Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Brekelmans en Van der Woude over de dood van Mahsa Amini en de protesten in Iran

Antwoord van Minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap (ontvangen 11 oktober 2022).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de afschuwelijke dood van de Iraanse vrouw Mahsa Amini,
die werd opgepakt omdat ze zich niet hield aan de Iraanse regels voor vrouwen m.b.t.
hoofdbedekking?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw oordeel over de dood van Mahsa Amini, het hardhandig optreden van de religieuze
politie, en het gewelddadig neerslaan van de protesten? Bent u het eens dat Nederland
dit in de meest krachtige termen moet veroordelen?

Antwoord 2

Nederland heeft ernstige zorgen over het geweld dat de autoriteiten gebruiken tegen
demonstranten. Nederland heeft het geweld van de Iraanse veiligheidsdiensten bij de
(pogingen tot) beëindiging van de vreedzame protesten sterk veroordeeld en Iran –
zowel in bilateraal als in multilateraal verband – meermaals opgeroepen om het recht
op vreedzaam protest te respecteren. Burgers hebben immers het recht om te demonstreren
voor vrouwenrechten en andere mensenrechten. Ik heb dit zelf opgebracht bij de Iraanse
Minister van Buitenlandse Zaken in een gesprek tijdens de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties in New York, waarbij ik tevens expliciet heb benadrukt dat vrouwenrechten
mensenrechten zijn en gerespecteerd moeten worden, net als het recht op vreedzaam
protest. Diezelfde boodschappen zijn ook in heldere bewoordingen overgebracht in gesprekken
op hoog-ambtelijk niveau met de Iraanse Ambassadeur in Den Haag als ook door de Nederlandse
Ambassadeur in Iran in zijn gesprekken met de Iraanse autoriteiten aldaar. Iran is
daarnaast onderwerp van discussie geweest in de Mensenrechtenraad en daarover is een
breed gesteunde verklaring uitgebracht. Nederland heeft zich tevens in een nationale
verklaring in de Mensenrechtenraad uitgesproken. Voorts heeft de Nederlandse Mensenrechtenambassadeur
zich samen met haar Europese collega’s uitgesproken tegen de Mensenrechtenschendingen
in Iran (PM).

Vraag 3

Bent u bereid om de Iraanse ambassadeur in Nederland te ontbieden om deze boodschap
nogmaals over te brengen, zeker nu de protesten voortduren en dagelijks hardhandig
worden neergeslagen?

Antwoord 3

Zie ook het antwoord op vraag 2. Nederland heeft bij herhaling grote bezorgdheid uitgesproken
richting de Iraanse autoriteiten over de huidige situatie in Iran. Zo heeft Nederland
er reeds bij de Iraanse ambassadeur in Den Haag op aangedrongen dat de Iraanse autoriteiten
het recht op vreedzaam protest moeten respecteren. Daarnaast heb ik zelf ook direct
bij de Iraanse Minister van Buitenlandse Zaken het belang van het recht op vreedzaam
protest benadrukt.

Vraag 4

Deelt u de mening dat er een onafhankelijk onderzoek moet plaatsvinden naar de dood
van Mahsa Amini en het neerslaan van de protesten? Welke internationale organisatie
acht u hiervoor het meest geschikt? Bent u bereid om hiervoor binnen de Verenigde
Naties (VN) te pleiten?

Antwoord 4

Ik heb de Iraanse autoriteiten opgeroepen om een gedegen en onpartijdig onderzoek
in te stellen naar de dood van Mahsa Amini. Deze boodschap heb ik gedeeld in mijn
gesprek met de Iraanse Minister van Buitenlandse Zaken tijdens de AVVN in New York
en sindsdien ook publiekelijk herhaald. Diezelfde boodschap is tevens in heldere bewoordingen
kenbaar gemaakt in gesprekken op hoog-ambtelijk niveau met de Iraanse Ambassadeur
in Den Haag als ook door de Nederlandse Ambassadeur in Iran in zijn gesprekken met
de Iraanse autoriteiten aldaar. Ook heeft Nederland hiervoor gepleit in multilateraal
verband, waaronder in de VN-Mensenrechtenraad.

De uitkomsten van een eerste Iraanse onderzoek zijn afgelopen vrijdag gepubliceerd,
waarin geconcludeerd werd dat Mahsa Amini zou zijn overleden aan onderliggende medische
klachten. Haar familie heeft aangegeven dat de uitkomsten van dat onderzoek niet aansluiten
bij de zichtbare verwondingen op het lichaam van Mahsa Amini. Dit roept kritische
vragen op over de onpartijdigheid van het uitgevoerde onderzoek. Nederland blijft
dan ook onverminderd oproepen tot een gedegen en onpartijdig onderzoek naar de dood
van Mahsa Amini.

Conform motie van het lid Kuzu c.s. (Kenmerk 21 501–20 nr. 1833, aangenomen op 6 oktober 2022) zal ik dit pleidooi tevens nogmaals herhalen bij de
aanstaande Raad Buitenlandse Zaken van 17 oktober 2022.

Vraag 5

Wat is de inzet van Nederland om de demonstranten te steunen, zowel bilateraal als
via multilaterale organisaties?

Antwoord 5

Zie ook het antwoord op vraag 2. Nederland heeft zowel in bilaterale contacten als
ook in multilaterale gremia zoals in de VN Mensenrechtenraad de Iraanse autoriteiten
herhaaldelijk opgeroepen om het recht op vreedzaam protest te respecteren.

Vraag 6

Kan de Europese Unie (EU) een rol spelen in het vergroten van internettoegang voor
demonstranten, zoals onlangs bepleit door de Verenigde Staten? Zo ja, welke?

Antwoord 6

De EU heeft voornamelijk diplomatieke middelen om bij de Iraanse regering te pleiten
voor een open, vrij en veilig internet, zonder beperkingen. De EU Hoge Vertegenwoordiger
Borrell heeft in een statement het belang van vrije toegang tot internet benadrukt en namens de EU opgeroepen om
deze toegang in stand te houden. Daarnaast onderstreept hij dat de EU zich met het
oog op de volgende Raad Buitenlandse Zaken zal blijven beraden op alle opties waarover
zij beschikt om de moord op Mahsa Amini en de wijze waarop de Iraanse veiligheidstroepen
op de daaropvolgende demonstraties hebben gereageerd, aan de orde te stellen. Nederland
zal aandringen dat de Unie haar diplomatieke middelen actief inzet om vrije toegang
tot internet voor de Iraanse bevolking te bevorderen. Daarnaast verleent Nederland
met andere EU lidstaten financiële steun aan ngo’s zoals Access Now en Freedom House.
Deze organisaties spelen een belangrijke rol bij het monitoren en rapporteren van
internetbeperkingen in Iran en de invloed hiervan op individuele vrijheden en mensenrechten.

Vraag 7

Vindt u dat er sancties dienen te worden ingesteld tegen individuen en organisaties
die direct betrokken zijn bij de dood van Mahsa Amini en het gewelddadig neerslaan
van de protesten? Zo ja, voor welke sancties zet u zich in binnen de EU?

Antwoord 7

Nederland zet zich in voor het instellen van EU-Mensenrechtensancties – ook conform
motie van de leden Sjoerdsma en Agnes Mulder (Kenmerk 21 501–20 nr. 1826, aangenomen op 6 oktober 2022). Het kabinet doet in beginsel echter geen uitlatingen
over concrete voorstellen voor nieuwe sancties, om zo het verrassingseffect en daarmee
de effectiviteit van dergelijke maatregelen niet te ondermijnen.

Vraag 8

Op welke wijze zet u zich structureel in voor vrouwenrechten in Iran? Welke internationale
organisaties moeten hier meer aandacht aan besteden? Wat vindt u hierbij van de inzet
van de UN Women Committee? Op welke wijze probeert u ervoor te zorgen dat deze commissie
zich actiever inzet voor vrouwenrechten in Iran? Welke concrete stappen heeft Nederland
hiertoe gezet?

Antwoord 8

Nederland vraagt zowel in bilaterale contacten als ook in multilateraal verband bij
Iran voortdurend aandacht voor mensenrechten. Ik heb zelf recent in gesprek met de
Iraanse Minister van Buitenlandse Zaken onder meer benadrukt dat vrouwenrechten mensenrechten
zijn en gerespecteerd moeten worden, net als het recht op vreedzaam protest. Deze
boodschappen zijn tevens in heldere bewoordingen afgegeven in gesprekken op hoog-ambtelijk
niveau met de Iraanse ambassadeur hier in Den Haag als ook door de Nederlandse ambassadeur
in Iran in gesprekken met de Iraanse autoriteiten aldaar. Nederland heeft hiervoor
eveneens aandacht gevraagd in de VN Mensenrechtenraad en is voornemens dit bij de
aankomende Raad Buitenlandse Zaken in Brussel te bespreken.

UN Women is voor Nederland een essentiële partner op het gebied van vrouwenrechten
en gendergelijkheid. Nederland steunt UN Women met USD 10 miljoen per jaar, waarvan
USD 4 miljoen ongeoormerkt. Nederland is een uitgesproken progressieve speler binnen
de Uitvoerende Raad van UN Women. In deze rol komt Nederland op voor het normatieve,
coördinerende en operationele mandaat van de entiteit. Binnen het mandaat van UN Women
als normstellende voorvechter voor vrouwenrechten en gendergelijkheid is het van belang
dat UN Women een vocale houding aanneemt in de huidige situatie in Iran. UN Women
geeft hieraan gehoor en heeft zich geschokt uitgelaten over de dood van Mahsa Amini1 en heeft steun uitgesproken voor de Iraanse vrouwen en hun protest.2

Hoewel Nederland momenteel geen verkozen lid is van de Commission on the Status of
Women (CSW), speelt deze commissie een belangrijke rol bij het bevorderen van de rechten
van vrouwen en meisjes, het documenteren van de realiteit van hun leven en het vormgeven
van wereldwijde normen voor gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen en meisjes.
Ook in Iran. Naast lidstaten dragen ook maatschappelijke organisaties en met name
vrouwenrechtenorganisaties bij aan de kracht van deze commissie om vrouwenrechtenschendingen
wereldwijd aan het licht te brengen. NL draagt via UN Women indirect financieel bij
aan de CSW.

Vraag 9

Welke invloed hebben de recente protesten op de onderhandelingen over een nucleair
akkoord? Deelt u de mening dat deze onderhandelingen met het oog op de internationale
veiligheid dienen te worden voortgezet?

Antwoord 9

Ja. Nederland ziet het nucleaire akkoord (JCPOA) nog altijd als het meest effectieve
middel in het voorkomen van de ontwikkeling van een kernwapen door Iran en verdere
proliferatie in de regio. Dat is van essentieel belang voor de Nederlandse, Europese
en regionale veiligheid. Nederland steunt daarom de inzet van Europese partners, VS
en andere partijen om tot een hernieuwd nucleair akkoord met Iran te komen. Dit is
in het belang van alle partijen. Het is wel zaak dat er binnen afzienbare tijd een
akkoord wordt bereikt. Iran gaat immers door met verrijken en het opdoen van technische
kennis.

Vraag 10

Vindt u het noodzakelijk om vanwege de recente ontwikkelingen het reisadvies voor
Iran aan te passen, in het bijzonder voor vrouwen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Naar aanleiding van de protesten is het reisadvies voor Iran op 23 september en vervolgens
op 5 oktober en 7 oktober 2022 aangescherpt. Nederland raadt alle reizen naar Iran
af en adviseert Nederlanders die nog in Iran verblijven het land te verlaten als dit
op een veilige manier kan. Bovendien wordt geadviseerd om weg te blijven van demonstraties.
In het reisadvies wordt daarnaast ook specifiek aandacht besteed aan de kledingvoorschriften
in Iran en de risico’s die vrouwen lopen wanneer zij zich hier niet aan houden.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Van der Lee
(GroenLinks), ingezonden 22 september 2022 (vraagnummer 2022Z17463), Derk Jan Eppink (JA21), ingezonden 22 september 2022 (vraagnummer 2022Z17602) en Sjoerdsma (D66), ingezonden 23 september 2022 (vraagnummer 2022Z17711). Tweede