Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Erkens en Stoffer over energie uit water

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 7 november 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 113.

Vraag 1

Wat gebeurt er in Nederland op het gebied van energie uit water?

Antwoord 1

Energie uit water is een verzamelnaam voor verschillende technieken: elektriciteit
uit water (technologieën die het mogelijk maken om stroom uit water op te wekken)
en aquathermie (het winnen van warmte of koude uit water). Gezien de aard van de vragen,
ben ik ervan uitgegaan dat u doelt op het opwekken van elektriciteit uit water.

In Nederland wordt in beperkte mate elektriciteit opgewekt met elektriciteit uit water-technologieën.
De geografische condities van Nederland maken dat het energetisch en economisch potentieel
van elektriciteit uit water beperkt is (lage stroomsnelheden in rivieren en waterwerken,
weinig hoogteverschillen, laag verval, lage golfhoogtes op de Noordzee).

Vraag 2

Welke kansen biedt energie uit water voor de Nederlandse economie? Waarom is het voor
Nederland voordelig om deze innovatie op Nederlandse bodem te laten plaatsvinden?

Antwoord 2

Vanwege de geografische condities in Nederland hebben elektriciteit uit water-technieken
– nu en in de toekomst – te weinig potentieel om op een kostenefficiënte manier een
substantiële bijdrage te leveren aan de verduurzaming van de nationale elektriciteitsvoorziening.
Internationaal (in landen waar de geografische condities voor elektriciteit uit water
beter zijn) is het energetisch potentieel groter en liggen er kansen voor deze sector.
Deze kansen worden door de sector ook benut: Nederlandse partijen zijn betrokken bij
verschillende Europese elektriciteit uit waterprojecten. Verschillende elektriciteit
uit water-technieken worden in Nederland ontwikkeld en Nederland biedt een goede kennisinfrastructuur
met kennis- en onderzoeksinstellingen zoals TU Delft, Deltares en TNO. De Nederlandse
elektriciteit uit water sector biedt dan ook kansen voor verdienvermogen en exportpotentieel
en hierin wil ik de sector, waar mogelijk, ondersteunen.

Vraag 3

Hoe kan energie uit water bijdragen aan de energietransitie en wat doet het kabinet
om te stimuleren dat deze kansen worden benut?

Antwoord 3

Zoals hierboven al benoemd is het potentieel van elektriciteit uit water in Nederland
beperkt. Uit onderzoek van TNO (op 31 maart 2021 met de Kamer gedeeld in de Verkenning
elektriciteit uit water, Kamerstuk 32 813, nummer 676) en daarop volgende gesprekken met de sector en onderzoeksinstellingen, is gebleken
dat golfenergie en Dynamic Tidal Power (DTP) het meest kansrijk zijn om een substantiële
bijdrage te kunnen leveren aan de energietransitie. Er zijn echter nog veel onzekerheden
over het potentieel, de kosten en de haalbaarheid van beide technieken. Daarom laat
ik hier vervolgonderzoek naar uitvoeren.

Vraag 4

Hoe gaat Nederland bijdragen aan de Europese doelstellingen van 100MW voor energie
uit water in 2025?

Antwoord 4

Aangezien uit onderzoek volgt dat Nederland geen kansrijke locatie is voor elektriciteit
uit water, zullen wij geen commitment uitspreken voor een bijdrage aan deze doelstelling.
Nederlandse bedrijven kunnen wel bijdragen aan het behalen van de Europese doelstellingen
door elektriciteit uit water elders in Europa mogelijk te maken.

Vraag 5

Zijn er vanuit Europa financieringsinstrumenten waar energie-uit-water-projecten aanspraak
op kunnen maken? Zo ja welke? Wat doet het kabinet daarnaast zelf om ondernemers hierbij
(financieel) te ondersteunen?

Antwoord 5

Er zijn verschillende Europese programma’s waarbinnen elektriciteit uit water-projecten
aanspraak kunnen maken op financiering. Zo is er het ENCORE Interreg 2SEAS programma
en zijn er in het werkprogramma van Horizon Europe verschillende calls opgenomen met
betrekking tot elektriciteit uit water. Hier kunnen Nederlandse bedrijven op inschrijven.
Indien gewenst, ondersteunen adviseurs van RVO Nederlandse ondernemers bij het doen
van een aanvraag. Daarnaast kunnen Nederlandse elektriciteit uit water bedrijven gebruik
maken van de DHI regeling. Via deze regeling kunnen bedrijven subsidie aanvragen voor
demonstratieprojecten in het buitenland.

Vraag 6

Wat doet het kabinet om innovatie op het gebied van energie uit water te stimuleren?
Hoe worden demonstratieprojecten hierin meegenomen?

Antwoord 6

In Horizon Europe, het innovatieprogramma van de EU, komt elektriciteit uit water
regelmatig terug in verschillende calls. Nederland onderschrijft het belang hiervan
ook in EU-verband in het programma comité voor Klimaat, Energie en Mobiliteit. Daarnaast
kunnen elektriciteit uit water bedrijven voor demonstratieprojecten gebruik maken
van het algemene instrumentarium voor energie-innovatie, met name de Demonstratieregeling
Energie- en Klimaatinnovatie (DEI+).

Vraag 7

Hoe gaat Nederland om met meervoudig ruimtegebruik in windparken? Ziet u potentie
om ook elektriciteit uit water te testen in offshore windparken? Zou dit bijvoorbeeld
kunnen worden meegenomen in een tender?

Antwoord 7

Ieder windpark op zee wordt in principe opengesteld voor medegebruik. Nadat een ontwikkelaar
de lay-out van het windpark bepaald heeft, wordt door het Rijk, in consultatie met
de stakeholders, een gebiedspaspoort opgesteld. Medegebruikinitiatieven kunnen vervolgens
in de aangewezen gebieden een (Waterwet)vergunning aanvragen en het medegebruik realiseren.
Eén van de vormen van medegebruik is «andere vormen van hernieuwbare energie», waaronder
zon op zee maar ook elektriciteit uit water.

Daarnaast kunnen in de vergelijkende toets van een wind-op-zee-tender in principe
(maatschappelijk-relevante) thema’s als criterium worden meegenomen. De uitvraag dient
echter bij te dragen aan een specifiek doel (zoals systeemintegratie en ecologie in
de Hollandse Kust West-tender), waarbij elektriciteit uit water geen doel op zich
is. De markt voor golfenergietechnologieën is nog niet zodanig ver ontwikkeld dat
golfenergie als criterium kan worden opgenomen in de tenderprocedure voor wind op
zee. Als onderdeel van Horizon 2020 is onlangs een onderzoeksproject gestart (EU-SCORES)
dat onderzoek doet naar medegebruik op het gebied van zon op zee en golfenergie. Dutch
Marine Energy Center (DMEC) leidt dit project. Hierbij worden de synergiën tussen
winenergie, zon op zee en golfenergie onderzocht. Resultaten van dit onderzoek worden
in 2025 verwacht.