Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over de zichtbaarheidsakkoord Friese taal (Kamerstuk 35925-VII-163)

Nr. 115
VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 22 november 2022

De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de brief
van 17 mei 2022 inzake het Zichtbaarheidsakkoord Friese taal (Kamerstuk 35 925 VII, nr. 163).

De vragen en opmerkingen zijn op 8 juli 2022 aan de Minister van Binnenlandse Zaken
en Koninkrijksrelaties voorgelegd. Bij brief van 21 november 2022 zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Hagen

Adjunct-griffier van de commissie, Honsbeek

Onderwijs

Antwoord op de vraag van de VVD-fractie op wat voor manier het Rijk invulling geeft
aan haar wettelijke én financiële verantwoordelijkheid, en het extra vak dat de scholen
in Fryslân geven.

De provincie Fryslân ontvangt via het provinciefonds een budget voor Materiële Instandhouding
Fries (MIF). De hoogte van dit budget voor 2022 bedraagt voor het primair onderwijs
€ 415.000 en voor het voortgezet onderwijs € 70.000. De provincie bepaalt hoe dit
budget wordt ingezet. Voor het schooljaar 2022–2023 krijgen alle scholen uit dit budget
gratis lesmateriaal in het Fries aangeboden. Daarnaast draagt het Rijk met 1 miljoen
euro jaarlijks via het provinciefonds ook bij aan de instandhouding van de basisinfrastructuur
voor een doorgaande leerlijn Fries.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet bereid is de bekostiging van
het Friese taalonderwijs opnieuw in overweging te nemen bij het opstellen van de nieuwe
BFTK.

Antwoord op de vraag van de leden van de CDA-fractie wat het standpunt van het kabinet
is inzake de financiering van het vak Fries op scholen voor basis- en voortgezet onderwijs.

Zoals bij de beantwoording op vraag van de VVD-fractie is aangegeven loopt de financiering
voor het instandhouden van het vak Fries op scholen via het provinciefonds. Het kabinet
is bereid om met de provincie Fryslân in het kader van een nieuw BFTK in gesprek te
gaan over de middelen die zij ontvangen vanuit de rijksoverheid voor het Fries via
het budget voor Materiële Instandhouding Fries.

Antwoord op de vragen van de leden van de CDA-fractie of het kabinet erkent dat het
aanbieden van een extra schoolvak zonder aanvullende bijdrage voor scholen financiële
consequenties heeft en dat dit ontmoedigend kan werken, terwijl het doel van de Wet
gebruik Friese taal juist is: het bevorderen van de beheersing en het gebruik van
de Friese taal? Heeft de provincie Fryslân aangegeven welk bedrag benodigd zou zijn?
Zo nee, is de Minister bereid dit bij de provincie Fryslân na te vragen? Ziet de Minister
aanknopingspunten in de ruim beschikbare aanvullende middelen voor de kwaliteit van
het onderwijs om iets aan de concrete situatie te doen?

Alle scholen in Nederland ontvangen een basisbekostiging (lumpsum). Deze lumpsum is
bedoeld voor het totaalpakket van het onderwijs zoals een school dat wil aanbieden
en gaat op aan lerarensalarissen, meubilair, schoonmaak enz. Scholen in de provincie
Fryslân ontvangen daar bovenop vanuit de rijksoverheid budgetten voor het Fries. De
hoogte van het budget Materiële Instandhouding Fries (MIF) voor 2022 bedraagt voor
het primair onderwijs € 415.000 en voor het voortgezet onderwijs € 70.000. Daarnaast
draagt het Rijk met 1 miljoen euro jaarlijks via het provinciefonds ook bij aan de
instandhouding van de basisinfrastructuur voor een doorgaande leerlijn Fries.

Het Ministerie van OCW gaat in aanloop naar een nieuwe Bestuursafspraak met de provincie
in gesprek over ambities voor het Fries en zal vragen en bezien wat er nodig is om
ervoor te zorgen dat scholen zich niet ontmoedigd voelen om het Fries aan te bieden.

Antwoord op de vraag van de VVD-fractie of de Minister bereid is de conclusies van
de onderwijsinspectie op te pakken en hierover nieuwe afspraken met de provincie te
maken in de BFTK 2024 – 2028.

Ja, het Ministerie van OCW gaat met de provincie in gesprek over de conclusies van
de onderwijsinspectie met het oog op de BFTK 2024 – 2028. In de onderhandelingen voor
dit bestuursakkoord zal bekeken worden welke ambities en uitdagingen er zijn op het
Fries en wat dit betekent voor de benodigde middelen.

Antwoord op de vraag van de CDA-fractie wat het actuele standpunt van het kabinet
is aangaande de wens van de provincie Fryslân om het toezicht op de kwaliteit van
het aanbod van het schoolvak Fries uit te voeren, in plaats van de Onderwijsinspectie.

De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op het onderwijsaanbod, zo ook op het
aanbod van het schoolvak Fries. De verantwoordelijkheid voor goed onderwijs ligt bij
de schoolbesturen. Dit geldt ook voor het onderwijsaanbod Fries en de kwaliteit daarvan.
In het toezicht sluit de inspectie aan bij deze verantwoordelijkheid, zo ook voor
het Fries bij de schoolbesturen die scholen in Friesland hebben en die het Fries moeten
aanbieden. Bij elk vierjaarlijks onderzoek is de stand van zaken voor het Fries één
van de te onderzoeken thema’s en dit komt bij alle startgesprekken aan bod. Ook kan
Fries onderdeel uitmaken van verificatie-activiteiten op de scholen. Als besturen
en/of scholen zich niet aan de wettelijke vereisten houden heeft de inspectie de bevoegdheid
tot ingrijpen en kan zij waar nodig een herstelopdracht geven. De inspectie heeft
de kennis en expertise voor het uitvoeren van dit toezicht in huis, waarbij Fries
net zo belangrijk is als andere vakken. Van een overdracht van bevoegdheden of taken
van de inspectie naar de provincie Fryslân is dan ook geen sprake.

Antwoord op de vraag van de CDA-fractie over de positie van de studie naar de Friese
taal en cultuur en of deze een plek kregen in de sectorplannen.

Het kabinet investeert structureel 200 miljoen euro in het instrument sectorplannen.
In lijn met het coalitieakkoord (bijlage bij Kamerstuk 35 788, nr. 77) is hierbij aandacht gevraagd voor de kleine studies in de geesteswetenschappen,
in het bijzonder voor de moderne vreemde talen en de studie Nederlandse taal en cultuur
(inclusief Fries). Deze middelen zijn bestemd voor alle vier de wetenschapsdomeinen:
sociale en geesteswetenschappen, bèta, techniek en medisch.

Het domein sociale en geesteswetenschappen is verantwoordelijk voor het schrijven
en implementeren van een sectorplan en heeft al een sectorplan ingediend bij de Nationale
Commissie Sectorplannen. Deze commissie maakt een inhoudelijke en onafhankelijke weging
in de prioritering van betreffende sectoren die in aanmerking komen voor de financiering
van een sectorplan. Het komende jaar zal de commissie hierover advies uitbrengen aan
de Minister van OCW.

Antwoord op de vraag van de CU-fractie of het klopt dat scholen geen middelen krijgen
voor het aanbieden van het Fries.

Zoals uit bovenstaande beantwoording van andere vragen blijkt, klopt dit niet.

Antwoord op de vraag van de CU-fractie welke maatregelen het kabinet kan nemen om
het tekort aan docenten op te lossen, juist vanwege het belang van goed taalonderwijs
voor de toekomstbestendigheid van het Fries.

We beschikken niet over exacte cijfers ten aanzien van tekorten voor het schoolvak
Fries, maar ontvangen wel signalen die erop wijzen dat het lastig is om docenten Fries
te werven. Om de tekorten – die in het gehele voortgezet onderwijs een probleem zijn
– aan te pakken moeten alle registers open. Er wordt een pakket aan maatregelen genomen,
dat ook ten goede komt aan de tekorten voor het schoolvak Fries. Zo wordt samenwerking
op (onderdelen van) de onderwijsarbeidsmarkt via verschillende regelingen gestimuleerd,
waaronder de Regionale Aanpak Personeelstekort. Via deze regeling hebben schoolbesturen
en lerarenopleidingen in de regio Friesland gezamenlijk subsidie aangevraagd en zij
zijn aan de slag om het personeelstekort in de regio aan te pakken. Daarnaast is er
onder andere de succesvolle regeling zij-instroom: een tegemoetkoming aan scholen
voor begeleiding en opleiding van zij-instromers, die werken combineren met leren.
Het subsidiebedrag van deze regeling wordt per volgend jaar verhoogd van € 20.000
naar € 25.000 per zij-instromer. Naar verwachting zullen hierdoor meer schoolbesturen
een zij-instromer in beroep in dienst nemen. Ook wordt ingezet op het vergroten van
de aantrekkelijkheid van het beroep. Zo is in het recente Onderwijsakkoord een structurele
investering in vermindering werkdruk in het voortgezet onderwijs afgesproken. Een
verdere toelichting op de bredere aanpak van de tekorten is te vinden in de Kamerbrief1 Lerarenstrategie van juli jl. en de Kamerbrief2 update Lerarenstrategie van oktober jl. In deze Kamerbrieven beschrijft het kabinet
onze inzet om te komen tot een effectief pakket aan maatregelen en schetsen wij de
dilemma’s die wij zien voor meer structurele en verdergaande aanpassingen in het stelsel.

Antwoord op de vragen van de SGP-fractie waarom de herziening van het curriculum inzake
de Friese taal afhankelijk zou zijn van het landelijke proces van curriculumherziening.
Is de Friese taal niet een dermate specifieke en exclusieve aangelegenheid dat deze
ook afzonderlijk kan worden doorgezet?

De inhoud van het vak Fries staat omschreven in de kerndoelen (primair onderwijs en
onderbouw voortgezet onderwijs) en de examenprogramma’s (bovenbouw voortgezet onderwijs).
De herziening van de kerndoelen en examenprogramma’s voor de Friese taal kan inderdaad
relatief onafhankelijk van andere vakken of leergebieden plaatsvinden. Fries heeft
zijn eigen commissies en eigen doorlooptijden. Vanwege de samenhang met andere verwante
vakken (de talen) is afstemming met die vakken wel belangrijk. Daarom overlapt de
ontwikkeltijd van Fries met Nederlands en de moderne vreemde talen (MVT), die al deels
van start zijn gegaan. De bijstelling van de kerndoelen Fries valt onder de verantwoordelijkheid
van de provincie Fryslân met technische ondersteuning van SLO. Zij zijn inmiddels
gestart met dit traject. De bijstelling van de examenprogramma’s Fries valt onder
de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid en wordt uitgevoerd door SLO. In september
zijn de voorbereidingen getroffen zodat in januari 2023 de vakvernieuwingscommissie
van start kan gaan.

Tresoar

Antwoord op de vragen van de VVD-fractie of het kabinet inderdaad voornemens is zich
uit de organisatiestructuur terug te trekken en of het kabinet daarmee niet de gemaakte
afspraken in de BFTK? Antwoord op de vragen van de CU-fractie of het kabinet vasthoudt
aan de eerder gemaakte afspraak om het Rijk onderdeel te laten blijven van de organisatiestructuur
van het Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar. Daarnaast vraagt de fractie
wat het bredere toekomstperspectief voor Tresoar is.

De Kamer is over dit voornemen tot uittreden uit de gemeenschappelijke regeling op
25 juni 2020 geïnformeerd naar aanleiding van gestelde Kamervragen (Geluk-Poortvliet
en Van der Molen, CDA, Aanhangsel Handelingen II 2019/20, nr. 3298)). Tevens is de Kamer op 9 februari jl. bij afschrift geïnformeerd over de brief
van de voormalig Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media van 15 december
2021 aan de besturen van de Regionale Historische Centra over de transitie van de
RHC’s en de bestuurlijke afspraken in deze3. Het Rijk is voornemens om per 1 januari 2025 uit de gemeenschappelijke regelingen
van de Regionale Historische Centra (RHC’s) te treden. Deze datum is door het Ministerie
van OCW gedeeld met de besturen van de RHC’s, zodat zij hiermee bij hun voorbereidingen
rekening kunnen houden.

In de beantwoording van genoemde Kamervragen is aangegeven dat ook andere vormen van
bestuurlijke samenwerking geschikt kunnen zijn om vorm te geven aan deze gezamenlijke
verantwoordelijkheid. Er is dus geen sprake van het schenden van gemaakte afspraken
in de huidige BFTK.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet nader kan toelichten of zij
van mening is dat het Rijk niet zonder wederzijdse instemming van deze afspraak kan
afstappen in de nieuwe BFTK.

Antwoord op de vraag van de CDA-fractie naar een stand van zaken van de uitvoering
van de motie van de leden 4 Van der Molen en Aukje de Vries over het voortzetten van de deelname aan de Regeling
Letterhoeke.

Momenteel vindt nog overleg plaats met de provincie Fryslân over het voorgenomen uittreden
van het Rijk uit de gemeenschappelijke regeling Tresoar en de toekomst van de gemeenschappelijke
regeling. Ook het toekomstperspectief voor Tresoar wordt in deze gesprekken met de
provincie meegenomen. Uitkomsten wat betreft de Friese taal zijn niet later dan in
het jaar 2023 te verwachten.

Antwoord op de vraag van de CDA-fractie of de Minister kan ingaan op de aard en inhoud
van het besluit tot het treffen van een gemeenschappelijke regeling en heeft dit besluit
verband met de aangenomen motie.

De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) waarop de samenwerking binnen het RHC is
gebaseerd is bij Wet van 9 juli 20145 gewijzigd, hetgeen aanleiding heeft gegeven tot het technisch aanpassen van de gemeenschappelijke
regeling. Zo is tevens de naam Tresoar van het openbaar lichaam vastgelegd. Inhoudelijk
zijn er geen zaken gewijzigd. Het besluit heeft geen verband met de aangenomen motie.

Nieuwe Bestuursafspraak Friese taal en cultuur

Antwoord op de vraag van de fracties van de VVD en D66 of het kabinet de mening deelt
dat het ambitieniveau voor de impact op het Friese taalbeleid omhoog moet.

De ambitie in de huidige BFTK is dat in 2030 het aantal personen in de provincie Fryslân
dat de Friese taal schrijft, leest en spreekt is toegenomen. Daarbij wordt onderscheid
gemaakt tussen moedertaalsprekers en personen voor wie het Fries een tweede of derde
taal is. De afspraken in de BFTK beogen dit speerpunt in 2030 te behalen. Het proces
om tot de nieuwe BFTK te komen is van start gegaan. De planning is de nieuwe Bestuursafspraak
na het zomerreces van 2023 met de betrokken partijen te ondertekenen en aan de Kamer
te sturen.

Antwoord op de vragen van de CDA-fractie over de betrokkenheid van maatschappelijke
partners en hun ambities bij de nieuwe BFTK en op welke wijze de aanbevelingen van
DINGtiid een plek in de nieuwe BFTK krijgen.

Bij de totstandkoming van de nieuwe BFTK worden relevante partners betrokken. Bij
het advies van DINGtiid hebben verschillende partners uit het taalveld al inbreng
geleverd. Onder meer op basis van deze inbreng heeft DINGtiid aanbevelingen gedaan
voor de nieuwe BFTK. In de besprekingen voor de nieuwe BFTK worden deze aanbevelingen
meegenomen. Het is op dit moment te vroeg om per aanbeveling aan te geven of en welke
plek deze aanbeveling heeft gekregen in de nieuwe BFTK.

Antwoord op de vragen van de VVD-fractie over waarom de aanbevelingen van het Europese
Committee of Experts niet worden meegenomen in de BFTK-structuur en of het kabinet
voornemens is daar verandering in aan te brengen.

Eind juni heeft het Europese Comité van Experts van de Raad van Europa een bezoek
aan Nederland gebracht. Zij onderzoeken hoe de overheid omgaat met de doelstellingen
zoals deze in het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden
zijn opgesteld. Op dit moment ben ik in afwachting van het evaluatierapport naar aanleiding
van deze visitatie. Het evaluatierapport zal ik aan uw Kamer sturen, waarbij ik in
een brief in zal gaan op de aanbevelingen van het Comité. De aanbevelingen zal ik
betrekken bij de nieuwe BFTK.

Antwoord op de vragen van de D66-fractie hoe het kabinet de wisselwerking tussen enerzijds
de aanbevelingen en rapportage van de expertcommissie en anderzijds het opstellen
van een nieuwe BFTK ziet. Deelt het kabinet de visie dat deze twee zaken met elkaar
verbonden zouden moeten zijn?

Door de ratificatie van het Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden
heeft Nederland zich verplicht de Friese taal en cultuur te beschermen en te bevorderen.
De BFTK wordt gezien als de uitwerking van de maatregelen voor de Friese die Nederland
onder dit Handvest hebben geratificeerd. De aanbevelingen en rapportages van de expertcommissie
van de Raad van Europa en de BFTK zijn verbonden met elkaar.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet in de besprekingen voor een
nieuwe BFTK het gesprek aan wil gaan met vertegenwoordigers van de verschillende opleidingen
Journalistiek, waaronder Hogeschool Windesheim en de RUG, over het opnemen van Fries
(taallessen en eventueel ook cultuur) in het onderwijsaanbod?

Er gebeurt al veel bij diverse hogescholen om het Fries goed in te bedden. Bij NHL
Stenden Hogeschool heeft men een zogenaamde combistudie Nederlands-Fries in het leven
geroepen: studenten kunnen daardoor zonder roosterproblemen tegelijk een lerarenopleiding
Fries en een lerarenopleiding Nederlands volgen. Ook biedt deze hogeschool in Groningen
een eerstegraadslerarenopleiding Fries op masterniveau aan. Op de Friese Pabo’s is
het vak Frysk verplicht in het eerste en tweede jaar. Studenten kunnen daarnaast it
Frysk foech (certificaat Fries) halen.

Alhoewel het kabinet groot belang hecht aan de Friese taal is het aan de instellingen
zelf om invulling te geven aan hun curriculum.

Zichtbaarheidsakkoord

Antwoord op de vragen van de VVD-fractie over het implementeren van de Friese taal
in al haar facetten, waarbij het Fries in de toepassing door het Rijk en de provincie
gelijkwaardig aan het Nederlands is. Hoe wil het kabinet hier verandering aan brengen?

In artikel 1.5 van de huidige BFTK is afgesproken dat de provincie Fryslân vanuit
haar verantwoordelijkheid voor borging en bevordering van de Friese taal de functie
heeft om in al haar facetten de Friese taal te gebruiken en uit de dragen. Verder
is in de BFTK afgesproken dat de provincie en het Rijk zich daarnaast inzetten om
het functioneel gebruik van het Fries, en daarmee de zichtbaarheid, in de openbare
ruimte in de provincie Fryslân zoveel mogelijk te vergroten. Daar waar het Rijk het
kan wordt gekeken naar het gebruik van de Friese taal en is dit vastgelegd in het
Zichtbaarheidsakkoord. Ik ben voornemens deze afspraken in de nieuwe BFTK te continueren.

Antwoord op de vraag van de fractie van het CDA welke concrete afspraken inmiddels
met de uitvoerende organisaties zijn gemaakt na het afsluiten van het Zichtbaarheidsakkoord.

Om de Friese taal in het openbare leven zichtbaarder te maken, starten het Rijk en
de provincie een pilot met tijdelijke bewegwijzering rondom Rijkswegen in de provincie
Fryslân. Deze bebording wordt in zowel de Nederlandse taal als in de Friese taal weergegeven.
De start van deze pilot wordt in overleg met de provincie Fryslân uitgevoerd, omdat
de tweetalige bebording dan ook doorloopt op provinciale wegen. Er is nog geen datum
vastgesteld waarop de bebording wordt geplaatst.

Op dit moment wordt van drie Rijkskantoren in de provincie Fryslân de bewegwijzering
in de openbare ruimten aangepast naar tweetalige borden. Ik bezie voor de nieuwe Bestuursafspraak
met de partners welke ambities en afspraken voor het gebruik van het Fries in en om
Rijkskantoren kunnen worden geformuleerd. In het Zichtbaarheidsakkoord is ook afgesproken
dat bij renovatie of inrichting van een nieuw Rijkskantoor in de provincie Fryslân
het Rijk zich inzet om kunst van Friese kunstenaar of kunst met een Fries karakter
zichtbaar te maken.

Antwoord op de vraag van de SGP op de vraag in hoeverre ambities of verplichtingen
bestaan ten aanzien van tweetalige bewegwijzering in gebouwen van instellingen die
in de semipublieke sector opereren.

Er zijn op dit moment geen ambities en geen verplichtingen voor tweetalige bewegwijzering
bij gebouwen van instellingen die in de semipublieke sector opereren.

Antwoord op de vraag van de fractie van de SGP waarom de keuze voor tweetalige bewegwijzering
en informatievoorziening langs rijkswegen in de vorm van een pilot plaatsvindt. Welke
onduidelijkheden en onzekerheden zijn er die ertoe nopen eerst een proef te doen?
Waarom kan deze maatregel niet meteen definitief worden ingevoerd?

De reden voor een pilot is dat het nog niet duidelijk is wat de effecten zijn van
tweetalige bebording langs de snelwegen. Van ervaring van andere landen is bekend
dat aan tweetalige bebording langs wegen ook nadelen zijn verbonden. Denk daarbij
aan verkeerde interpretatie van een boodschap door hen die de taal niet machtig zijn
of dat een bestuurder toch probeert te interpreteren wat op het bord staat, wat ten
koste kan gaan van de rijtaak en daarmee de verkeersveiligheid. Bij de pilot wordt
gekozen voor het toevoegen van een extra informatiebord bij wegwerkzaamheden in de
Friese taal, en niet voor tweetaligheid op één bord, om de kans op negatieve gevolgen
voor de verkeersveiligheid zoveel mogelijk te beperken. Verder is op dit moment nog
onvoldoende inzicht op de kosten van bebording in twee talen, waardoor het eveneens
niet voor de hand ligt direct te kiezen voor definitieve invoering van tweetalige
bebording langs wegen.

Fries in de media

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet het belang van Friestalige
geschreven media Fries voor het bevorderen van de zichtbaarheid en het gebruik van
de Friese taal onderschrijft.

Het kabinet onderschrijft het belang van Friestalige geschreven media voor het bevorderen
van de zichtbaarheid en het gebruik van de Friese taal. Zoals vermeld in de huidige
BFTK vervullen de Friestalige media, zowel traditionele mediavormen waar ook de geschreven
pers onder valt, als ook digitale (sociale) en nieuwe vormen van media een belangrijke
positie voor het gebruik, behoud en de status van de Friese taal.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet bereid is in gesprek te gaan
met andere geschreven Friese media in de aanloop naar de nieuwe BFTK.

De geschreven pers in Nederland zijn onafhankelijk en redactioneel autonoom in de
keuzes die zij maken voor de inhoud van hun kranten. Dat laat onverlet dat ik, waar
passend, het onderwerp onder de aandacht kan brengen bij de gesprekken in aanloop
naar de nieuwe BFTK vanaf 2024.

Fries in de rechtspraak

Antwoord op de vraag van de VVD-fractie over de mogelijkheden om Fries te spreken
in de rechtbank.

Het kabinet wil benadrukken dat het belangrijk is dat de Friese taal in de rechtspleging
wordt gebruikt en daar wordt ook in voorzien. Bij de rechtbank Noord-Nederland en
het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zijn in de zittingsplaats Leeuwarden rechters, raadsheren
en griffiers werkzaam die de Friese taal passief beheersen. Bij het arrondissementsparket
Noord-Nederland en de vestiging van het ressortsparket in Arnhem-Leeuwarden zijn officieren
van justitie en advocaten-generaal werkzaam die het Fries passief beheersen. Bij de
overige procesdeelnemers is het beeld zeer wisselend.

De rechter vraagt na of een procesdeelnemer gebruik wil maken van het recht om ter
terechtzitting Fries te spreken, bedoeld in artikel 11 van de Wet gebruik Friese taal.
Wanneer dit niet zonder tolk mogelijk is wordt er gebruik gemaakt van een Friese tolk.

In de overige zittingsplaatsen van de rechtbank Noord-Nederland (Assen en Groningen)
en het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (Almelo, Arnhem, Assen, Groningen, Lelystad,
Utrecht, Zutphen en Zwolle) wordt in de praktijk door personen, bedoeld in artikel
11 van de Wet Gebruik Friese taal, nauwelijks gebruik gemaakt van het ook daar geldende
recht om Fries te spreken. In die overige zittingsplaatsen werken ook minder mensen
bij de rechtspraak of het openbaar ministerie die het Fries passief beheersen.

Op 25 april jl. heeft de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de
Tussenrapportage Friese taal en cultuur 2019–2023 naar uw Kamer gestuurd. Daarin is
ten aanzien van de uitvoering van de motie Palland c.s. (Kamerstuk 29 279, nr. 680), waarin de regering wordt verzocht om in overleg met de provincie Fryslân tot een
oplossing te komen waarbij het spreken van de Friese taal in de rechtbank door betrokkenen
geborgd is, toegezegd uw Kamer voor de zomer te informeren over de uitkomsten van
dat overleg. Daarbij zou ook het gebruik van het Fries in het proces-verbaal en de
inwerkingtreding van artikel 14 van de Wet gebruik Friese taal aan de orde komen.

De Minister van Justitie en Veiligheid heeft eerder aan de Kamer laten weten (Verslag
schriftelijk overleg dd. 24 juni 2022, Kamerstuk 29 936, nr. 64) dat de gesprekken gaande zijn en dat de uitkomsten van deze gesprekken langer op
zich laten wachten. Daarnaast heeft de Minister uw Kamer laten weten dat de rechtbank
Noord-Nederland en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden meewerken aan een nulmeting van
de provincie Fryslân om meer inzicht te krijgen in de mate waarin inwoners van Fryslân
in de praktijk gebruikmaken van het recht om Fries te spreken in de rechtbank en/of
het gerechtshof. Deze nulmeting richt zich ook op de zichtbaarheid en de passieve
taalbeheersing Fries bij medewerkers van beide gerechten.

De nulmeting is inmiddels afgerond. De resultaten zijn recentelijk intern besproken
binnen de rechtbank Noord-Nederland, het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en de provincie
Fryslân. Daarnaast wordt in de periode van 26 september 2022 tot en met 31 december
2022 in de rechtbank Noord-Nederland en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden een aanvullende
nulmeting verricht. Daarbij zal worden gekeken in hoeveel zaken Fries wordt gesproken
en of de verklaringen in het proces-verbaal in het Fries of in het Nederlands worden
opgenomen. Als de resultaten van de beide onderzoeken zijn besproken met de rechtbank
Noord-Nederland, het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en de provincie Fryslân wordt uw
Kamer geïnformeerd over de eventueel benodigde maatregelen om, ter uitvoering van
de motie Palland c.s., het kunnen spreken van de Friese taal in de Friese gerechten
door betrokkenen verder te borgen.

Antwoord op de vraag van de CU-fractie over de beschikbaarheid van tolken Fries.

Voorafgaand aan iedere zitting wordt schriftelijk aan partijen gevraagd of zij bij
de zitting gebruik willen maken van het recht om Fries te spreken. Bij de planning
van de zitting wordt hier dan rekening mee gehouden. Deze zittingen worden dan zoveel
mogelijk ingepland bij een rechter of raadsheer en griffier die de Friese taal in
ieder geval passief beheersen. Ook hier zullen de resultaten van de hiervoor genoemde
onderzoeken worden betrokken. Mocht het onverhoopt toch nodig zijn om gebruik te maken
van een Friese tolk, dan wordt in beginsel een beëdigde tolk van het C1-niveau gevraagd.
Als er sprake is van spoed en/of er op dat moment geen beëdigde C1-tolk beschikbaar
is, kan na goedkeuring van de opdrachtgever worden uitgeweken naar een beëdigde tolk
uit het register van het B2-niveau of wanneer deze niet beschikbaar is een tolk die
niet ingeschreven staat in het register.

Antwoord op de vragen van de fracties van D66, de CU en de SGP over de vergoeding
voor tolken Fries en de gevolgen daarvan voor de mogelijkheden om Fries te kunnen
spreken in de rechtbank.

Het is belangrijk dat de Friese taal in de rechtspleging bij de rechtbank Noord-Nederland
en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden gelijkwaardig aan het Nederlands wordt gebruikt
en dat wordt voorzien in wat daarvoor nodig is.

Bij de rechtbank Noord-Nederland en het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zijn rechters,
raadsheren en griffiers werkzaam die de Friese taal passief beheersen. Bij het arrondissementsparket
Noord-Nederland en de vestiging van het ressortsparket in Arnhem-Leeuwarden zijn officieren
van justitie en advocaten-generaal werkzaam die het Fries passief beheersen. Daardoor
is het in de dagelijkse praktijk veelal mogelijk dat de persoon, bedoeld in artikel
11 van de Wet gebruik Friese taal, zich op de zitting zonder tussenkomst van een tolk
van de Friese taal kan bedienen. Pas wanneer dit niet mogelijk is, wordt er als second
best optie gebruik gemaakt van een Friese tolk. Er zijn weliswaar tolken die hun werkzaamheden
voor de overheid hebben neergelegd, maar het is niet zo dat de Friezen op dit moment
geen gebruik kunnen maken van het wettelijk verankerd recht om Fries te spreken in
de rechtspraak.

Daarnaast is er op 7 juli jl. een motie (Kamerstuk 29 936, nr. 69) aangenomen waarin de regering wordt verzocht bij het uitschrijven van de aanbesteding
voor gerechtstolken het inschrijftarief zodanig te verhogen en de voorwaarden dusdanig
aan te passen dat het schrappen van de voorrijkosten geen nadeel meer oplevert voor
de gerechtstolken.6 Omdat bovendien alleen in uitzonderlijke gevallen de inzet van Friese tolken nodig
is, ben ik van mening dat dit niet leidt tot een inbreuk op het recht om Fries te
spreken in de rechtspraak.

De beschikbaarheid van een tolk is in iedere taal van belang. De rechtspraak is dan
ook wettelijk verplicht om gebruik te maken van beëdigde tolken of vertalers.7 Voor het Fries geldt de situatie dat de rechtszitting in het Fries behandeld kan
worden. Hierbij is de inzet van een Friese tolk in de rechtspraak een second best
optie zoals eerder genoemd. Om deze redenen wordt bij het borgen van het Fries in
het rechtsverkeer niet specifiek de tolkenvergoeding betrokken.

Het kabinet is van mening dat de vergoeding van tolken niet in de weg mag staan van
de beschikbaarheid van tolken. De afgelopen periode hebben er dan ook diverse wijzigingen
in het stelsel plaatsgevonden om onder andere de inzet van beëdigde tolken binnen
de afnameplichtige organisaties te verhogen. Hierbij is de uitgangspositie van de
zelfstandig werkende tolk een belangrijk aspect. Zo is er een minimumtarief ingevoerd,
zodat tolken hun eigen tarief kunnen vragen op basis van vraag en aanbod en gevraagde
expertise. Dit minimumtarief wordt met ingang van 1 januari 2023 verhoogd naar € 55,–
per uur en zal met ingang van 2024 jaarlijks geïndexeerd worden. Daarnaast zal in
de aanbesteding voor gerechtstolken ook rekening gehouden worden met de bijzondere
positie van gerechtstolken in lijn met de genoemde motie bij de beantwoording van
de vragen van D66. Deze aanbesteding zal in december gepubliceerd worden. Het is nu
belangrijk om de resultaten van deze aanpassingen in de praktijk te bezien. Daarom
worden de resultaten hiervan gemonitord.

Digitalisering en innovatie

Antwoord op de vragen van de D66-fractie of het kabinet van mening is dat het Friese
taalbeleid van het Rijk en de provincie met de tijd mee moet gaan. Welke rol is voor
het Rijk weggelegd in het stimuleren van innovaties aangaande het digitale gebruik
van de Friese taal. Wordt het gebruik van sociale media, digitalisering en innovatie
een onderdeel in de nieuwe BFTK?

Het kabinet is het met de leden van de fractie van D66 eens dat het Friese taalbeleid
van het Rijk en de provincie met de tijd mee moet gaan. Voor het behoud van een taal
is het van belang dat deze met de tijd mee ontwikkelt. Ook als een samenleving steeds
meer gebruik maakt van digitale diensten, zoals social media. Onderzoek wijst uit
dat Friese jongeren steeds meer gebruik maken van de Friese taal bij het gebruik van
social media.

In de gesprekken over de afspraken voor de nieuwe Bestuursafspraak vanaf 2024 zet
ik mij in om te bezien wat op het gebied van digitalisering en innovatie mogelijk
is.

Taalbeleid rijksoverheid en Rijksdiensten

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of het kabinet bereid is de richtlijn Vertaalbeleid
rijksoverheid in samenwerking met de provincie Fryslân waar nodig aan te scherpen.

Ik ben bereid in overleg met de provincie Fryslân te bezien wat nodig is om het gebruik
van de Friese taal bij overheidscommunicatie in de provincie Fryslân te bevorderen.
De afspraken die hieruit voortvloeien wil ik opnemen in de nieuwe BFTK.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of de Minister van BZK bereid is de antwoorden
in dit schriftelijk overleg in zowel het Fries als het Nederlands te geven.

De beantwoording van dit schriftelijk overleg zal ik, evenals mijn eerdere brieven
over de Friese taal dit jaar, ook in het Fries geven.

Antwoord op de vraag van de D66-fractie of Minister van BZK bereid is om in de nieuwe
BFTK een sterkere rol voor het Rijk op te nemen in het aanmoedigen van het opstellen
van Fries taalbeleid door landelijke uitvoeringsorganisaties die actief zijn in het
taalgebied. Antwoord op de vraag van de CU-fractie of bij het meertalig aanbieden
van het Rijk ook het Fries als taaloptie meegenomen kan worden.

In de provincie Fryslân gevestigde ANBI-instellingen mogen in de Friese taal aan de
Belastingdienst al verantwoording afleggen. In de gesprekken voor de nieuwe BFTK zal
Fries taalbeleid door landelijke uitvoeringsorganisaties worden besproken.

Mei dizze brief bied ik jo, mei út namme fan de Minister fan Justysje en Feiligens,
de Minister foar Rjochtsbeskerming, de Minister fan Ûnderwiis, Kultuer en Wittenskip,
de Minister foar Primêr en Fuortset Ûnderwiis en de steatssekretaris fan Kultuer en
Media, de antwurden oan yn reaksje op it Skriftlik Oerlis oer de Bestjoersôfspraak
Fryske taal en kultuer fan 8 july 2022.

Foar de lêsberens fan dizze reaksje binne de fragen fan de fraksjes per ûnderwerp
byinoar brocht. Skeanprinte wurdt oanjûn hokker fraach dêrnei beäntwurde wurdt.

Ûnderwiis

Antwurd op de fraach fan de VVD-fraksje op hokker wize it Ryk ynfolling jout oan syn
wetlike én finansjele ferantwurdlikheid, en it ekstra fak dat de skoallen yn Fryslân
jouwe.

De provinsje Fryslân ûntfangt fia it provinsjefûns in budzjet foar Materiële Ynstânhâlding
Frysk (MIF). De hichte fan dat budzjet foar 2022 is foar it primêr ûnderwiis € 415.000
en foar it fuortset ûnderwiis € 70.000. De provinsje bepaalt hoe't dat budzjet ynset
wurdt. Foar it skoaljier 2022–2023 krije alle skoallen út dat budzjet fergees lesmateriaal
yn it Frysk oanbean. Dêrneist draacht it Ryk mei 1 miljoen euro jierliks fia it provinsjefûns
ek by oan de ynstânhâlding fan de basisynfrastruktuer foar in trochgeande learline
Frysk.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet ree is om de bekostiging fan
it Fryske taalûnderwiis op «e nij yn oerwaging te nimmen by it opstellen fan de nije
BFTK.

Antwurd op de fraach fan de leden fan de CDA-fraksje wat it stânpunt fan it kabinet
is oangeande de finansiering fan it fak Frysk op skoallen foar basis- en fuortset
ûnderwiis.

Sa't by it beäntwurdzjen op de fraach fan de VVD-fraksje oanjûn is, rint de finansiering
foar it yn stân hâlden fan it fak Frysk op skoallen fia it provinsjefûns. It kabinet
is ree om mei de provinsje Fryslân yn it ramt fan in nije BFTK yn petear te gean oer
de middels dy't se ûntfange fan de Ryksoerheid foar it Frysk fia it budzjet foar Materiële
Ynstânhâlding Frysk.

Antwurd op de fragen fan de leden fan de CDA-fraksje oft it kabinet erkent dat it
oanbieden fan in ekstra skoalfak sûnder oanfoljende bydrage foar skoallen finansjele
konsekwinsjes hat en dat soks ûntmoedigjend wurkje kin, wylst it doel fan de Wet gebrûk
Fryske taal krekt is: it befoarderjen fan it behearskjen en it brûken fan de Fryske
taal? Hat de provinsje Fryslân oanjûn hokker bedrach nedich wêze soe? Sa nee, is de
Minister ree dat by de provinsje Fryslân nei te freegjen? Sjocht de Minister oanknopingspunten
yn de rom beskikbere middels foar de kwaliteit fan it ûnderwiis om wat oan de konkrete
situaasje te dwaan?

Alle skoallen yn Nederlân ûntfange in basisbekostiging (lumpsum). Dy lumpsum is ornearre
foar it totaalpakket fan it ûnderwiis sa't in skoalle dat oanbiede wol en giet op
oan leararesalarissen, meubilêr, skjinmeitsjen ensfh. Skoallen yn de provinsje Fryslân
ûntfange dêr boppe-op fan de Ryksoerheid budzjetten foar it Frysk. De hichte fan dat
budzjet Materiële Ynstânhâlding Frysk (MIF) foar 2022 is foar it primêr ûnderwiis
€ 415.000 en foar it fuortset ûnderwiis € 70.000. Dêrneist draacht it Ryk mei 1 miljoen
euro jierliks fia it provinsjefûns ek by oan it yn stân hâlden fan de basisynfrastruktuer
foar in trochgeande learline Frysk.

It ministearje fan OCW giet yn oanrin nei in nije Bestjoersôfspraak mei de provinsje
yn petear oer ambysjes foar it Frysk en sil freegje en besjen wat nedich is om derfoar
te soargjen dat skoallen har net ûntmoedige fiele om it Frysk oan te bieden.

Antwurd op de fraach fan de VVD-fraksje oft de Minister ree is om de konklúzjes fan
de ûnderwiisynspeksje op te pakken en dêr nije ôfspraken mei de provinsje oer te meitsjen
yn de BFTK 2024 – 2028.

Ja, it ministearje fan OCW giet mei de provinsje yn petear oer de konklúzjes fan de
ûnderwiisynspeksje mei it each op de BFTK 2024 – 2028. Yn de ûnderhannelingen foar
dat bestjoersakkoart sil besjoen wurde hokker ambysjes en útdagingen der binne op
it mêd fan it Frysk en wat dat betsjut foar de middels dy't nedich binne.

Antwurd op de fraach fan de CDA-fraksje wat it aktuele stânpunt fan it kabinet is
oangeande de winsk fan de provinsje Fryslân om it tafersjoch op de kwaliteit fan it
oanbod fan it skoalfak Frysk út te fieren, yn stee fan de Ûnderwiisynspeksje.

De Ynspeksje fan it Ûnderwiis hâldt tafersjoch op it ûnderwiisoanbod, sa ek op it
oanbod fan it skoalfak Frysk. De ferantwurdlikens foar goed ûnderwiis leit by de skoalbestjoeren.
Dat jildt ek foar it ûnderwiisoanbod Frysk en de kwaliteit dêrfan. Yn it tafersjoch
slút de ynspeksje oan by dy ferantwurdlikens, sa ek foar it Frysk by de skoalbestjoeren
dy't skoallen yn Fryslân hawwe en dy't it Frysk oanbiede moatte. By elk fjouwerjierliks
ûndersyk is de stân fan saken foar it Frysk ien fan de te ûndersykjen tema's en dat
komt by alle startpetearen oan bod. Ek kin Frysk ûnderdiel útmeitsje fan ferivikaasje-aktiviteiten
op de skoallen. As bestjoeren en/of skoallen har net oan de wetlike easken hâlde,
hat de ynspeksje it foech om yn te gripen en kinne se wêr't dat nedich is in herstelopdracht
jaan. De ynspeksje hat de kennis en ekspertize foar it útfieren fan dat tafersjoch
yn «e hûs, wêrby't Frysk like wichtich is as oare fakken. Fan in oerdracht fan foegen
of taken fan de ynspeksje nei de provinsje Fryslân is dan ek gjin sprake.

Antwurd op de fraach fan de CDA-fraksje oer de posysje fan de stúdzje nei de Fryske
taal en kultuer en oft dy in plak krigen hat yn de sektorplannen.

It kabinet ynvestearret struktureel 200 miljoen euro yn it ynstrumint sektorplannen.
Yn line mei it koälysje-akkoart is dêrby omtinken frege foar de lytse stúdzjes yn
de geasteswittenskippen, yn it bysûnder foar de moderne frjemde talen en de stúdzje
Nederlânske taal en kultuer (ynklusyf Frysk). Dy middels binne ornearre foar alle
fjouwer wittenskipsdomeinen: sosjale en geasteswittenskippen, bêta, technyk en medysk.

It domein sosjale en geasteswittenskippen is ferantwurdlik foar it skriuwen en ymplemintearjen
fan in sektorplan en hat al in sektorplan yntsjinne by de Nasjonale Kommisje Sektorplannen.
Dy kommisje makket in ynhâldlike en ûnôfhinklike oerwaging yn de prioritearring fan
oanbelangjende sektoaren dy't yn de beneaming komme foar de finansiering fan in sektorplan.
It kommende jier sil de kommisje dêr advys oer útbringe oan de Minister fan OCW.

Antwurd op de fraach fan de CU-fraksje oft it kloppet dat skoallen gjin middels krije
foar it oanbieden fan it Frysk.

Sa't út boppesteande antwurden fan oare fragen bliken docht, kloppet dat net.

Antwurd op de fraach fan de CU-fraksje hokker maatregels it kabinet nimme kin om it
tekoart oan dosinten op te lossen, krekt fanwege it belang fan goed taalûnderwiis
foar de takomstbestindigens fan it Frysk.

Wy beskikke net oer eksakte sifers oangeande tekoarten foar it skoalfak Frysk, mar
ûntfange wol sinjalen dy't derop wize dat it lestich is om dosinten Frysk te finen.
Om de tekoarten – dy't yn it hiele fuortset ûnderwiis in probleem binne – oan te pakken,
moatte alle registers iepen. Der wurdt in pakket oan maatregels nommen, dat ek te
'n goede komt oan de tekoarten foar it skoalfak Frysk. Sa wurdt gearwurking op (ûnderdielen
fan) de ûnderwiisarbeidsmerk fia ferskate regelingen stimulearre, wêrûnder de Regionale
Oanpak Personielstekoart. Fia dy regeling hawwe skoalbestjoeren en learare-opliedingen
yn de regio Fryslân mienskiplik subsydzje oanfrege en se binne dwaande om it personielstekoart
yn de regio oan te pakken. Dêrneist is der ûnder oaren de suksesfolle regeling sydynstream:
in temjittekomming oan skoallen foar it begelieden en oplieden fan sydynstreamers,
dy't wurkje kombinearje mei leare. It subsydzjebedrach fan dy regeling wurdt mei yngong
fan takom jier ferhege fan € 20.000 nei € 25.000 de sydynstreamer. Nei ferwachting
sille dêrtroch mear skoalbestjoeren in sydynstreamer yn berop yn tsjinst nimme. Ek
wurdt ynset op it fergrutsjen fan de oantreklikens fan it berop. Sa is yn it Ûnderwiisakkoart
fan okkerdeis in strukturele ynvestearring ôfpraat om de wurkdruk yn it fuortset ûnderwiis
te ferminderjen. In fierdere taljochting op de bredere oanpak fan de tekoarten is
te finen yn de Keamerbrief8 Leararestrategy fan july ll. en de Keamerbrief9 update Leararestrategy fan oktober ll. Yn dy Keamerbrieven beskriuwt it kabinet ús
ynset om te kommen ta in effektyf pakket oan maatregels en sketse we de dilemma's
dy't we sjogge foar mear strukturele en fierdergeande oanpassingen yn it stelsel.

Antwurd op de fragen fan de SGP-fraksje wêrom't it feroarjen fan it kurrikulum oangeande
de Fryske taal ôfhinklik wêze soe fan it lanlike proses fan kurrikulumferoaring. Is
de Fryske taal net in sadanige spesifike en eksklusive oangelegenheid dat dy ek ôfsûnderlik
trochset wurde kin?

De ynhâld fan it fak Frysk stiet omskreaun yn de kearndoelen (primêr ûnderwiis en
ûnderbou fuortset ûnderwiis) en de eksamenprogramma's (boppebou fuortset ûnderwiis).
It feroarjen fan de kearndoelen en eksamenprogramma's foar de Fryske taal kin yndied
relatyf ûnôfhinklik fan oare fakken of leargebieten plakhawwe. Frysk hat syn eigen
kommisjes en eigen trochrintiden. Fanwege de gearhing mei oare besibbe fakken (de
talen) is ôfstimming mei dy fakken wichtich. Dêrom oerlapet de ûntwikkeltiid fan Frysk
mei Nederlânsk en de moderne frjemde talen (MVT), dy't foar in part al begûn binne.
De bystelling fan de kearndoelen Frysk falt ûnder de ferantwurdlikens fan de provinsje
Fryslân mei technyske stipe fan SLO. Sy binne yntusken begûn mei dat trajekt. It bystellen
fan de eksamenprogramma's Frysk falt ûnder ferantwurdlikens fan de Ryksoerheid en
wurdt útfierd troch SLO. Yn septimber binne de tariedings nommen sadat yn jannewaris
2023 de fakfernijingskommisje fan start gean kin.

Tresoar

Antwurd op de fragen fan de VVD-fraksje oft it kabinet yndied it foarnimmen hat om
him út dy organisaasjestruktuer werom te lûken en oft it kabinet dêrmei net yngiet
tsjin de makke ôfspraken yn de BFTK? Antwurd op de fragen fan de CU-fraksje oft it
kabinet fêsthâldt oan de earder makke ôfspraak om it Ryk ûnderdiel bliuwe te litten
fan de organisaasjestruktuer fan it Frysk histoarysk en letterkundich sintrum Tresoar.
Dêrneist freget de fraksje wat it bredere takomstperspektyf foar Tresoar is.

De Keamer is oer dat foarnimmen om op 25 juny 2020 út de mienskiplike regeling te
stappen, ynformearre nei oanlieding fan stelde Keamerfragen (Geluk-Poortvliet en Van
der Molen, CDA, nr. 3298). Boppedat is de Keamer op 9 febrewaris ll. by ôfskrift ynformearre
oer de brief fan de eardere Minister foar Basis- en Fuortset Ûnderwiis en Media fan
15 desimber 2021 oan de bestjoeren fan de Regionale Histoaryske Sintra oer de transysje
fan de RHC's en de bestjoerlike ôfspraken dêroer10. It Ryk hat it foarnimmen om mei yngong fan 1 jannewaris 2025 út de mienskiplike
regelingen fan de Regionale Histoaryske Sintra (RHC's) te treden. Dy datum is troch
it ministearje fan OCW dield mei de bestjoeren fan de RHC's, sadat se dêr by harren
tariedingen rekken mei hâlde kinne.

Yn it beäntwurdzjen fan de neamde Keamerfragen is oanjûn dat ek oare foarmen fan bestjoerlike
gearwurking gaadlik wêze kinne om foarm te jaan oan dy mienskiplike ferantwurdlikens.
Der is dus gjin sprake fan it skeinen fan makke ôfspraken yn de hjoeddeistige BFTK.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet neier taljochtsje kin oft it
fan miening is dat it Ryk net sûnder ynstimming fan wjerskanten fan dy ôfspraak ôfstappe
kin yn de nije BFTK.

Antwurd op de fraach fan de CDA-fraksje nei in stân fan saken fan de útfiering fan
de moasje11 Van der Molen / Aukje de Vries oer it fuortsetten fan de dielname oan de Regeling
Letterhoeke.

Op dit stuit is der noch oerlis mei de provinsje Fryslân oer it foarnimmen fan it
Ryk om út de mienskiplike regeling Tresoar te stappen en oer de takomst fan de mienskiplike
regeling. Ek it takomstperspektyf foar Tresoar wurdt yn dy petearen mei de provinsje
meinommen. Útkomsten oangeande de Fryske taal binne net letter as yn it jier 2023
te ferwachtsjen.

Antwurd op de fraach fan de CDA-fraksje oft de Minister yngean kin op de aard en ynhâld
fan it beslút om te soargjen foar in mienskiplike regeling en hat dat beslút ferbân
mei de oannommen moasje.

De Wet mienskiplike regelingen (WGR) dêr't de gearwurking binnen it RHC op basearre
is, is by Wet fan 9 july 201412 wizige, wat oanlieding jûn hat ta it technysk oanpassen fan de mienskiplike regeling.
Sa is ek de namme Tresoar fan it iepenbier lichem fêstlein. Ynhâldlik binne der gjin
saken wizige. It beslút hat gjin ferbân mei de oannommen moasje.

Nije Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer

Antwurd op de fraach fan de fraksjes fan de VVD en D66 oft it kabinet de miening dielt
dat it ambysjenivo foar de ympakt op it Fryske taalbelied omheech moat.

De ambysje yn de hjoeddeistige BFTK is dat yn 2030 it tal persoanen yn de provinsje
Fryslân dat de Fryske taal skriuwt, lêst en praat tanommen is. Dêrby wurdt ûnderskied
makke tusken memmetaalsprekkers en persoanen foar wa't it Frysk in twadde of tredde
taal is. Doel fan de ôfspraken yn de BFTK is om dat spearpunt yn 2030 te heljen. It
proses om ta de nije BFTK te kommen is úteinset. De planning is om de nije Bestjoersôfspraak
nei it simmerreses fan 2023 mei de oanbelangjende partijen te ûndertekenjen en oan
de Keamer te stjoeren.

Antwurd op de fragen fan de CDA-fraksje oer de belutsenheid fan maatskiplike partners
en harren ambysjes by de nije BFTK en op hokker wize de oanbefellingen fan DINGtiid
in plak yn de nije BFTK krije.

By it ta stân kommen fan de nije BFTK wurde relevante partners behelle. By it advys
fan DINGtiid hawwe ûnderskate partners út it taalfjild al ynbring levere. Ûnder mear
op basis fan dy ynbring hat DINGtiid oanbefellingen dien foar de nije BFTK. Yn de
besprekkingen foar de nije BFTK wurde dy oanbefellingen meinommen. It is op dit stuit
te betiid om fan alle oanbefellingen oan te jaan oft en hokker plak dy oanbefellingen
krigen hawwe yn de nije BFTK.

Antwurd op de fragen fan de VVD-fraksje oer wêrom't de oanbefellingen fan it Europeeske
Committee of Experts net meinommen wurde yn de BFTK-struktuer en oft it kabinet it
foarnimmen hat om dêr feroaring yn oan te bringen.

Ein juny hat it Europeeske Komitee fan Eksperts fan de Ried fan Europa in besite oan
Nederlân brocht. Sy ûndersykje hoe't de oerheid omgiet mei de doelstellingen sa't
dy yn it Europeesk Hânfêst foar regionale talen of talen fan minderheden opsteld binne.
Op dit stuit bin ik yn ôfwachting fan it evaluaasjerapport nei oanlieding fan dy fisitaasje.
It evaluaasjerapport sil ik oan jimme Keamer stjoere, wêrby't ik yn in brief yngean
sil op de oanbefellingen fan it Komitee. De oanbefellingen sil ik behelje by de nije
BFTK.

Antwurd op de fragen fan de D66-fraksje hoe't it kabinet de wikselwurking tusken oan
«e iene kant de oanbefellingen en rapportaazje fan de ekspertkommisje en oan «e oare
kant it opstellen fan in nije BFTK sjocht. Dielt it kabinet de fisy dat dy beide saken
mei-inoar ferbûn wêze moatte soene?

Troch de ratifikaasje fan it Europeesk Hânfêst foar regionale talen en talen fan minderheden
hat Nederlân him ferplichte de Fryske taal en kultuer te beskermjen en te befoarderjen.
De BFTK wurdt sjoen as de útwurking fan de maatregels foar de Fryske taal dy't Nederlân
ûnder dat Hânfêst ratifisearre hat. De oanbefellingen en rapportaazjes fan de ekspertkommisje
fan de Ried fan Europa en de BFTK binne mei-inoar ferbûn.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet yn de besprekkingen foar in
nije BFTK yn petear gean wol mei fertsjintwurdigers fan de ûnderskate opliedingen
Sjoernalistyk, wêrûnder Hegeskoalle Windesheim en de RUG, oer it opnimmen fan Frysk
(taallessen en eventueel ek kultuer) yn it ûnderwiisoanbod?

Der bart al in soad by ûnderskate hegeskoallen om it Frysk goed yn te bêdzjen. By
NHL Stenden Hegeskoalle is in saneamde kombystúdzje Nederlânsk-Frysk yn it libben
roppen: studinten kinne dêrtroch sûnder roasterproblemen tagelyk in learare-oplieding
Frysk en in learare-oplieding Nederlânsk folgje. Ek biedt dy hegeskoalle yn Grins
in earstegraadslearare-oplieding Frysk op masternivo oan. Op de Fryske Pabo's is it
fak Frysk ferplichte yn it earste en twadde jier. Studinten kinne dêrneist it Frysk
foech (sertifikaat Frysk) helje.

Alhoewol't it kabinet grut belang hechtet oan de Fryske taal is it oan de ynstellingen
sels om ynfolling te jaan oan harren kurrikulum.

Sichtberensakkoart

Antwurd op de fragen fan de VVD-fraksje oer it ymplemintearjen fan de Fryske taal
yn al syn fasetten, wêrby't it Frysk yn de tapassing troch it Ryk en de provinsje
lykweardich is oan it Nederlânsk. Hoe wol it kabinet dêr feroaring yn bringe?

Yn kêst 1.5 fan de hjoeddeistige BFTK is ôfpraat dat de provinsje Fryslân út syn ferantwurdlikens
wei fan boargjen en befoarderjen fan de Fryske taal de funksje hat om de Fryske taal
yn al syn fasetten te brûken en út te dragen. Fierder is yn de BFTK ôfpraat dat de
provinsje en it Ryk harren dêrneist ynsette om it funksjoneel brûken fan it Frysk,
en dêrmei de sichtberens, yn de iepenbiere romte yn de provinsje Fryslân safolle mooglik
te fergrutsjen. Dêr wêr't it Ryk it kin, wurdt sjoen nei it brûken fan de Fryske taal
en is dat fêstlein yn it Sichtberensakkoart. Ik haw it foarnimmen om dy ôfspraken
yn de nije BFTK te kontinuearjen.

Antwurd op de fraach fan de fraksje fan it CDA hokker konkrete ôfspraken yntusken
makke binne mei de útfierende organisaasjes nei it ôfsluten fan it Sichtberensakkoart.

Om de Fryske taal yn it iepenbiere libben mear sichtber te meitsjen, starte it Ryk
en de provinsje in pilot mei tydlike bebuording by Rykswegen yn de provinsje Fryslân.
Dy bebuording wurdt yn sawol de Nederlânske taal as yn de Fryske taal werjûn. De start
fan dy pilot wurdt yn oerlis mei de provinsje Fryslân útfierd, om't de twatalige bebuording
dan ek trochrint op provinsjale diken. Der is noch gjin datum fêststeld wêrop't de
buorden pleatst wurde.

Op dit stuit wurdt fan trije Rykskantoaren yn de provinsje Fryslân de bebuording yn
de iepenbiere romten oanpast nei twatalige buorden. Ik besjoch foar de nije Bestjoersôfspraak
mei de partners hokker ambysjes en ôfspraken foar it brûken fan it Frysk yn en om
Rykskantoaren formulearre wurde kinne. Yn it Sichtberensakkoart is ek ôfpraat dat
by renovaasje of ynrjochting fan in nij Rykskantoar yn de provinsje Fryslân it Ryk
him ynset om keunst fan in Fryske keunstner of keunst mei in Frysk karakter sichtber
te meitsjen.

Antwurd op de fraach fan de SGP yn hoefier't der ambysjes of ferplichtingen binne
oangeande twatalige bebuording yn gebouwen fan ynstellingen dy't yn de semypublike
sektor operearje.

Der binne op dit stuit gjin ambysjes en gjin ferplichtingen foar twatalige bebuording
by gebouwen fan ynstellingen dy't yn de semypublike sektor operearje.

Antwurd op de fraach fan de fraksje fan de SGP wêrom't de kar foar twatalige bebuording
en ynformaasjefoarsjenning by de rykswegen lâns yn de foarm fan in pilot plakhat.
Hokker ûndúdlikheden en ûnwissichheden binne der dy't it needsaaklik meitsje om earst
in proef te dwaan? Wêrom kin dy maatregel net fuortdaliks definityf ynfierd wurde?

De reden foar in pilot is dat it noch net dúdlik is wat de effekten binne fan twatalige
bebuording by de snelwegen lâns. Fan ûnderfining fan oare lannen is bekend dat oan
twatalige bebuording by wegen del ek neidielen ferbûn binne. Tink dêrby oan ferkearde
ynterpretaasje fan in boadskip troch harren dy't de taal net machtich binne of dat
in bestjoerder dochs besiket te ynterpretearjen wat op it boerd stiet, wat te 'n koste
gean kin fan it riden en dêrmei fan de ferkearsfeiligens. By de pilot wurdt keazen
foar it tafoegjen fan in ekstra ynformaasjeboerd by weiwurksumheden yn de Fryske taal,
en net foar twatalichheid op ien boerd, om de kâns op negative gefolgen foar de ferkearsfeiligens
safolle mooglik te beheinen. Fierder is der op dit stuit noch ûnfoldwaande sicht op
de kosten fan bebuording yn twa talen, dat makket dat it lyksa net foar de hân leit
om fuortdaliks te kiezen foar definitive ynfiering fan twatalige bebuording by de
wegen del.

Frysk yn de media

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet it belang fan Frysktalige skreaune
media foar it befoarderjen fan de sichtberens en it gebrûk fan de Fryske taal ûnderskriuwt.

It kabinet ûnderskriuwt it belang fan Frysktalige skreaune media foar it befoarderjen
fan de sichtberens en it gebrûk fan de Fryske taal. Lykas neamd yn de hjoeddeistige
BFTK ferfolje de Frysktalige media, sawol tradisjonele mediafoarmen dêr't ek de skreaune
parse ûnder falt, as ek digitale (sosjale) en nije foarmen fan media in wichtige posysje
foar it gebrûk, behâld en de status fan de Fryske taal.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet ree is yn petear te gean mei
oare Frysktalige skreaune media yn de oanrin nei de nije BFTK.

De skreaune parse yn Nederlân is ûnôfhinklik en redaksjoneel autonoom yn de kar dy't
se meitsje foar de ynhâld fan harren kranten. Dat lit ûnferoare dat ik, wêr't dat
past, it ûnderwerp yn omtinken bringe kin by de petearen yn oanrin nei de nije BFTK
fan 2024 ôf.

Frysk yn de rjochtspraak

Antwurd op de fraach fan de VVD-fraksje oer de mooglikheden om Frysk te praten yn
de rjochtbank.

It kabinet wol mei klam sizze dat it wichtich is dat de Fryske taal yn de rjochtspleging
brûkt wurdt en dêr wurdt ek yn foarsjoen. By de rjochtbank Noard-Nederlân en it gerjochtshôf
Arnhem-Ljouwert binne yn it sittingsplak Ljouwert rjochters, riedshearen en griffiers
wurksum dy't de Fryske taal passyf behearskje. By it arrondissemintsparket Noard-Nederlân
en de fêstiging fan it ressortsparket yn Arnhem-Ljouwert binne offisieren fan justysje
en advokaten-generaal wurksum dy't it Frysk passyf behearskje. By de oare prosesdielnimmers
is it byld tige wikseljend.

De rjochter freget nei oft in prosedueredielnimmer gebrûk meitsje wol fan it rjocht
om op de rjochtsitting Frysk te praten, bedoeld yn kêst 11 fan de Wet gebrûk Fryske
taal. Wannear't soks net sûnder tolk mooglik is, wurdt gebrûk makke fan in Fryske
tolk.

Yn de oare sittingsplakken fan de rjochtbank Noard-Nederlân (Assen en Grins) en it
Gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert (Almelo, Arnhem, Grins, Lelystêd, Utrecht, Zutphen en
Zwolle) wurdt yn de praktyk troch persoanen, bedoeld yn kêst 11 fan de Wet gebrûk
Fryske taal, amper gebrûk makke fan it ek dêr jildende rjocht om Frysk te praten.
Yn de oare sittingsplakken wurkje ek minder minsken by de rjochtspraak of it iepenbier
ministearje dy't it Frysk passyf behearskje.

Op 25 april ll. hat de Minister fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes de Tuskenrapportaazje
Fryske taal en kultuer 2019–2023 nei jimme Keamer stjoerd. Dêryn is oangeande de útfiering
fan de moasje Palland c.s., dêr't it regear yn fersocht wurdt om yn oerlis mei de
provinsje Fryslân ta in oplossing te kommen wêryn't it rjocht om Frysk te praten yn
de rjochtbank troch oanbelangjenden boarge is, tasein om jimme Keamer foar de simmer
te ynformearjen oer de útkomsten fan dat oerlis. Dêrby soene ek it brûken fan it Frysk
yn it proses-ferbaal en it fan krêft wurden fan kêst 14 fan de Wet gebrûk Fryske taal
oan de oarder komme.

De Minister fan Justysje en Feiligens hat earder oan de Keamer witte litten (Ferslach
skriftlik oerlis d.d. 24 juny 2022, TK 21/22, 29 936 nr. 64) dat de petearen geande binne en dat de útkomsten fan dy petearen langer op har wachtsje
litte. Dêrneist hat de Minister jimme Keamer witte litten dat de rjochtbank Noard-Nederlân
en it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert meiwurkje oan in nulmjitting fan de provinsje Fryslân
om mear ynsjoch te krijen yn hoe faak ynwenners fan Fryslân yn de praktyk gebrûk meitsje
fan it rjocht om Frysk te praten yn de rjochtbank en/of it gerjochtshôf. Dy nulmjitting
rjochtet him ek op de sichtberens en de passive taalbehearsking Frysk by meiwurkers
fan beide gerjochten.

De nulmjitting is yntusken ôfrûne. De resultaten binne okkerdeis yntern besprutsen
binnen de rjochtbank Noard-Nederlân, it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert en de provinsje
Fryslân. Dêrneist wurdt yn de perioade fan 26 septimber 2022 oant en mei 31 desimber
2022 yn de rjochtbank Noard-Nederlân en it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert in oanfoljende
nulmjitting ferrjochte. Dêrby sil besjoen wurde yn hoefolle saken Frysk praat wurdt
en of ferklearringen yn it proses-ferbaal yn it Frysk of yn it Nederlânsk opnommen
wurde. As de resultaten fan de beide ûndersiken besprutsen binne mei de rjochtbank
Noard-Nederlân, it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert en de provinsje Fryslân wurdt jimme
Keamer ynformearre oer de maatregels dy’t eventueel nedich binne om, ta útfiering
fan de moasje Palland c.s., it prate kinnen fan de Fryske taal troch oanbelangjenden
yn de Fryske gerjochten fierder te boargjen.

Antwurd op de fraach fan de CU-fraksje oer de beskikberens fan tolken Frysk.

Foarôfgeand oan elke sitting wurdt skriftlik oan partijen frege oft se by de sitting
gebrûk meitsje wolle fan it rjocht om Frysk te praten. By de planning fan de sitting
wurdt dêr dan rekken mei holden. Dy sittingen wurde dan safolle mooglik ynpland by
in rjochter of riedshear en griffier dy't de Fryske taal yn alle gefallen passyf behearskje.
Ek dêr sille de resultaten fan de hjirfoar neamde ûndersiken by behelle wurde. Mocht
it ûnferwachts dochs nedich wêze om gebrûk te meitsjen fan in Fryske tolk, dan wurdt
yn begjinsel in beëdige tolk fan it C1-nivo frege. As der haast by is en/of der op
dat momint gjin beëdige C1-tolk beskikber is, kin nei goedkarring fan de opdrachtjouwer
útwykt wurde nei in beëdige tolk út it register fan it B2-nivo of, wannear't dy net
beskikber is, in tolk dy't net ynskreaun stiet yn it register.

Antwurd op de fragen fan de fraksjes fan D66, de CU en de SGP oer de fergoeding foar
de tolken Frysk en de gefolgen dêrfan foar de mooglikheden om Frysk prate te kinnen
yn de rjochtbank.

It is wichtich dat de Fryske taal yn de rjochtspleging by de rjochtbank Noard-Nederlân
en it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert lykweardich oan it Nederlânsk brûkt wurdt en dat
foarsjoen wurdt yn wat dêrfoar nedich is.

By de rjochtbank Noard-Nederlân en it gerjochtshôf Arnhem-Ljouwert binne rjochters,
riedshearen en griffiers wurksum dy't de Fryske taal passyf behearskje. By it arrondissemintsparket
Noard-Nederlân en de fêstiging fan it ressortsparket yn Arnhem-Ljouwert binne offisieren
fan justysje en advokaten-generaal wurksum dy't it Frysk passyf behearskje. Dêrtroch
is it yn de deistige praktyk faak mooglik dat de persoan, bedoeld yn kêst 11 fan de
Wet gebrûk Fryske taal, Sitting Fryske taal, him op de sitting sûnder tuskenkomst
fan in tolk fan de Fryske taal betsjinje kin. Pas wannear dat net mooglik is, wurdt
der as second best opsje gebrûk makke fan in Fryske tolk. Der meie dan tolken wêze
dy't harren wurksumheden foar de oerheid dellein hawwe, mar it is net sa dat de Friezen
op dit stuit gjin gebrûk meitsje kinne fan it wetlik ferankere rjocht om Frysk te
praten yn de rjochtspraak.

Dêrneist is op 7 july in moasje oannommen dêr't it regear yn fersocht wurdt om by
it útskriuwen fan de oanbesteging foar gerjochtstolken it ynskriuwtaryf sa te ferheegjen
en de betingsten sa oan te passen dat it skrassen fan de foarrydkosten gjin neidiel
mear opsmyt foar de gerjochtstolken.13 Om't boppedat allinnich yn útsûnderlike gefallen de ynset fan Fryske tolken nedich
is, bin ik fan miening dat dat net liedt ta in ynbreuk op it rjocht om Frysk te praten
yn de rjochtspraak.

De beskikberens fan in tolk is yn alle talen fan belang. De rjochtspraak is dan ek
wetlik ferplichte om gebrûk te meitsjen fan beëdige tolken of fertalers.14 Foar it Frysk jildt de situaasje dat de rjochtssitting yn it Frysk behannele wurde
kin. Dêrby is de ynset fan in Fryske tolk yn de rjochtspraak in second best opsje
lykas earder neamd. Om dy redenen wurdt by it boargjen fan it Frysk yn it rjochtsferkear
net spesifyk de tolkefergoeding behelle.

It kabinet is fan miening dat de fergoeding fan tolken net yn it paad stean mei fan
de beskikberens fan tolken. De ôfrûne perioade hawwe der dan ek ferskate wizigingen
yn it stelsel plakhân om ûnder oaren de ynset fan beëdige tolken binnen de ta ôfname
ferplichte organisaasjes te ferheegjen. Dêrby is de útgongsposysje fan de selsstannich
wurkjende tolk in wichtich aspekt. Sa is in minimum taryf ynfierd, sadat tolken harren
eigen taryf freegje kinne op basis fan fraach en oanbod en frege ekspertize. Dat minimumtaryf
wurdt mei yngong fan 1 jannewaris 2023 ferhege nei € 55,– de oere en sil mei yngong
fan 2024 jierliks yndeksearre wurde. Dêrneist sil yn de oanbesteging foar gerjochtstolken
ek rekken holden wurde mei de bysûndere posysje fan gerjochtstolken yn line mei de
neamde moasje by de beäntwurding fan de fragen fan D66. Dy oanbesteging sil yn desimber
publisearre wurde. It is no wichtich om de resultaten fan dy oanpassingen yn de praktyk
te besjen. Dêrom wurde de resultaten dêrfan monitoare.

Digitalisearring en ynnovaasje

Antwurd op de fragen fan de D66-fraksje oft it kabinet fan miening is dat it Fryske
taalbelied fan it Ryk en de provinsje mei de tiid meigean moatte. Hokker rol is foar
it Ryk weilein yn it stimulearjen fan ynnovaasjes oangeande it digitale gebrûk fan
de Fryske taal. Wurdt it gebrûk fan sosjale media, digitalisearring en ynnovaasje
in ûnderdiel yn de nije BFTK?

It kabinet is it mei de leden fan de fraksje fan D66 iens dat it Fryske taalbelied
fan it Ryk en de provinsje mei de tiid meigean moat. Foar it behâld fan in taal is
it fan belang dat dy mei de tiid mei ûntwikkelet. Ek as in mienskip aloan mear gebrûk
makket fan digitale tsjinsten, lykas sosjale media. Ûndersyk wiist út dat Fryske jongerein
hieltyd mear gebrûk makket fan de Fryske taal by it brûken fan sosjale media.

Yn de petearen oer de ôfspraken foar de nije Bestjoersôfspraak fan 2024 ôf set ik
my yn om te besjen wat op it mêd fan digitalisearring en ynnovaasje mooglik is.

Taalbelied Ryksoerheid en Rykstsjinsten

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft it kabinet ree is om de rjochtline Fertaalbelied
Ryksoerheid yn gearwurking mei de provinsje Fryslân wêr nedich oan te skerpjen.

Ik bin ree om yn oerlis mei de provinsje Fryslân te besjen wat nedich is om it gebrûk
fan de Fryske taal by oerheidskommunikaasje yn de provinsje Fryslân te befoarderjen.
De ôfspraken dy't dêrút folgje wol ik opnimme yn de nije BFTK.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft de Minister fan BZK ree is om de antwurden
yn dit skriftlik oerlis yn sawol it Frysk as it Nederlânsk te jaan.

De beäntwurding fan dit skriftlik oerlis sil ik, lykas ek myn eardere brieven oer
de Fryske taal dit jier, ek yn it Frysk jaan.

Antwurd op de fraach fan de D66-fraksje oft de Minister fan BZK ree is om yn de nije
BFTK in sterkere rol foar it Ryk op te nimmen yn it oantrúnjen fan it opstellen fan
Frysk taalbelied troch lanlike útfieringsorganisaasjes dy't aktyf binne yn it taalgebiet.
Antwurd op de fraach fan de CU-fraksje oft by it meartalich oanbieden fan it Ryk ek
it Frysk as taalopsje meinommen wurde kin.

ANBI-ynstellingen dy't yn de provinsje Fryslân fêstige binne, meie yn de Fryske taal
oan de Belestingtsjinst al ferantwurding ôflizze. Yn de petearen foar de nije BFTK
sil Frysk taalbelied troch lanlike útfieringsorganisaasjes besprutsen wurde.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, De Minister fan Ynlânske Saken en Keninkryksrelaasjes, H.G.J. Bruins Slot