tactiek) van reisorganisatie TUI? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wat bent u van
plan te doen tegen deze SLAPP-tactiek van een Europese reisorganisatie? Is het mogelijk
om TUI een boete op te leggen of om vergunningen in te trekken?

Antwoord 8

Het is aan de rechter om te bepalen of er sprake is van misbruik van het procesrecht.
Dat kan door het kabinet niet worden vastgesteld.

Vraag 9

Hoe staat het met de Europese Richtlijn tegen SLAPP en welke mogelijke gevolgen heeft
deze voor TUI?

Antwoord 9

Op 27 april jl. heeft de Commissie zowel een voorstel voor een richtlijn als een aanbeveling
gepubliceerd met als doel journalisten en mensenrechtenverdedigers beter te beschermen
tegen kennelijk ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures. Middels een
BNC-fiche heeft het kabinet het parlement geïnformeerd over zijn standpunt betreffende
deze voorstellen (Kamerstukken 2021/2022, 22 112, nr. 3457). Momenteel vinden er besprekingen over de voorstellen op technisch niveau plaats
in de Raadswerkgroep SLAPP met andere EU-lidstaten. De voorstellen zijn nog niet aangenomen
en zodoende nog niet van kracht.

Vraag 10

Hoe gaat u een stichting, die nationale parken op Bonaire namens het Openbaar Lichaam
Bonaire beheert, ondersteunen en beschermen tegen mogelijke juridische stappen en
SLAPP-tactieken?

Antwoord 10

Ik acht een stichting als STINAPA in staat zich te verweren tegen eventuele claims
op dit punt. STINAPA heeft zelf ook verklaard een eventuele zaak met vertrouwen tegemoet
te zien.

Vraag 11

Is het Openbaar Lichaam van plan om een boete op te leggen of om herstelmaatregelen
te vragen? Zo ja, per wanneer? Zo nee, is het mogelijk dat het Openbaar Lichaam nog
geen boete heeft opgelegd of om herstelmaatregelen heeft gevraagd uit angst voor de
claim van TUI?

Antwoord 11

Het bestuurscollege heeft op 27 december 2022 een last onder dwangsom opgelegd (zie
ook het antwoord op vraag 2).

Vraag 12

Bent u bereid om in samenspraak met het Openbaar Lichaam te kijken hoe het Rijk het
Openbaar Lichaam kan ondersteunen bij het adequaat handhaven en het vragen om herstelmaatregelen?

Antwoord 12

Ja, Ik heb samen met mijn collega’s voor Natuur en Stikstof (NenS) en van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) in 2022 ondersteuning verleend bij het vaststellen
van een beleid inzake Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving. In 2023 wordt samen
met het Bestuurscollege van Bonaire gewerkt aan de implementatie hiervan.

Vraag 13

Wanneer bent u van plan in te grijpen bij de vergunningverlening aan Chogogo?

Antwoord 13

Ik zie hier geen aanleiding voor. Wel heb ik de Inspectie Leefomgeving en Transport
gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de kwaliteit van de uitvoering van vergunningverlening,
toezicht en handhaving (VTH) taken. De uitkomsten van dit rapport verwacht ik in het
voorjaar.

Vraag 14

Wat bent u van plan te doen om het koraal te herstellen in het Bonaire Nationaal Marine
Park?

Antwoord 14

Ik werk samen met mijn collega’s van N&S en van BZK aan het behalen van de strategische
doelen in het natuur- en milieubeleidsplan 2020–2030 voor Caribisch Nederland (NMBP).
Dit houdt in dat projectmatig wordt gewerkt aan oplossingen voor de belangrijkste
lokale drukfactoren zoals erosie, afvalwater en afvalbeheer en in het actief herstel
van het koraal. Een verbetering van het VTH stelsel is een onderdeel van deze strategie.
Actief herstel van het koraal schept voorwaarden voor gezonde riffen die bestand zijn
tegen de gevolgen van klimaatverandering.

In Bijlage 3 van het NMBP worden de noodzakelijke mijlpalen genoemd voor het bereiken
van de doelen.

Vraag 15

Is er een boete opgelegd tegen de projectontwikkelaar van Chogogo (TUI)? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, hoe hoog is de boete?

Antwoord 15

TUI is niet de vergunninghouder en daarom niet degene die verantwoordelijk is voor
de naleving van de vergunning. Het Chogogo Dive & Beach Resort Bonaire is één van
de partner-hotels van TUI waarmee het bedrijf samenwerkt.

Vraag 16

Is TUI gevraagd om herstelmaatregelen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke maatregelen
moeten genomen worden en per wanneer?

Antwoord 16

Nee, TUI is niet verantwoordelijk voor het naleven van de natuur en milieuwetgeving.
Dat is de vergunninghouder.

Vraag 17

Waarom is er geen boete opgelegd of om herstelmaatregelen gevraagd, indien bovengenoemde
vragen ontkennend waren?

Antwoord 17

Er is een last onder dwangsom opgelegd aan Chogogo Beach resort.

Vraag 18

Bent u bereid om, in samenspraak met het Openbaar Lichaam Bonaire, TUI volledig aansprakelijk
te stellen voor alle schade aan het koraal veroorzaakt door uitspoelen van zand?

Antwoord 18

Nee. De vergunninghouder is verantwoordelijk voor het niet naleven van de vergunnningvoorwaarden.
Wel heeft het Openbaar Lichaam bepaald dat in 2023 prioriteit gegeven wordt aan beleid
voor duurzame kustontwikkeling. Hiertoe behoort ook het verhalen van schade voor het
illegaal aanleggen van bouwwerken in de kustzone.

Vraag 19

Bent u bereid om, in samenspraak met het Openbaar Lichaam Bonaire, te onderzoeken
welke stappen ondernomen kunnen worden tegen de disproportionele dreiging van TUI,
door bijvoorbeeld te onderzoeken welke vergunningen TUI nodig heeft (voor zijn plannen)
en wanneer u hierop kan handhaven? Ziet u nog een andere (juridische) basis voor het
tegenhouden van de plannen van TUI? Of is er sprake van een grijs gebied in de wetgeving
waardoor u niet kunt handhaven?

Antwoord 19

Voor het realiseren van bouwplannen in de kustzone is doorgaans besluitvorming nodig
op het terrein van ruimtelijke ordening, natuur, milieu en bouwen. In het kader van
het Natuur en milieubeleidsplan is besloten dat de doelen van het NMBP in de toepasselijke
regelgeving worden geïntegreerd. Mede hierom is op dit moment het ontwerpbesluit houdende
inrichtingen- en activiteiten, milieueffectrapportage en de kwaliteit van toezicht
en handhaving, ter bescherming van het fysieke leefomgeving op Bonaire, Sint Eustatius
en Saba (Kamerstuk 29 383, nr. 367) - 29 383, nr. 388 bij uw Kamer aanhangig (Inrichtingen en activiteitenbesluit BES). Het IAB BES vult
een leemte in de regelgeving op het gebied van milieu. Voor grote resorts kan bijvoorbeeld
een milieuvergunning verplicht worden gesteld. Op dit moment is dat niet het geval.

Vraag 20

Wat zijn de gevolgen van het uitspoelen van het zand voor het koraal? Is er al onderzoek
naar gedaan? Zo nee, waarom niet? Bent u bereid om onderzoek te laten uitvoeren? Zo
ja, wanneer zal het plaatsvinden?

Antwoord 20

Zie het antwoord op vraag 4.

Vraag 21

Kunt u aangeven hoeveel schade het koraal verder heeft opgelopen door de heftige regen
van deze week? Klopt het dat afvalstromen en dergelijke de zee zijn ingestroomd? Hoe
had dit voorkomen kunnen worden?

Antwoord 21

Concrete informatie over schade naar aanleiding van de regenval in november 2022 ontbreekt.
In het kader van het NMBP wordt op verschillende manieren ingezet op het verbeteren
van de afwatering en het voorkomen van een negatieve impact van afwatering in zee.
Ook wordt ingezet op de aanpak van loslopend vee om erosie tegen te gaan en wordt
via herbebossing gewerkt aan vermindering van erosie. Tevens heeft Bonaire prioriteit
gegeven aan de aanpak van illegale afvaldumping en het tegengaan van zwerfvuil. Daarnaast
geldt een brongerichte aanpak van waterverontreiniging op basis van specifieke regelgeving.
Zo zullen op grond van het IAB-BES voorschriften voor bedrijven gaan gelden voor afvloeiend
hemelwater, met het oog op het beschermen van het koraalecosysteem.

Vraag 22

Bent u bereid om te investeren in natuurinclusieve maatregelen, opdat bij hevige regen
geen afvalstromen het koraal instromen? Zo nee, waarom niet? Zo ja, per wanneer?

Antwoord 22

Ja zie het antwoord op vraag 21.

Vraag 23

Wat gaat u doen om het koraal te beschermen (tegen verdere uitspoeling van het artificiële
strand), zeker gezien de heftige stormen van afgelopen periode?

Antwoord 23

Ik zal het Openbaar Lichaam Bonaire verzoeken de aanbevelingen uit het rapport van
Wageningen marine research te betrekken bij het te ontwikkelen VTH beleid voor kustbebouwing
(zie ook het antwoord op vraag 4).

Vraag 24

Kunt u deze vragen één voor één beantwoorden en binnen de gestelde termijn?

Antwoord 24

Het is helaas niet mogelijk gebleken de antwoorden binnen de gestelde termijn te geven
gezien het feit dat hiervoor overleg nodig was met diverse instanties in Caribisch
Nederland. Er is zoveel mogelijk geprobeerd de vragen een voor een te beantwoorden.