Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Raemakers over het bericht dat kleinschalige jeugdgevangenissen weinig gebruikt worden

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 19 oktober 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 258.

Vraag 1

Bent u van mening dat de inzet van Kleinschalige Voorzieningen Justitiële Jeugd (KVJJ)
van grote waarde kan zijn om ervoor te zorgen dat jongeren na een straf beter re-integreren
in de samenleving?

Antwoord 1

Ja. De Kleinschalige Voorziening Justitiële Jeugd (hierna: KVJJ) is een voorziening
waar jongeren dichtbij hun eigen leefomgeving verblijven met een lager beveiligingsniveau
dan in de JJI. Ik ben ervan overtuigd dat het gebruik van de KVJJ de resocialisatie
van jongeren ten goede komt, omdat positieve elementen in het netwerk van de jongeren
behouden kunnen blijven en eerder ingezette zorg, hulp, onderwijs en/of werk kunnen
doorlopen.

Vraag 2

Kunt u een reactie geven op het eindrapport van de monitor kleinschalige voorziening
Amsterdam, waaruit blijkt dat bij alle ketenpartners groot enthousiasme en breed draagvlak
voor deze manier van werken is ontstaan, dat in vrijwel alle onderzochte gevallen
dagbesteding en hulpverlening worden gecontinueerd of opgestart en beschermende factoren
grotendeels in stand blijven na uitstroom uit de KVJJ?

Antwoord 2

In het kader van de Verkenning Invulling Vrijheidsbeneming Justitiële Jeugd (VIV JJ) heeft de Academische Werkplaats Risicojeugd in de periode 2016 tot en met 2018 de
pilotfase van de KVJJ onderzocht. Daaruit bleek dat de ervaringen met kleinschalige
voorzieningen positief waren. Mede op basis van dit onderzoek heeft mijn ambtsvoorganger
besloten om het stelsel van justitiële jeugd te wijzigen middels het programma Vrijheidsbeneming
op Maat, waar de invoering van de KVJJ onderdeel van uitmaakt1.

Vraag 3

Bent u het eens met de stelling van professionals dat er voldoende personeel en geld
is gereserveerd en dat er vaak geadviseerd wordt om jongeren in een KVJJ te plaatsen,
maar dat de lage bezetting komt door beslissingen van de Divisie Individuele Zaken
(DIZ) van het Ministerie van Justitie?

Antwoord 3

De KVJJ’s beschikken over voldoende personeel en middelen. Dat de lage bezetting te
wijten valt aan de beslissingen die DIZ neemt, bestrijd ik. Bij ongeveer 75% van alle
aanmeldingen voor plaatsing in de KVJJ besluit DIZ om te plaatsen. Als een jongere
niet in een KVJJ wordt geplaatst, dan zijn daar goede redenen voor: er wordt niet
voldaan aan de plaatsingscriteria en/of er is sprake van één of meer contra-indicaties.
Mijn indruk is dat de lage bezetting veel verschillende oorzaken heeft. DJI zet zich,
samen met de (jeugd)strafrechtketen volop in om de knelpunten in de toeleiding weg
te nemen, zodat de toeleiding naar de KVJJ beter verloopt. Sinds medio 2021 wordt
het functioneren van de KVJJ’s (en de keten daaromheen) gemonitord en de werkwijze
van plaatsing wordt meegenomen in de volgende monitor. Dit onderzoek is naar verwachting
in april 2023 gereed.

Vraag 4 en 5

Hoeveel jongeren zijn sinds de introductie in een KVJJ geplaatst?

Wat was de gemiddelde bezetting van de KVJJ sinds de introductie per jaar?

Antwoord 4 en 5

De gemiddelde bezetting van de KVJJ’s is laag. In bovengenoemde monitor wordt momenteel
onderzocht hoe groot de potentiele doelgroep voor deze modaliteit is.

Daarnaast verloopt de toeleiding naar de KVJJ nog niet goed, waardoor de KVJJ onderbenut
wordt. Ik zet me in om de mogelijkheden van de KVJJ’s optimaal te benutten, om zo
het gewenste maatwerk voor strafrechtelijke jongeren te realiseren. Dit heeft echter
tijd nodig. De KVJJ is een relatief nieuwe modaliteit binnen het jeugdstrafrecht,
waardoor het nog niet overal in de jeugdstrafrechtketen even bekend is en de werkwijze
voor plaatsing nog niet optimaal is ingericht.

Jaartal

Totale instroom KVJJ’s

2017

48

2018

41

2019

32

2020

43

2021

51

2022

391

X Noot

1

Per 26-09-2022.

KVJJ

Operationeel sinds

Capaciteit

Gemiddelde bezetting in 2021

Gemiddelde bezetting in 20221

Bezetting op 12-10-2022

Amsterdam

September 2016

8

5,3

4,53

8

Zuid

April 2020

8

1,19

1,41

2

Noord

April 2021

8

0,99

1,82

0

Rijnmond

Augustus 2021

82

0,46

1,54

4

Den Haag

September 2021

83

0,42

1,82

1

X Noot

1

Per 13-10-2022.

X Noot

2

Bij ingebruikname 4 plekken.

X Noot

3

Bij ingebruikname 2 plekken.

Vraag 6

In hoeveel gevallen is een uitspraak van de kinderrechter om een jongere in een KVJJ
te plaatsen overstemd door het ministerie? En indien dat gebeurde, waarom week het
ministerie af van de uitspraak van de kinderrechter?

Antwoord 6

De rechter(-commissaris) beslist of vrijheidsbeneming voor een jongere aan de orde
is en kan over de plaats van tenuitvoerlegging, zoals een KVJJ, ook advies uitbrengen
aan DIZ. Door DJI wordt niet bijgehouden hoe vaak rechters een positief advies geven
over plaatsing in een KVJJ.

Vraag 7

Welke voorwaarden worden nu door de DIZ gebruikt om jongeren wel of niet in een KVJJ
te plaatsen en zijn die voorwaarden opgesteld in samenspraak met de rechtspraak, OM,
de advocatuur, reclassering, de Raad voor de Kinderbescherming of andere relevante
partijen?

Antwoord 7

Jongeren worden in een KVJJ geplaatst als ze voldoen aan een aantal criteria (zoals
motivatie en aanwezigheid van beschermende factoren) en als er geen contra-indicaties
zijn (zoals nabijheid van het slachtoffer en een hoog risico op onttrekking). Jongeren
met een verdenking van levensdelicten, ernstige zedendelicten of ernstige psychiatrische
problematiek worden niet geplaatst. Voor een volledig overzicht van de huidige plaatsingscriteria
verwijs ik naar het informatieblad over de KVJJ voor ketenpartners2. De plaatsingscriteria zijn tot stand gekomen in samenspraak met de jeugdstrafrechtketen3.

Vraag 8, 9 en 10

Waarom zijn de voorwaarden voor plaatsing in een KVJJ niet al eerder aangepast aangezien
de bezetting erg laag is, terwijl professionals erg te spreken zijn over de werking
van KVJJ?

Worden bij het aanpassen van de voorwaarden voor plaatsing in een KVJJ onderzoeken
en evaluaties betrokken van KVJJ zoals het eindrapport van de monitor kleinschalige
voorziening Amsterdam?

Op welke termijn zullen de voorwaarden voor plaatsing in een KVJJ aangepast zijn?

Antwoord 8, 9 en 10

In de praktijk worden de plaatsingscriteria door de organisaties in de jeugdstrafrechtketen
niet altijd op dezelfde manier geïnterpreteerd. Daarom worden de plaatsingscriteria,
in samenspraak met de jeugdstrafrechtketen, momenteel herijkt. Deze herijking zal
dit najaar afgerond zijn. Ik verwacht dat de plaatsingscriteria hiermee duidelijker
zullen worden en ze een betere onderlinge samenhang krijgen. De plaatsingscriteria
worden periodiek op deze wijze tegen het licht gehouden. De uitkomsten van het eindrapport
van de monitor kleinschalige voorziening Amsterdam zijn destijds betrokken bij het
aanpassen van de plaatsingscriteria.

Daarnaast wordt gekeken of en zo ja, hoe de werkwijze voor plaatsing kan worden vereenvoudigd.
Om een jongere in een KVJJ te kunnen plaatsen moet er een aantal administratieve stappen
doorlopen worden, wat mogelijk afschrikt om een jongere voor de KVJJ aan te melden.
Ook wordt de werkwijze van plaatsing meegenomen in de monitor van de KVJJ. Dit onderzoek
is naar verwachting in april 2023 gereed.

Vraag 11

Bent u bereid om te onderzoeken of de kinderrechter weer de beslissing kan maken of
een jongere in een KVJJ geplaatst wordt in plaats van DIZ?

Antwoord 11

Nee. Sinds het besluit om de KVJJ op te nemen in het stelsel, is het plaatsingsproces
van de KVJJ en de rol van DIZ daarin in lijn gebracht met het bredere plaatsingsproces
zoals geregeld in hoofdstuk IV van de Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen.
Dat betekent dat de rechter besluit of vrijheidsbeneming voor een jongere aan de orde
is en DIZ besluit, net als bij alle andere strafrechtelijke plaatsingen, namens mij
in welke inrichting en afdeling dat gebeurt. Op deze wijze kan centraal worden gestuurd
en getoetst op de kwaliteit en uniformiteit van de selectie(voorstellen). Hierdoor
wordt rechtsongelijkheid zoveel mogelijk voorkomen: bij elke jongere wordt de vraag
of plaatsing in een KVJJ wenselijk is op dezelfde manier gewogen. Daarnaast kan door
de plaatsing te centraliseren naast het belang van de jongere, ook het bredere belang
van capaciteitsmanagement worden meegewogen. Tenslotte kan op deze wijze goed worden
beoordeeld in hoeverre het wenselijk is om een jongere samen te plaatsen met de jongeren
die al in een KVJJ verblijven, en kan ook rekening worden gehouden met elementen als
delictgeschiedenis en eventuele nabijheid van een slachtoffer.

Vraag 12

Bent u bereid om te onderzoeken of het principe van relationele beveiliging niet alleen
toegepast wordt of kan worden als leidraad voor de nieuw opgezette KVJJ, maar ook
in de JJI en bejegening van risicojeugd in meer open setting, zoals aanbevolen in
het eindrapport van de monitor kleinschalige voorziening Amsterdam?

Antwoord 12

JJI De Hunnerberg heeft een Laagbeveiligde Unit (LBU), waarin jongeren meer vrijheden
hebben dan op reguliere leefgroepen. De LBU is een pilot en kan mogelijk op termijn
een vast onderdeel gaan worden van de JJI. Zowel op de reguliere leefgroepen van de
JJI’s als op de LBU wordt relationele beveiliging toegepast.