Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Maatoug over 'berekeningen van het toetsingsinkomen voor de kinderopvangtoeslag'

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 25 oktober
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 115.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «De berekening van het toetsingsinkomen voor de kinderopvangtoeslag:
het verschil tussen huur en koop»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met het artikel.

Vraag 2

Is het bij het opstellen van de verschillende wetten en definities die in het artikel
genoemd zijn een bewuste keuze geweest dat mensen in een huurwoning recht hebben op
een lager bedrag aan kinderopvang?

Antwoord 2

Het verzamelinkomen, neergelegd in de Wet inkomstenbelasting 2001, is een algemeen
aanvaard begrip om de draagkracht te bepalen. Bij de introductie van de toeslagen
is bewust gekozen om het toetsingsinkomen aan te laten sluiten bij het verzamelinkomen,
zoals gedefinieerd in de inkomensbelasting. Het toetsingsinkomen bepaalt zowel het
recht op een toeslag als de hoogte van een toeslag. Voor de uitvoerder, Belastingdienst/Toeslagen,
is het daarmee een goed hanteerbaar begrip: bij de toekenning van een toeslag kan
de uitvoerder uitgaan van een reeds vastgesteld (fiscaal) inkomen.

Vraag 3

Kunt u een inschatting maken van het aantal gezinnen dat hierdoor een lagere kinderopvangtoeslag
ontvangt? Hoe vaak is het verschil in kinderopvangtoeslag tussen het hebben van een
huurhuis en het hebben van een koophuis kleiner dan de huurtoeslag behorend bij het
hebben van een huurhuis?

Antwoord 3

De woonsituatie is geen criterium op basis waarvan Toeslagen de kinderopvangtoeslag
uitkeert. Daarom registreert Toeslagen bij het uitkeren van de kinderopvangtoeslag
niet wat de woonsituatie is. Het is daardoor niet bekend hoeveel ontvangers van kinderopvangtoeslag
in een huurhuis of in een koophuis wonen.

Vraag 4

Deelt u de opvatting dat een gezin in een huurhuis en een gezin in een koophuis dezelfde
kinderopvangtoeslag moet krijgen als beide gezinnen hetzelfde inkomen hebben? Deelt
u de opvatting dat er geen rechtvaardiging is van de manier waarop de eigenwoningregeling
doorwerkt naar de hoogte van de toeslagen?

Antwoord 4

Bij de vormgeving van de toeslag is gekozen om het toetsingsinkomen te laten aansluiten
bij het verzamelinkomen. Het verzamelinkomen is een algemeen aanvaard begrip van draagkracht.
Het is een verzameling van voordelen uit werk en woning, aanmerkelijk belang, sparen
en beleggen, alsook de keerzijde: de kosten voor de totstandkoming van deze voordelen
en de kosten van schulden. Denk bijvoorbeeld aan de (forfaitaire) kosten van schulden
in box 1, box 2 en box 3. De eigen woning is een bron van inkomen in box 1. Voordelen
die verband houden met het eigenwoningbezit – onder andere forfaitair bepaald door
het eigenwoningforfait – leiden tot een hoger verzamelinkomen. Dit houdt tevens in
dat de kosten die verband houden met de verwerving van die voordelen in beginsel aftrekbaar
zijn bij het bepalen van het verzamelinkomen. Dat betekent dat het toetsingsinkomen
van een gezin in een koopwoning kan afwijken van een vergelijkbaar gezin met hetzelfde
inkomen in een huurwoning, waardoor het recht op kinderopvangtoeslag ook kan afwijken.
Daarnaast bevat het verzamelinkomen nog elementen van andere aard die de draagkracht
voor de inkomstenbelasting mede bepalen, zoals bijvoorbeeld de persoonsgebonden aftrek.
Het resultaat van voorgaande is de basis waar de rechten (toeslagen) en plichten (belasting)
van de burger op worden gebaseerd.

Vraag 5 en 6

Deelt u de opvatting dat de manier waarop het toetsingsinkomen en de hoogte van de
kinderopvangtoeslag bepaald worden ongelijkheid tussen mensen met een huurwoning (doorgaans
lager inkomen en vermogen) en mensen met een koopwoning (doorgaans hoger inkomen en
vermogen) vergroot?

Bent u bereid te onderzoeken of de wetten en definities herzien kunnen worden zodat
mensen met een huurwoning een hogere toeslag ontvangen (zodat zij in de kinderopvangtoeslag
niet benadeeld worden ten opzichte van mensen met een koopwoning), te denken valt
aan de twee richtingen die de auteurs schetsen, namelijk het buiten beschouwing laten
van woonlasten in beide situaties of het voor huurders mogelijk maken hun woonlasten
in aftrek te brengen?

Antwoorden 5 en 6

Het kabinet stelt belang in de toegankelijkheid van de kinderopvang, zodat alle werkende
ouders zorg en arbeid kunnen combineren. Het coalitieakkoord bevat daarom de ambitie
voor een herziening van het huidige kinderopvangstelsel in 2025. Het kabinet werkt
momenteel hard aan de uitwerking van het nieuwe stelsel, waarover ik uw Kamer onlangs
heb geïnformeerd.2 In de stelselherziening wordt de hoogte van de kinderopvangtoeslag onafhankelijk
van het verdiende inkomen. Het toeslagpercentage wordt 96 procent voor alle werkende
ouders. Het toetsingsinkomen speelt daarom geen rol meer in het herziene stelsel.
Daarmee verdwijnt het eventuele verschil in toeslag dat uit de woonsituatie kan voortkomen.

Vraag 7

Welke andere vormen van fiscale stimulering dragen bij aan een verlaging van het toetsingsinkomen
en het verzamelinkomen?

Antwoord 7

Zoals hierboven aangegeven is het verzamelinkomen een verzameling van verschillende
vormen van inkomen – een resultante van voordelen en bijbehorende kosten, zoals bij
de eigen woning – en persoonsgebonden aftrekposten. Dit betekent dat ook persoonsgebonden
aftrekposten die onder bepaalde voorwaarden in mindering komen op het verzamelinkomen,
zoals onderhoudsverplichtingen, specifieke zorgkosten en giften, van invloed kunnen
zijn op zowel de te betalen belasting als op het recht op toeslagen. Een doel van
aftrekposten kan dus – anders dan kostenverrekening – ook een tegemoetkoming zijn
bij uitgaven die de draagkracht verlagen omdat bijvoorbeeld sprake is van noodzakelijke
kosten, zoals meerkosten bij chronische ziekte en handicap.

Vraag 8 en 9

Bent u bereid te onderzoeken of het complexe stelsel van de wetten en definities die
in het artikel genoemd worden versimpeld kan worden?

Deelt u de opvatting dat aanpakken van dit punt onderdeel kan zijn van de verbetering
van het huidige toeslagenstelsel in aanloop naar het afschaffen van het toeslagenstelsel?

Antwoord 8 en 9

Het kabinet heeft in het coalitieakkoord de ambitie uitgesproken om de toeslagen op
termijn af te schaffen en in deze kabinetsperiode – naast de hervormingen op het gebied
van kinderopvangtoeslag en huurtoeslag – ook in te zetten op verbeteringen in het
gehele toeslagenstelsel. In dat kader zet dit kabinet de komende periode diverse stappen
om te komen tot een verbetering van het stelsel. Over het verbetertraject kinderopvangtoeslag
en over verbeteringen in het stelsel in het algemeen is uw Kamer geïnformeerd.3 Zoals aangegeven wordt breed gekeken welke knelpunten en verbeteringen binnen het
huidige stelsel en de beschikbare middelen mogelijk zijn in het beleid, in de uitvoering
daarvan en in de dienstverlening naar de burger toe. Dit kabinet is daarnaast voornemens
om de kinderopvangtoeslag af te schaffen en over te gaan naar een inkomensonafhankelijk
stelsel. Dat impliceert dat voor de vergoeding van de kinderopvang de draagkracht
niet langer relevant is.