Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over de vergoedingen die netbeheerders betalen voor duurzaam opgewekte stroom

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 23 september 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3825.

Vraag 1 en 2

Bent u bekend met het feit dat TenneT in 2021 4 miljard euro heeft moeten uitkeren
als vergoeding voor duurzaam opgewekte stroom die het kreeg van eigenaren van windmolenparken,
maar niet op het landelijke netwerk kwijt kon?1

Kunt u een overzicht geven van de totale kosten die netbeheerders in 2021 hebben gemaakt
aan vergoedingen voor duurzaam opgewekte stroom die men uiteindelijk niet op het landelijke
net kwijt kon?

Antwoord 1 en 2

De 4 miljard uit het krantenbericht waarnaar verwezen wordt2, betreft de kosten die TenneT in 2021 in zowel Nederland en Duitsland heeft gemaakt
om de leveringszekerheid van het elektriciteitsnet te garanderen. De kosten die TenneT
heeft gemaakt voor het oplossen van transportproblemen (redispatchkosten) waren in
Nederland in 2021 € 336 miljoen.

Om de leveringszekerheid te waarborgen lost TenneT onder andere transportproblemen
op. In deze gevallen is de capaciteit van het net op een bepaald knelpunt onvoldoende
om het geplande transport te laten plaatsvinden. Dan moet TenneT de opwek of het gebruik
van elektriciteit verplaatsen. Dit doet TenneT door de markt via biedplatformen te
vragen om op de ene plek minder te produceren (of te consumeren) en op een andere
plek meer. Met behulp van deze biedplatformen kiest TenneT de beste en goedkoopste
oplossing voor het transportprobleem, ongeacht de bron van de elektriciteit.

Vraag 3

Heeft u al een beeld van de vergoedingen die netbeheerders in 2022 ongeveer zullen
moeten betalen?

Antwoord 3

Tot en met 30 juni 2022 heeft TenneT in Nederland € 188 miljoen uitgegeven om transportproblemen
op te lossen. Gezien de huidige omstandigheden op de energiemarkt is het voor TenneT
niet mogelijk om een vooruitblik te geven over hoe de redispatchkosten zich de komende
tijd gaan ontwikkelen.

Vraag 4

Bent u het ermee eens dat het betalen van deze vergoedingen zonde van het geld is
en beter besteed kan worden aan het uitbreiden van het elektriciteitsnet en het opleiden
van technisch personeel?

Antwoord 4

Uiteraard probeert TenneT de kosten voor redispatch zo laag mogelijk te houden en
de noodzaak van redispatch zo veel mogelijk te vermijden. TenneT sluit vanuit dat
oogpunt in beginsel alleen marktpartijen aan waar voldoende transportcapaciteit voor
is. Wanneer onverhoopt toch congestie ontstaat is de inzet van redispatch een economisch
efficiënte manier om met transportschaarste om te gaan. De uitgaven van TenneT voor
redispatch gaan niet ten koste van investeringen en het opleiden van personeel.

Vraag 5 en 6

In welke mate worden deze kosten uiteindelijk aan de burger doorberekend?

Indien deze kosten worden doorberekend of indirect door de burger worden betaald,
hoe vindt u dit uit te leggen, gezien de enorm hoge energieprijzen van de afgelopen
maanden?

Antwoord 5 en 6

De doelmatige kosten die gepaard gaan met redispatch mag TenneT bij haar afnemers
in rekening brengen. Ongeveer 85 tot 90 procent van zijn tarieven brengt TenneT in
rekening bij de regionale netbeheerders, die deze kosten mogen doorberekenen aan hun
klanten (zowel huishoudens als bedrijven).

Dat de nettarieven voor huishoudens gebaseerd zijn op de efficiënte kosten van netbeheerders,
waaronder de kosten voor redispatch, vind ik redelijk. De ACM stelt de tarieven vast
en beoordeelt de doelmatigheid van netbeheerders. De ACM stelt ook de tariefstructuur
vast; hierin is vastgelegd hoe de kosten van het elektriciteitsnet over de afnemers
worden verdeeld. De ACM gebruikt hierbij het uitgangspunt dat de tarieven de werkelijke
kosten moeten weerspiegelen. Zowel de taak van ACM om de tarieven vast te stellen
als de uitgangspunten waaraan de ACM moet voldoen, staan vastgelegd in Europese regelgeving.

Vraag 7

Bent u het ermee eens dat er in het verleden in onvoldoende mate is geanticipeerd
op de benodigde netverzwaringen? Wat was de rol van uw voorgangers hierin?

Antwoord 7

Ik stel vast dat de energie-infrastructuur zich afgelopen jaren, ondanks forse versterkingen
door netbeheerders, minder snel heeft ontwikkeld dan de onverwacht sterk gestegen
vraag naar transportcapaciteit. De vraag naar transportcapaciteit is onlangs sterk
toegenomen door de hoge gasprijs waardoor partijen eerder willen elektrificeren.

Eerder is de kostprijsverlaging bij hernieuwbare energie sneller gegaan dan verwacht
en was er van te voren onvoldoende helder waar hernieuwbare energieproductie precies
zou komen. Dit inzicht was wel nodig voor de aanpassing van de infrastructuur. Ten
slotte was er ook in het klimaatbeleid sprake van voortschrijdend inzicht, bijvoorbeeld
de afstap van laagwaardige warmte uit biomassa. Dit heeft effect op de benodigde elektriciteitsinfrastructuur.

Vraag 8

Kunt u aangeven of netbeheerders in voldoende mate het net kunnen verzwaren om grotere
problemen en daarmee onnodige kosten in de nabije toekomst te voorkomen? Indien dit
niet het geval is, is het mogelijk om een stop te zetten op de productie van nieuwe
windmolens totdat het probleem op het net is opgelost?

Antwoord 8

Op dit moment kunnen netbeheerders niet onmiddellijk in alle gevraagde transportcapaciteit
voorzien, ondanks het fors opvoeren van de investeringen. Netbeheerders moeten uiteindelijk
alle partijen van transportcapaciteit voorzien. Een specifieke stop voor individuele
(wind)projecten lijkt me dan ook niet wenselijk, wel kijk ik of ik uitbreidingsinvesteringen
maatschappelijk kan prioriteren. Hierover heb ik uw Kamer op 9 september ook geïnformeerd,
Kamerstuk 29 023, nr. 343.

Vraag 9

Indien dit niet mogelijk is, kunt u aangeven of het mogelijk is om bijvoorbeeld producenten
van windenergie via een flexibele aansluiting te dwingen om hun productie tijdelijk
af te schakelen zonder daarvoor een vergoeding te krijgen, zoals wordt gedaan in West-Vlaanderen?3

Antwoord 9

Netbeheerders werken in Nederland ook aan een contract waarbij partijen bij drukte
op het net niet mogen invoeden. Ze dienen hiervoor een voorstel in bij de ACM om deze
zogenoemde non-firm Aansluit en Transport Overeenkomsten mogelijk te maken. Het aangaan
van een dergelijk contract zal overigens altijd op vrijwillige basis zijn.

Vraag 10

Kunt u deze vragen voor het commissiedebat Elektriciteitsnet, energie-infrastructuur
en RES van 28 september 2022 beantwoorden?

Antwoord 10

Ja