Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bisschop over het bericht ‘Opsporing komt in gevaar door disfunctioneren tapkamer politie’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 18 oktober
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met de inhoud van het bericht uit de NRC «Opsporing komt in gevaar door
disfunctioneren tapkamer politie»?1

Antwoord 1

Ja, ik heb kennisgenomen van dit bericht. Op 4 oktober jl. heb ik ook een brief aan
uw Kamer gestuurd met daarin mijn reactie op dit artikel (Kamerstuk 29628–1124).

Over hetzelfde bericht zijn ook schriftelijke vragen gesteld door de leden Helder
en Wilders (PVV) met nummer (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 369) en Simons (BIJ1) met nummer (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr.
370). De vragen komen gedeeltelijk overeen; ik zal daarom de beantwoording van beide
sets vragen gelijktijdig aan uw Kamer doen toekomen.

Vraag 2

Wat is uw reactie op die informatie die NRC in de berichtgeving, naar aanleiding van
gesprekken met politiefunctionarissen, naar buiten brengt over de problemen met het
tapsysteem van de politie?

Antwoord 2

Ik begrijp de aandacht voor de systemen die onze politie gebruikt en ik erken dat
het huidige systeem last heeft van storingen met wisselende impact. Het systeem dateert
uit 2011, functioneert op dit moment voldoende maar is wel end-of-life. Daarom wordt
het vervangen en wordt er hard gewerkt om een nieuw tapsysteem zo snel en zorgvuldig
mogelijk te implementeren. Vanzelfsprekend wordt ook het huidige systeem continu gemonitord
op verstoringen in het systeem en de veiligheid ervan.

Vraag 3

Hoelang bent u al op de hoogte van het feit dat het tapsysteem van de politie al drie
jaar niet werkt? Waarom komt dit nu pas naar buiten?

Antwoord 3

Het klopt dat het nieuwe tapsysteem voor de politie dat in 2019 is aangeschaft op
dit moment nog wordt geïmplementeerd. Het beeld dat het tapsysteem al drie jaar had
moeten werken klopt echter niet. In de afgelopen periode is gewerkt aan de voorbereiding
van de implementatie van het nieuwe systeem. Deze implementatie, en vervolgens de
uitrol, kost tijd, omdat het complexe en gevoelige technologie betreft en de opsporing
ondertussen door moet blijven gaan. De implementatie van een nieuw tapsysteem is een
grote operatie waarbij het gaat om maatwerk. Systemen van een dergelijke omvang en
complexiteit kennen dit soort doorlooptijden. Niet alleen worden alle technische omgevingen
ingericht conform state of the art informatiebeveiliging, ook de koppelingen met de
providers moeten worden ingericht, het moet voldoen aan de Nederlandse wet- en regelgeving,
die bijvoorbeeld een geheimhoudersfilter nodig maakt. Op 1 juli 2019 is uw Kamer per
brief over deze voorbereiding geïnformeerd en op 29 mei 2020 over het verwachte tijdpad
daarvan.

Mijn departement wordt met regelmaat door de politie geïnformeerd over de voortgang
van de invoering van het tapsysteem. De Tweede Kamer is vanaf de start van de aanbesteding
geïnformeerd over de werving van het nieuwe tapsysteem. Mijn ambtsvoorganger heeft
op 1 juli 20192 de Kamer geïnformeerd over de aanschaf van het nieuwe systeem. Vervolgens is in 20203 gemeld dat vanwege de complexiteit van het gehele project de implementatie tot ten
minste 2022 zal duren. In de afgelopen periode is gewerkt aan de voorbereiding van
de implementatie van het nieuwe systeem. Totdat dit volledig is geïmplementeerd blijft
het huidige systeem operationeel.

Vraag 4

Bent u het eens met de stelling dat het zeer laakbaar is dat met het disfunctioneren
van het tapsysteem, politiemensen en burgers in gevaar kunnen komen?

Antwoord 4

De politie laat mij weten dat er geen gevallen bekend zijn waarbij de veiligheid van
politiecollega’s of te beschermen personen in het geding is gekomen door storingen
in het tapsysteem. Ook laat de politie mij weten dat er geen gevallen bekend zijn
waarbij opsporingsonderzoeken schade hebben opgelopen vanwege storingen in het systeem.

Het is goed om te realiseren dat de inzet van het tapsysteem een belangrijk middel
in de opsporing is, maar slechts één van de hulpmiddelen in een onderzoek. Bij storing
of uitval gebruikt de politie andere middelen of is ze in staat deze in te zetten
waardoor de opsporing of de beveiliging gewaarborgd blijven.

Vraag 5

Zijn er bij u gevallen bekend waarbij de veiligheid van burgers en/of politiemensen
gevaar heeft gelopen wegens het disfunctioneren van het tapsysteem dat ook realtime
gesprekken van criminelen afluistert en voertuigen van criminelen volgt?

Antwoord 5

De politie laat weten aan dat geen van bovenstaande gevallen bekend zijn. Het is daarnaast
goed om te realiseren dat het overgrote deel van de tapgesprekken niet live wordt
uitgeluisterd, maar op een later moment. Bij grote operaties worden altijd de nodige
voorbereidingen getroffen en is de politie nooit afhankelijk van de inzet van één
systeem of instrument.

Vraag 6

Waarom is niet aan de voorkant, bij de aanbesteding, gecheckt of het mogelijk is om
het tapsysteem van Elbit te implementeren in het Nederlandse ICT-en opsporingssysteem
van de politie?

Antwoord 6

Vanzelfsprekend is dit wel nagegaan. Kennis van de ICT van de politie maakt onderdeel
uit van het programma van eisen. Vervolgens heeft de politie hiervoor onder meer casuïstiek
beoordeeld en een verificatiebezoek bij de leverancier uitgevoerd om zeker te stellen
dat de leverancier hier aantoonbaar voldoet. Dat bleek het geval.

Vraag 7

Wat waren de voorwaarden waar Elbit aan moest voldoen om leverancier van het tapsysteem
voor de Nederlandse politie te worden?

Antwoord 7

Elbit is naar voren gekomen als de partij met de beste prijs/kwaliteit verhouding
na een zorgvuldig doorlopen aanbestedingstraject. Hierbij waren de criteria onder
meer functionaliteit, de mogelijkheden voor doorontwikkeling, security-eisen alsook
de kosten. Bij de aanbesteding heeft politie de Europese aanbestedingsregels in acht
genomen. De Europese aanbestedingsprocedure stond open voor aanbieders gevestigd binnen
de lidstaten van de EU en voor aanbieders vallende onder de Government Procurement
Agreement (GPA).

Vraag 8

Waarom heeft Nederland het Belgische voorbeeld niet gevolgd en is het contract met
Elbit opgezegd? Bent u van mening dat een niet werkend systeem alleen maar schade
aan kan richten?

Antwoord 8

Ik heb geen inzicht in en kan geen mededelingen doen over de contracten van andere
landen.

Op dit moment maakt de politie gebruik van een tapsysteem dat sinds 2011 draait en
inmiddels end-of-life is. Er zijn geregeld storingen van wisselende impact. Dit is
een belangrijke reden voor vervanging van dit systeem. Hierover is uw Kamer meermalen
geïnformeerd, al vanaf de aanbesteding. Wel functioneert het huidige systeem tot op
heden voldoende.

Vraag 9

Kunt u aangeven wat er in het contract met Elbit staat over de garanties voor het
tapsysteem? Zijn er voorwaarden verbonden aan de invoering? Is het nog mogelijk om
het contract te ontbinden?

Antwoord 9

Ontbinding van het contract is altijd mogelijk, maar er is op dit moment geen aanleiding
voor. Een dergelijke stap zou de opsporing in Nederland bovendien voor grote problemen
plaatsen, omdat het niet mogelijk is om op korte termijn een nieuw tapsysteem te verwerven
en te installeren. Zoals te doen gebruikelijk bevat het contract bepalingen over garantie
alsook over de aflevering door Elbit en acceptatie door politie.

Vraag 10

Door wie worden de externe technici betaald die al drie jaar lang pogen om het tapsysteem
te laten werken? Is in het contract met Elbit bedongen dat deze kosten voor rekening
van de leverancier zijn?

Antwoord 10

Implementatie gebeurt onder regie van een team van de politie waarbij ook externe
inhuur wordt ingezet. Deze kosten zijn voor de politie.

Vraag 11

Waarom is, in verband met de gevoeligheid van informatie, in de aanbesteding niet
de voorkeur gegeven aan het Nederlandse tapsysteem van Fox-IT?

Antwoord 11

Het systeem Replay van Fox-IT werd vanaf 2003 ontwikkeld en destijds ingezet om IP-data
te analyseren op basis van de toenmalige standaard voor de aanlevering van telecomgegevens
door aanbieders. Het toenmalige tapsysteem kon dat nog niet. Replay is enkele jaren
geleden al operationeel uitgefaseerd omdat telecomaanbieders zijn overgegaan op een
andere standaard en deze functionaliteit in het huidige systeem is opgenomen. Voorts
is Replay weliswaar in Nederland ontwikkeld, maar inmiddels is de ontwikkeling op
deze software gestopt en bovendien al enige tijd onderdeel van een Amerikaanse firma
die zich vooral richt op cybersecurity.

Overigens geldt voor de politie dat bij iedere leverancier veiligheid bovenaan staat.
Ter borging daarvan zijn in het contract met Elbit onder andere diverse eisen met
betrekking tot logging en monitoring vastgelegd. Verder voeren beveiligingsexperts
van de politie en externe experts periodiek beveiligingsonderzoeken waaronder testen
op kwetsbaarheden uit en is er constante monitoring van ongewenst netwerkverkeer.
Hiermee worden kwetsbaarheden en risico’s tijdig in kaart gebracht. Hierbij wordt
geen onderscheid gemaakt tussen Nederlandse of buitenlandse leveranciers.

Vraag 12

Kunt u aangeven waarom heimelijk, zonder de Tweede Kamer daarover te informeren, gebruik
is gemaakt van een niet aanbesteed, aanvullend systeem, dat wel werkt? Waarom is de
Tweede Kamer niet geïnformeerd over het gebruik van dit systeem?

Antwoord 12

In de tijd dat Replay ontwikkeld werd, vanaf 2003, was het niet gebruikelijk dit soort
systemen te melden. De politie volgt de reguliere verwervings- en aanbestedingsprocedures
en die worden niet standaard gecommuniceerd aan de Tweede Kamer. Sinds 2019 is de
politie aangesloten op het stelsel van het Adviescollege ICT-toetsing voor projecten
met een ICT-component van meer dan 5 miljoen euro. Via deze toetsing wordt uw Kamer
geïnformeerd. Alle andere bijzonderheden meldt de politie via reguliere rapportages.
Op basis van de rapportages van politie kan mijn ministerie besluiten de Kamer te
informeren, bijvoorbeeld bij hoog risico. Overigens wordt over het algemeen terughoudend
omgegaan met het publiek maken van de gebruikte systemen met het oog op veiligheidsrisico’s.

Vraag 13

Is het mogelijk om het tapsysteem van het Nederlandse Fox-IT uit te breiden en door
te ontwikkelen tot volledig werkend tapsysteem zodat niet meer met twee systemen naast
elkaar gewerkt hoeft te worden?

Antwoord 13

Nee, op dit moment is het Replay IP-tapsysteem niet meer operationeel. De functionaliteit
voor de verwerking van IP-data is opgenomen in het huidige tapsysteem. Overigens is
Replay weliswaar in Nederland ontwikkeld, maar inmiddels is de ontwikkeling op deze
software gestopt en bovendien is al enige tijd onderdeel van een Amerikaanse firma
die zich vooral richt op cybersecurity. Voorts wordt de standaard waar dit systeem
op werkte door de telecomaanbieders niet meer gebruikt.

Vraag 14

Kunt u aangeven waarom het Nederlandse tapsysteem Replay van Fox-IT inmiddels uit
de lucht is gehaald?

Antwoord 14

Replay werd ingezet om IP-data te analyseren op basis van de toenmalige standaard
voor de aanlevering van telecomgegevens door aanbieders. Omdat telecomaanbieders zijn
overgegaan op een andere standaard en deze functionaliteit in het huidige systeem
is opgenomen is Replay uitgefaseerd.

De ontwikkeling op deze software is gestopt en bovendien is Replay al enige tijd onderdeel
van een Amerikaanse firma die zich vooral richt op cybersecurity.

Voor cold cases blijft Replay beschikbaar omdat de politie beschikt over een eeuwigdurende
licentie.

Vraag 15

Hoe gaat u ervoor zorgen dat we over drie maanden niet zonder tapsysteem zitten nu
Cognyte aangeeft de stekker uit het sterk verouderde systeem, de enige back-up, te
trekken?

Antwoord 15

De politie heeft mij laten weten dat het huidige tapsysteem end-of-life is, maar nog
steeds voldoende functioneert. Met de huidige leverancier is een contract afgesloten
voor 2023. De politie monitort haar systemen continu op stabiliteit en veiligheid
en eventuele storingen of andere problemen worden direct opgepakt.

Vraag 16

Kunt u deze vragen zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk voor het commissiedebat Politie
van 20 oktober, beantwoorden?

Antwoord 16

Ja.