Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van Boswijk en Bontenbal over het bericht 'Steunmaatregelen 'zeer teleurstellend' voor glastuinbouw: 'Dit gaat tuinders niet helpen"

Antwoord van Minister Adema (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens de
Minister van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen 23 december 2022). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 785.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Steunmaatregelen «zeer teleurstellend» voor glastuinbouw:
«Dit gaat tuinders niet helpen»»? Zo ja, bent u het eens met de uitspraak «dit gaat
tuinders niet helpen»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het bericht. Ik ben het niet eens met de uitspraak dat de maatregelen
die zijn genomen de tuinders niet helpt.

Vraag 2

Kunt u een inschatting maken van de ernst van de situatie momenteel in de glastuinbouw
en hoeveel geld een gemiddeld glastuinbouwbedrijf nu tekortkomt als gevolg van de
hoge energierekening? Hoe verhoudt het bedrag van 62 duizend euro (tot mogelijk 93
duizend euro) zich hiertoe en hoe bent u tot dit bedrag gekomen?

Antwoord 2

De gestegen energiekosten hebben een grote impact op de glastuinbouw en ondernemers
zijn meer gaan besparen en gaan extensiveren. Dit wordt ook beschreven in de tweede
verkenning van de Wageningen Economic Research (WEcR) van de mogelijke inkomenseffecten
van de oorlog in Oekraïne voor bedrijven in de land- en tuinbouw die u op 9 november
heeft ontvangen.2 Exacte cijfers zijn niet bekend, mede doordat er grote verschillen binnen de sector
bestaan. Uit een enquête onder de leden van Glastuinbouw Nederland en Plantum blijkt
dat 30% van de respondenten verwacht in financiële problemen te komen en 8% verwacht
een faillissement te moeten aanvragen.

Glastuinders kunnen gebruik maken van de Tegemoetkoming Energiekosten (TEK-regeling).
Het kabinet heeft besloten deze regeling algemeen (sector-overstijgend) op te stellen.
Omdat het tijdelijke EU-staatssteunkader voor landbouwbedrijven, zoals tuinders of
tuinbouwondernemingen, op 28 oktober 2022 door de Europese Commissie is verruimd,
geldt nu ook voor agrarische ondernemers binnen de TEK een maximum vergoeding van
€ 160.000 (dit was € 62.000). Daarnaast is er een verlaging van de benodigde energiekosten
als percentage van de omzet. Dit is nu verlaagd naar 12,5% naar 7%.

Vraag 3

Kunt u inschatten hoeveel vertraging de plannen voor (verdere) verduurzaming van de
sector oplopen? Komt de haalbaarheid van de doelen op het gebied van klimaat en water
hierdoor in gevaar?

Antwoord 3

Nee, dit is lastig in te schatten, vanwege de diverse situatie binnen de sector. Aan
de ene kant is het begrijpelijk dat ondernemers investeringen uitstellen. Aan de andere
kant spreken we juist met Glastuinbouw Nederland en Greenports Nederland op welke
wijze de energietransitie versneld kan worden.

Vraag 4

Waarom wordt de glastuinbouw niet erkent als «energie-intensieve sector», maar als
«landbouwbedrijf»? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 4

De Europese Commissie heeft een lijst van werkzaamheden die tot de landbouw worden
gerekend, namelijk de lijst van bijlage 1 van het verdrag betreffende de werking van
de Europese Unie. Voor de Europese grondslag voor staatssteun in het kader van de
TEK-regeling geldt voor landbouwbedrijven een afwijkend plafond. Hierbij maakt het
niet uit of de betreffende bedrijven energie intensief zijn of niet. Zoals genoemd
bij vraag 2, zijn deze plafonds opgehoogd, waardoor voor glastuinbouw binnen de TEK
inmiddels geen afwijkend plafond geldt.

Vraag 5

Deelt u de mening dat de energie-intensiviteit van de glastuinbouw een valide reden
is waarom deze sector meer steun nodig heeft dan conventionele landbouwbedrijven?

Antwoord 5

Het kabinet heeft gekozen voor een generieke regeling. Alle ondernemers die aan de
kaders van de TEK-regeling voldoen, kunnen hiervan gebruik maken. Daarnaast zie ik
steun ook als steun bij het versnellen van investeringen in energiebesparende maatregelen
en de energietransitie. Dat is de enige manier om ook minder afhankelijk te worden
van fossiele brandstoffen. Ik heb uw Kamer samen met de Minister voor Klimaat en Energie
en de Staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst in april geïnformeerd over een
samenhangend pakket dat met sectorpartijen wordt uitgewerkt3. Tevens is onlangs het Convenant Energietransitie Glastuinbouw 2022–2030 getekend4.

Vraag 6

Welke opties heeft u verkend bij de totstandkoming van deze regeling en hoe is daarbij
getracht om de glastuinbouw als energie-intensieve sector optimaal gebruik te laten
maken van het Europese steunpakket?

Antwoord 6

Vanuit de EU zijn medio 2022 EU-middelen uit de landbouwcrisisreserve beschikbaar
gesteld, de EU-middelen zijn in Nederland gebruikt om landbouwers met grond én met
substantiële aantallen varkens en pluimvee te ondersteunen. De keuze voor deze sectoren
was mede gebaseerd op de uitkomsten van het eerste WEcR-onderzoek omdat deze sectoren
het meest getroffen waren door de hogere voerprijzen.

Voor de glastuinbouw waren substantiëlere bedragen nodig. De Europese Commissie heeft
de staatssteunkaders in het kader van de hoge energieprijzen verruimd. Het is dan
aan lidstaten om hier al dan niet gebruik van te maken, waarbij de lidstaten daar
ook zelf de financiële middelen voor vrij moet maken. Het kabinet heeft ervoor gekozen
om allereerst in te zetten op energiebesparing en door te pakken op de energietransitie.
Ook voor de glastuinbouw wordt deze versneld en worden hier additionele middelen voor
vrijgemaakt. Daarnaast heeft het kabinet besloten een generieke regeling te ontwikkelen
voor het brede MKB, waar alle sectoren die aan de kaders voldoen, gebruik van kunnen
maken. Hiermee zal de glastuinbouw meer steun ontvangen dan beschikbaar zou zijn geweest
aan middelen uit de landbouwcrisisreserve.

Vraag 7

In hoeverre maakt Nederland momenteel maximaal gebruik van de mogelijkheden die vanuit
Europa worden geboden om de problemen in de glastuinbouwsector, als gevolg van hoge
energieprijzen, zoveel mogelijk te verlichten?

Antwoord 7

De Europese staatssteunkaders bieden meerdere mogelijkheden om nationaal steun te
verlenen. Iedere lidstaat, waaronder Nederland, geeft hier een andere invulling aan.
Daardoor zullen verschillen tussen lidstaten ontstaan. In Nederland is gekozen voor
de inzet van middelen voor energiebesparing en versnelling van de energietransitie.
Daarnaast is besloten de TEK-regeling te ontwikkelen om het energie-intensieve MKB
te ondersteunen.

Vraag 8

Kunt u aangeven op welke wijze andere lidstaten gebruikmaken van de mogelijkheden
die door Europa worden geboden om de glastuinbouw te ondersteunen en hoe dit zich
verhoudt tot wat Nederland doet? In hoeverre is er sprake van een gelijk speelveld
in Europa wat betreft de verleende steun? Kunt u dit onderbouwen?

Antwoord 8

De Europese lidstaten gaan verschillend om met steunmaatregelen. In algemene zin is
bekend welke maatregelen door verschillende landen zijn getroffen om sectoren te steunen.
De Minister van Economische Zaken en Klimaat heeft uw Kamer hierover in november geïnformeerd5. Op welke wijze deze exact voor een tuinder uitpakken is niet bekend. Daarvoor is
de aanpak tussen landen onderling te divers en zijn maatregelen en kaders ook niet
overal helder uitgewerkt. Wij hebben gekozen voor een samenhangend pakket van het
stimuleren van de energietransitie en energiebesparing, steun voor het MKB en de mogelijkheid
van een borgstellingsfaciliteit.

Vraag 9

Welke additionele mogelijkheden ziet u, binnen het Europese steunpakket en het landbouwsteunkader,
om meer ruimte te bieden voor ondersteuning aan de Nederlandse glastuinbouw?

Antwoord 9

Er wordt gesproken over de versnelling van de energietransitie in de glastuinbouw,
daar worden via verschillende instrumenten middelen voor vrijgemaakt. Zo is het budget
voor subsidie op energiebesparende maatregelen opgehoogd naar € 60 mln. om zoveel
mogelijk aanvragen te kunnen honoreren. Via verschillende instrumenten wordt bijgedragen
aan infrastructuur voor duurzame warmtebronnen. Voor die ondernemers die op korte
termijn in liquiditeitsproblemen komen, heeft het kabinet besloten een tijdelijke
mogelijkheid voor een borgstellingskrediet voor glastuinders te creëren onder het
staatssteunkader voor steun in verband met de oorlog in Oekraïne, waarbij de overheid
een deel van het risico voor een bank bij verstrekking van krediet overneemt. Het
Borgstellingskrediet voor de Landbouw (BL) wordt verruimd, waardoor nu ook kredieten
voor werkkapitaal, specifiek voor de tuinbouwsector onder het BL kunnen worden gebracht.

Vraag 10

Is bijvoorbeeld bij het opstellen van het Europese crisiskader voor staatssteunmaatregelen
overwogen om in artikel 42a een uitzondering voor energie-intensieve sectoren in de
landbouw, zoals de glastuinbouw, te maken aangezien zij niet op het Gemeenschappelijk
Landbouwbeleid (GLB) kunnen terugvallen voor de compensatie van energiekosten? Wat
vindt u van deze optie? Bent u bereid om in Europees verband in te zetten op een dergelijke
uitzondering?

Antwoord 10

Door de verruiming van de staatssteunkaders is het plafond per bedrijf binnen de TEK-regeling
inmiddels gelijk getrokken. Het kabinet overweegt geen additionele compensatie en
heeft bewust besloten een generieke regeling uit te werken voor het energie-intensieve
MKB. Ik overweeg dan ook geen inzet op aanvullende steunmogelijkheden.