Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Slootweg over het bericht 'EY-accountants leveren licentie in vanwege Wirecard-echec'

Antwoord van Minister Kaag (Financiën) (ontvangen 22 februari 2023).

Vraag 1

Hoe vaak komt het in Nederland voor dat accountants vrijwillig hun licentie inleveren?1

Antwoord 1

Het artikel van het Financieel Dagblad (FD) waarnaar wordt verwezen, beschrijft dat
vier accountants van EY Duitsland vrijwillig hun licentie hebben ingeleverd naar aanleiding
van een onderzoek van de Duitse toezichthouder in het kader van de Wirecard zaak.
Nederland kent geen licenties, maar beroepstitels: Accountant-Administratieconsulent
(AA) en registeraccountant (RA). Daarnaast zijn accountantsorganisaties die wettelijke
controles wensen te verrichten vergunningplichtig. Deze beroepstitels zijn wettelijk
beschermd en slechts voorbehouden aan hen die ingeschreven staan in het register van
de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants (NBA). In het register van de NBA
stonden per 31 december 2021 in totaal 22.626 accountants ingeschreven. Ten opzichte
van het voorgaande jaar waren in totaal 610 accountants uit het register gehaald,
waarvan 536 personen zelf hun beroepstitel hebben ingeleverd. Daar kunnen verschillende
redenen aan ten grondslag liggen, zoals een pensionering.

Vraag 2

Hoe vaak komt het in Nederland voor dat licenties van accountants door de toezichthouder
worden ingetrokken?

Antwoord 2

De Autoriteit Financiële markten (AFM) heeft enkel een mandaat als toezichthouder
op accountantsorganisaties en beschikt daarom niet over de mogelijkheid om beroepstitels van individuele accountants
in te trekken. Als de AFM van mening is dat een accountant niet (meer) over een beroepstitel
zou mogen beschikken, kan de AFM een tuchtklacht indienen bij de Accountantskamer.
De Accountantskamer kan in een uitspraak besluiten de inschrijving van een accountant
in het beroepsregister (tijdelijk) door te laten halen door het bestuur van de NBA.
Ook andere private personen en rechtspersonen, zoals de NBA, kunnen klachten indienen
bij de tuchtrechter. In het jaar 2021 heeft de Accountantskamer in totaal 18 keer
een uitspraak gedaan in een tuchtzaak waarbij een doorhaling in het accountantsregister
is opgelegd, variërend in duur van 1 maand tot 2 jaar.2 Ten slotte kan het bestuur van de NBA de inschrijving van een accountant in het beroepsregister
doorhalen op basis van andere specifieke wettelijke gronden, zoals het overlijden
van de ingeschrevene of bepaalde rechterlijke uitspraken.3

Vraag 3

Welke lessen worden er door de Nederlandse toezichthouder getrokken uit de affaire
met Wirecard in Duitsland?

Antwoord 3

Het toezicht van de AFM op accountantsorganisaties en verslaggeving van beursgenoteerde
bedrijven draagt bij aan betrouwbare en relevante (niet-)financiële informatievoorziening.4 Toezicht kan echter niet alle incidenten voorkomen. Voor wettelijke controles bij
organisaties van openbaar belang, zoals beursgenoteerde ondernemingen, gelden aanvullende
kwaliteitswaarborgen, waaronder een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling en strenge
onafhankelijkheidsvereisten. In toezichtonderzoeken van de AFM wordt teruggekeken
naar werkzaamheden die in het verleden zijn verricht, waardoor het mogelijk blijft
dat ongewenste situaties – bijvoorbeeld een zaak als Wirecard – aan het licht komen.

Vraag 4

Kunt u aangeven of een Duitse accountant die ofwel zijn licentie vrijwillig heeft
ingeleverd, of waarvan de licentie is ingetrokken, wel in Nederland of een ander EU-land
aan de slag kan gaan?

Antwoord 4

Een buitenlandse accountant die in Nederland als AA of RA wil werken dient lid te
zijn van de NBA, een Verklaring Omtrent het Gedrag Natuurlijke personen aan te vragen
en te beschikken over een Verklaring van Vakbekwaamheid. De NBA is verantwoordelijk
voor de afgifte van de Verklaring van Vakbekwaamheid. Aan accountants binnen de Europese
Unie of de Europese Economische Ruimte wordt deze verklaring uitsluitend afgegeven
als de accountant in zijn eigen land, op basis van de daar gevolgde opleiding, bevoegd
is tot het verrichten van wettelijke controles. Een Duitse accountant die ofwel zijn
licentie vrijwillig heeft ingeleverd, of waarvan de licentie is ingetrokken, is niet
bevoegd tot het verrichten van wettelijke controles. In dat geval zal de NBA geen
Verklaring van Vakbekwaamheid afgeven, waardoor het voor deze accountant niet mogelijk
is om in Nederland als AA of RA werkzaam te zijn.

Vraag 5

Deelt u onze mening dat voor een adequate controle op mogelijke fraude door bedrijven
(een expliciete taak van een accountants bij het controleren van de boeken), zij hun
kennis en onafhankelijkheid moeten kunnen borgen?

Antwoord 5

Ik deel deze mening zeker. Voor de taakuitoefening van een accountant gelden strikte
gedrags- en beroepsregels. Daaronder vallen de fundamentele beginselen van objectiviteit,
professionaliteit, vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Zo regelt het fundamentele beginsel
van objectiviteit dat de accountant zich bij zijn afwegingen niet ongepast laat beïnvloeden.5 Onafhankelijkheid is een aspect van objectiviteit en is vereist bij de uitvoering
van assurance-opdrachten.6 Dit geldt ongeacht het onderwerp of thema waaraan de accountant in het kader van
een accountantscontrole aandacht moet geven. Bij de controle op mogelijke fraude door
bedrijven is het dus van belang dat de onafhankelijkheid van de accountant adequaat
geborgd is.

Het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid regelt dat de accountant
zijn kennis, inzichten en vaardigheden op het niveau houdt dat vereist is om een professionele
dienst op een adequate wijze te kunnen verlenen.7 Regels over Permanente Educatie (PE) geven nadere invulling aan het fundamentele
beginsel vakbekwaamheid en zorgvuldigheid. Deze regels gelden ook voor de controle
op mogelijke fraude. De verplichting tot PE houdt in dat een accountant aan zijn kennis
en vaardigheden moet werken om de beroepstitel te kunnen blijven behouden. Dit wordt
in een portfolio vastgelegd. Daarnaast moeten openbaar accountants, intern accountants
en overheidsaccountants die werkzaamheden (gaan) verrichten ten behoeve van de controle
van een jaarrekening elke twee jaar een kennistoets afleggen. Ten slotte is er elk
jaar een verplicht onderwerp waar een accountant minimaal acht uur studietijd aan
moet besteden. Voor 2023 is dat het thema duurzaamheid.

Vraag 6

Welke regels zijn er voor accountants met betrekking tot het zitting nemen in de Raden
van Toezicht van voormalige klanten?

Antwoord 6

In de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) is bepaald dat de persoon die als
externe accountant verantwoordelijk is geweest voor het uitvoeren van een wettelijke
controle, na het beëindigen van zijn werkzaamheden als externe accountant bij die
controlecliënt gedurende een periode van ten minste een jaar geen functie aanvaardt
als beleidsbepaler bij die controlecliënt, lid van het auditcomité of een orgaan met gelijksoortige taken van die controlecliënt,
of als lid van het toezichthoudende orgaan van die controlecliënt. Indien de controlecliënt een organisatie van openbaar belang is, bedraagt
deze periode ten minste twee jaren.8 Daarnaast gelden er vergelijkbare door de NBA opgestelde beroepsregels voor bepaalde
accountants die weliswaar niet verantwoordelijk waren voor de uitvoering van de wettelijke
controle, maar daar wel nauw bij betrokken zijn geweest.9 Ten slotte kunnen de beroepsregels van de NBA in bepaalde gevallen de uitvoering
van opdrachten verbieden als andere accountants die daar eerder bij betrokken waren,
een belangrijke functie, zoals bestuurder, lid van het auditcomité of in een andere
functie van waaruit hij invloed van betekenis op het assurance-object kan uitoefenen,
zijn gaan vervullen bij een cliënt waarvoor de opdracht eerder werd uitgevoerd.10

Voor zover deze regels niet of niet langer van toepassing zijn en de voormalige klant
van de accountant een rechtspersoon is, dan geldt de algemene norm om tegenstrijdige
belangen te mitigeren. Dit betekent dat een commissaris of toezichthouder niet mag
deelnemen aan de beraadslaging en besluitvorming indien hij daarbij een direct of
indirect persoonlijk belang heeft dat tegenstrijdig is met het belang van de rechtspersoon
en de daaraan verbonden onderneming of organisatie.11

Vraag 7

Klopt het dat een accountant zijn licentie kan behouden, terwijl hij of zij zich praktisch
nauwelijks meer met accountancy bezighoudt, om bijvoorbeeld later dit vak weer op
te pakken?

Antwoord 7

Bij vraag 5 heb ik een aantal fundamentele beginselen uit de gedrags- en beroepsregels
van de NBA uiteengezet waar een accountant zich aan moet houden. Een accountant die
voornemens is een opdracht uit te gaan voeren, zal zich op grond van deze regels af
moeten vragen of hij over de vakbekwaamheid beschikt om de opdracht uit te voeren.
Als dit niet het geval is, bijvoorbeeld doordat de betreffende accountant zich niet
of nauwelijks met accountancy bezighoudt, dan kan de accountant daar door middel van
het tuchtrecht op worden aangesproken of civielrechtelijk voor aansprakelijk worden
gesteld.

Vraag 8

Klopt het dat een accountant ontheffing kan krijgen van de verplichting tot het bijhouden
van vakkennis als hij of zij minder dan 200 uur per kalenderjaar accountantswerkzaamheden
uitvoert, terwijl hij of zij wel de licentie behoudt?

Antwoord 8

Nee. Deze mogelijkheid bestond tot 2021 op basis van oude regels voor het bijhouden
van vakkennis. Deze ontheffingsmogelijkheid gold nadrukkelijk niet voor accountants
die in het openbare beroep werkzaam waren bij de uitvoering van wettelijke controles,
andere assurance-opdrachten en opdrachten tot het samenstellen van jaarrekeningen.
Inmiddels is een fundamenteel ander systeem ingevoerd ten aanzien van het bijhouden
van vakkennis, waardoor de uitzondering waar in deze vraag naar wordt verwezen niet
meer geldt.

Vraag 9

Indien het antwoord op de vragen 7 en 8 «ja» is, acht u dat gewenst in een zeer aan
verandering onderhevig zijnde maatschappelijk context waarbinnen een accountant opereert?

Antwoord 9

Ik ben van mening dat de eisen die worden gesteld aan de vergunningverlening door
de AFM, gedrags- en beroepsregels van de NBA, de werking van het tuchtrecht en eventuele
civielrechtelijke aansprakelijkheid voldoende waarborgen bieden voor een adequate
uitvoering van opdrachten door accountants.

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden vóór het Commissiedebat over Accountancy op 30 maart
2023?

Antwoord 10

Ja.