Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kat en Boucke over het artikel 'Energieleveranciers laten bewoners met betaalproblemen massaal stikken: Schuldhulpverleners luiden noodklok'

Antwoord van Minister Schouten (Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen), mede namens
Minister voor Klimaat en Energie (ontvangen 21 november 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Energieleveranciers laten bewoners met betaalproblemen
massaal stikken: Schuldhulpverleners luiden noodklok»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat energieleveranciers betalingsregelingen weigeren?

Antwoord 2

Via de brancheorganisatie voor schuldhulpverlening, de NVVK, heb ik helaas vernomen
dat met enige regelmaat betalingsregelingen niet getroffen worden, omdat energieleveranciers
niet akkoord gaan. Het gaat dan om grofweg drie groepen: klanten die nog zelf de regie
hebben en nog geen contact hebben met schuldhulpverlening, klanten die in het kader
van vroegsignalering worden opgemerkt bij de gemeente omdat de energieleverancier
de betalingsachterstand heeft doorgegeven en tot voor kort zelfs klanten die gebruik
maken van een schuldhulpverlener om een betalingsregeling te treffen voor hun (problematische)
schulden. Dit laatste probeert NVVK te voorkomen met het herziene convenant met Energie-Nederland.2

In de aangepaste regeling afsluitbeleid van 26 oktober jl. is een verplichting voor
de energieleverancier («vergunninghouder» in de regeling) vastgelegd om zich in te
spannen om in persoonlijk contact te treden en te blijven met de klant, en daarbij
te wijzen op mogelijkheden voor hulp. De verwachting is dat deze aangepaste regeling
leidt tot een toename in betalingsregelingen. Zie ook het antwoord op vraag 10.

Vraag 3

Erkent u dat het niet kunnen afsluiten van een betalingsregeling grote problemen kan
hebben voor de financiële situaties van huishoudens en eventuele lopende schuldhulpverleningstrajecten?

Antwoord 3

Het niet kunnen afsluiten van een betalingsregeling kan grote consequenties hebben
voor mensen wanneer zij financieel kwetsbaar zijn. De uitzonderlijke situatie op de
energiemarkt zorgt ervoor dat een snelgroeiende groep klanten hun energierekening
niet meer (volledig) kan voldoen. Tegelijkertijd is van mensen met geldzorgen reeds
langere tijd bekend dat zij de neiging hebben zich terug te trekken, contact te vermijden,
post niet te openen en aangeboden hulp niet makkelijk te accepteren. Het «in contact
komen» is daardoor voor zowel energiele-veranciers als voor gemeenten lastig. De aangepaste
regeling tracht hier verbetering in te brengen. Zie ook de antwoorden op vragen 1,
5 en 10.

De energieleverancier heeft recht op betaling van zijn vordering. Als iemand zijn
rekening niet ineens kan betalen, kan het helpen om de rekening in termijnen te mogen
betalen.

Een overeengekomen betalingsregeling dient wel redelijk en passend te zijn, zodat
een schuldenaar deze ook daadwerkelijk kan nakomen. Hierbij is het belangrijk dat
de achterstand niet nog verder oploopt.

Voor wie problematische schulden heeft, span ik me breed in dat zij op een laagdrempelige
manier de juiste hulp kunnen vinden. Energieleveranciers moeten hier ook een rol in
vervullen. Zij kunnen hun klanten met betalingsproblemen vroegtijdig op beschikbare
hulp wijzen. Bijvoorbeeld door te wijzen op Geldfit, een onafhankelijk instrument
waarmee mensen door het invullen van eenvoudige vragen snel inzicht in hun financiële
positie krijgen. Aan de hand van ingevulde gegevens wordt een persoonlijk advies gegeven
en eventueel doorverwezen naar de juiste hulp.

Het is belangrijk dat lopende schuldhulptrajecten niet lijden onder te hoog oplopende
vaste lasten zoals energiekosten. Om deze reden heb ik op 31 oktober jl. een intentieverklaring3 getekend zodat mensen in een schuldregeling de eindstreep kunnen blijven halen.

Vraag 4

Welke middelen heeft een schuldhulpverlening tot de beschikking om een energieleverancier
te bewegen tot een betalingsregeling?

Antwoord 4

Het helpt om tijdig in gesprek te gaan met de energieleverancier, vooral als iemand
verder geen problematische schulden heeft en zelf nog de regie kan behouden op de
schulden. Als iemand problematische schulden heeft, kan een gemeentelijk schuldhulpverlener
helpen als bemiddelaar.

Een schuldhulpverlener heeft een rol indien iemand is gemeld via vroegsignalering,
of als iemand een aanvraag voor schuldhulpverlening heeft ingediend. Een intermediair
zoals een schuldhulpverlener kan een brugfunctie vervullen en een bemiddelende rol
spelen in het treffen van een betalingsregeling.

Indien er niet wordt gereageerd op een voorstel van een schuldhulpverlener, kan de
schuldhulpverlener wijzen op de verplichting die de energieleverancier heeft om een
extra inspanning te leveren om contact te krijgen met de klanten en om een redelijke
en passende betalingsregeling aan te bieden. Daarbij kan de schuldhulpverlener ook
wijzen op de verplichting om een betalingsregeling aan te bieden aan klanten die wegens
wanbetaling zijn afgesloten voor of op 26 oktober jl.

Het verdient de voorkeur om de betalingsachterstand minnelijk – dus buiten de rechter
om – op te lossen. Niemand heeft er belang bij, ook energieleveranciers niet, als
betalingsachterstanden oplopen en mensen steeds verder in de problemen komen.

Wanneer een bedrijf niet reageert kan iemand, al dan niet met behulp van een hulpverlener
om uitstel van betaling vragen, desnoods aan de rechter. Indien er sprake is van problematische
schulden kan voor iemand een schuldregeling de enige mogelijkheid zijn om uit de problemen
te komen. De schuldhulpverlening doet aan de schuldeisers een voorstel.

Als een of meer schuldeisers een dergelijk aanbod weigeren, kan medewerking aan een
minnelijk traject via een dwangakkoord bij de rechter worden afgedwongen. Als laatste
optie is er uiteraard nog het wettelijke traject, de WNSP.

De NVVK sluit steeds meer convenanten met schuldeisers af met daarin afspraken over
o.a. medewerking aan schuldregelingen. Bij toelating (middels beschikking van de gemeente)
tot minnelijke schuldhulpverlening behoren een betalingsregeling en schuldenrust (geen
contractbeëindiging) dan tot de mogelijkheden. NVVK en Energie-Nederland hebben een
dergelijk convenant afgesloten.

Vraag 5

Erkent u dat dit in de ergste gevallen ook kan leiden tot afsluiting van de energie
en hoe verhoudt dit zich tot de doelstelling dat er deze winter niemand van de energie
wordt afgesloten?

Antwoord 5

Een betalingsregeling is geen garantie. Maar we zijn doordrongen van de situatie en
nemen deze kwestie zeer serieus. Hierbij hoort dat energieleveranciers een informatieverplichting
hebben, en waar nodig contact te zoeken met de klant om dit alsnog aan te bieden.
Een betalingsregeling moet nagekomen worden, indien dit niet gebeurt dan mag de rechter
afsluiten. Zie ook het antwoord op vraag 7.

De aanpassing van de Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers elektriciteit en gas
en de Warmteregeling verruimt de bescherming voor consumenten met betalingsproblemen
deze winter. Enkel nadat de leverancier zich tot het uiterste heeft ingespannen om
in contact te treden met de klant (teneinde een betalingsregeling aan te bieden),
maar het contact op geen enkele wijze tot stand komt, behoudt de leverancier het recht
om af te sluiten. Met uitzondering van bestaande gevallen van fraude, misbruik of
veiligheid waarbij ook mag worden afgesloten. Het niet kunnen treffen van een betalingsregeling
kan deze winter dus niet tot afsluiting van energie leiden, zo lang de klant in contact
blijft met de energieleverancier. De wijziging legt een zwaardere inspanningsverplichting
op de leverancier om in contact te treden, maar ook om een redelijke en passende betalingsregeling
te treffen. Ook als er geen contact tot stand komt, mag de klant niet worden afgesloten
binnen een maand nadat de energieleverancier de gegevens heeft doorgestuurd naar de
gemeente ten behoeve van schuldhulpverlening. Zodra de gemeente het traject voor schuldhulpverlening
in contact met de consument heeft opgestart, geldt nog een termijn van een maand waarin
niet mag worden afgesloten. Dit biedt zoveel mogelijk tijd en bescherming om de betalingsproblemen
op te lossen en te voorkomen dat consumenten in de kou komen te zitten. De gewijzigde
regeling afsluitbeleid kleinverbruikers van elektriciteit en gas is sinds 26 oktober
jl. in werking. Indien ik alsnog signalen krijg, dan hoort uw Kamer dat van mij en
zal ik actie ondernemen.

Vraag 6

Welke inzet heeft u reeds gepleegd om energieleveranciers ertoe te bewegen betalingsregelingen
te accepteren?

Antwoord 6

Het kabinet is intensief in gesprek met energieleveranciers en zij zijn indringend
aangesproken op de maatschappelijke verantwoordelijkheid die zij zelf ook als zodanig
ervaren om redelijke en passende betalingsregelingen aan te bieden. Op 26 oktober
zijn de vastgestelde wijzigingen van de Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers elektriciteit
en gas en de Warmteregeling gepubliceerd, waardoor de leverancier een redelijke en
passende betalingsregeling moet aanbieden. Zie hiervoor ook het antwoord op vraag
5.

Vraag 7

Hoe staat de regering tegenover een recht op een betalingsregeling voor consumenten
bij nutsbedrijven, waarbij ook inhoudelijke eisen gesteld kunnen worden aan de redelijkheid
van de betalingsregeling?

Antwoord 7

Voorop staat dat het belangrijk is dat een consument die merkt dat hij/zij de rekening
niet kan betalen contact opneemt met het bedrijf. Vervolgens wordt door het bedrijf
bekeken of een betalingsregeling mogelijk is. Soms wordt de vordering door de energieleverancier
uit handen gegeven aan een incassodienstverlener. Naar verwachting treedt de Wet Kwaliteit
incassodienstverlening per 1 juli 2023 in werking. Deze wet regelt de eisen aan een
incassodienstverlener, zoals bejegening en zorgvuldigheid.

De meeste bedrijven werken mee aan een betalingsregeling, mits dat het bedrijf niet
hindert in de bedrijfsvoering. Mocht een consument de betalingsregeling niet nakomen
of de betalingsachterstand neemt elke maand meer toe, dan kan het zijn dat een energieleverancier
naar de rechter stapt om een titel te verkrijgen om de schuld betaald te krijgen.

Het kabinet ziet ook dat soms een bedrijf niet mee wil werken aan betalingsregeling.
Daarom werkt de Minister voor Rechtsbescherming aan een wetsvoorstel waarbij de rechter
de mogelijkheid krijgt om een betalingsregeling op te leggen. Dit wetsvoorstel wordt
waarschijnlijk voor de zomer 2023 aan uw Kamer aangeboden. De internetconsultatie
is zojuist afgerond.

Vraag 8

Erkent u dat een dergelijk recht kan bijdragen aan het voorkomen van de opbouw van
schulden?

Antwoord 8

Maatwerk is nodig voor de consument met één schuld, bijvoorbeeld bij de energieleverancier,
maar ook voor mensen met problematische schulden. Een goede betalingsregeling is afhankelijk
van veel factoren, zoals de omvang van de schuld, het inkomen en het uitgavenpatroon.
In de Aanpak Geldzorgen, armoede en schulden van 12 juli jl. benoem ik ook expliciet
het streven om betalingsachterstanden eerder en beter te signaleren en mensen met
problematische schulden sneller door te verwijzen naar passende hulp.

Zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 9

Wanneer kan de Kamer de uitwerking van het noodfonds tegemoet zien en per wanneer
treedt deze in werking?

Antwoord 9

Het is op dit moment nog niet precies te zeggen wanneer het tijdelijke noodfonds in
werking treedt. Zoals ik tijdens het Commissiedebat armoede en schulden van 6 oktober
jl. heb toegezegd ontvangt uw Kamer voor de begrotingsbehandeling van het Ministerie
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nadere informatie over de uitwerking van het
noodfonds.

Vraag 10

Kan het zo zijn dat een huishouden geen aanspraak kan maken op hulp uit het noodfonds
wanneer de energieleverancier geen betalingsregeling heeft aangeboden?

Antwoord 10

De opzet van het tijdelijke noodfonds is dat het fonds een deel van de energierekening
van kwetsbare huishoudens die met afsluiting worden bedreigd voor maximaal de winterperiode
(1 oktober tot 1 april) uitkeert aan de energieleveranciers. Het noodfonds wordt echter
nog uitgewerkt. Zie ook het antwoord op vraag 9.

Daarbij wil ik erop wijzen dat op 26 oktober jl. de tijdelijke wijziging van de Regeling
afsluitbeleid kleinverbruikers elektriciteit en gas en de Warmteregeling in werking
is getreden. Daarmee wordt deze winterperiode (tot 1 april 2023) extra bescherming
geboden aan kleinverbruikers met betalingsproblemen. Van energieleveranciers wordt
een extra inspanning gevraagd op het in contact treden met de kleinverbruiker en het
aanbieden van een redelijke en passende betalingsregeling. Alleen als de klant na
de extra inspanning van de leverancier niet in contact treedt met de leverancier en
ook de pogingen van de gemeente om in contact te komen om een traject van schuldhulpverlening
op gang te brengen niet slagen, mag in het uiterste geval worden afgesloten (naast
de bestaande gevallen van fraude, misbruik en veiligheid). Ook geldt een verplichting
voor de leverancier om een betalingsregeling aan te bieden aan kleinverbruikers die
op het moment van inwerkingtreding wegens wanbetaling zijn afgesloten.