Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over de aanhoudende oversterfte

Antwoord van Minister Kuipers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 23 september
2022)

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het feit dat sinds week tien van dit jaar wekelijks meer mensen
overlijden dan op basis van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)-model verwacht
werd? Zo ja, heeft u hiervoor een verklaring en/of gaat u hier onderzoek naar doen?

Vraag 2

Bent u op de hoogte van het feit dat sinds week dertien van dit jaar elke week sprake
is van oversterfte, de weken 21 en 31 uitgezonderd? Deelt u de mening dat dit hoogst
ongebruikelijk is, zeker omdat na een periode van oversterfte vaak een periode van
ondersterfte volgt?

Antwoord 1 en 2

Uit de sterftecijfers van het CBS kan geconstateerd worden dat er in het begin van
2022 geen sprake was van oversterfte. Sinds week 10 lag volgens het CBS het aantal
overledenen boven de verwachte sterfte, maar binnen het interval van gewoonlijke fluctuaties.
Hierdoor was er tot week 13 geen sprake van oversterfte. Vanaf week 13 tot week 33
is er in iedere week sprake van oversterfte (alleen week 21 ligt net onder de grens)
volgens de berekeningen van het CBS. Om deze oversterfte nader te duiden, zijn onder
andere de doodsoorzakenstatistieken nodig. Op dit moment zijn de doodsoorzakenstatistieken
beschikbaar bij het CBS tot en met mei 2022 (voorlopige cijfers)1. Hierbij is het belangrijk om aan te geven dat hoeveel mensen overlijden afhankelijk
is van een groot aantal factoren. De oorzaak voor een periode van oversterfte is daarom
niet eenduidig aan te wijzen (zie ook het antwoord op vraag 3).

Vraag 3

Bent u ervan op de hoogte dat deze toename in aantallen overlijdens niet toegeschreven
kan worden aan corona-infecties, aangezien de meer dan verwachte sterfte veel hoger
is dan de sterfte die corona-gerelateerd is? Zo ja, hoe verklaart u deze sterfte dan?
Gaat u onderzoek doen naar de mogelijke andere oorzaken van deze sterfte, bijvoorbeeld
naar een eventuele, onverwachte toename van bepaalde aandoeningen?

Antwoord 3

De cijfers over de (over)sterfte zijn gebaseerd op de berichten over het aantal overledenen
die het CBS dagelijks van gemeenten ontvangt. Deze berichten bevatten geen informatie
over de doodsoorzaak. Die informatie ontvangt het CBS later via een doodsoorzakenverklaring.
Voor alle overledenen tot en met mei 2022 is op dit moment de doodsoorzaak bekend
(voorlopige cijfers). In de periode januari 2022 tot en met april 2022 overleden circa
4.400 personen aan COVID-19. Naast de COVID-19-epidemie is er vanaf half maart 2022
dertien weken lang een griepepidemie in Nederland geweest2. Ook waren er aanzienlijk lange, zeer warme, zelfs hete perioden in de zomer. Net
als in veel andere landen overleden veel mensen extra in vooral juli, mogelijk door
de hittegolf. In landen waar het koeler was, was de sterfte toen niet verhoogd. Hierover
is meer te lezen in het laatste verschenen nieuwsbericht van het CBS3.

Vraag 4 en 5

Bent u op de hoogte van het feit dat de toename van overlijdens direct volgt op de
start van de nieuwe vaccinatiecampagne en het zetten van herhaalprikken? Houdt u er
rekening mee dat deze nieuwe ronde vaccinaties van invloed zou kunnen zijn op de toename
van sterfte? Zo nee, waarom niet? Kunt u een uitgebreide analyse geven waarom u dit
verband uitsluit?

Hoe verklaart u het feit dat er een correlatie is tussen het aantal vaccinaties dat
per week toegediend wordt en het aantal extra overlijdens in de week daaropvolgend?
Kunt u inzichtelijk maken welke andere oorzaken behalve vaccinatie aannemelijk zijn
en waar u deze vermoedens op baseert?

Antwoord 4 en 5

In het oversterfteonderzoek van het CBS en het RIVM4 is gekeken naar het risico op overlijden binnen acht weken na COVID-19 vaccinatie.
Uit dit onderzoek blijkt voor geen enkele leeftijdsgroep of vaccindosis een verhoogd
risico op overlijden aan andere oorzaken dan COVID-19 gevonden na COVID-19 vaccinatie.
Onderzoeken in andere landen met nog grotere populaties, zoals de Verenigde Staten
en het Verenigd Koninkrijk, laten ook geen verhoogd sterfterisico na vaccinatie zien.
Vaccinatie heeft een sterk beschermend effect tegen overlijden aan COVID-19 en heeft
daardoor veel (over)sterfte voorkomen. Uiteraard hecht ik belang aan verder onderzoek
naar mogelijke oorzaken van de oversterfte en stimuleer dit door middel van de uitvoering
van traject 3 van het oversterfte onderzoek via ZonMw5.

Vraag 6

Hoe verhoudt het gegeven dat wereldwijd het aantal mensen dat sterft met/aan een corona-infectie
is gedaald tot op het niveau van voor de eerste coronagolf en op dit moment dus niet
langer sprake is van een epidemie, zich tot de aanhoudende oversterfte van de afgelopen
tijd?

Antwoord 6

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is COVID-19 nog steeds een pandemische
ziekte. In lijn daarmee, is COVID-19 in Nederland nog steeds een epidemische ziekte.
De oversterfte van de afgelopen tijd is (nog) niet (volledig) onderzocht. Volgens
de laatste publicaties van het CBS is er in 2022 sprake van oversterfte (zie antwoord
1 en 2). Cijfers over doodsoorzaken zijn op dit moment tot en met mei 2022 beschikbaar
bij het CBS. Om een beeld te krijgen van de redenen en oorzaken van de oversterfte
in 2022 dienen naast deze gegevens ook andere bronnen gebruikt te worden. Ik vind
het belangrijk dat ook hier gedegen onderzoek naar gedaan gaat worden. In het huidige
oversterfte onderzoek, waarbij traject 3 recentelijk van start is gegaan, wordt gekeken
naar de oversterfte in de periode 2020–20216.

Vraag 7

Is, gezien de onzekerheid rondom de veiligheid van de coronavaccins, de afname van
de werkzaamheid van vaccinatie en de ontwikkeling van het coronavirus wereldwijd,
niet een herijking van het beleid gewenst? Waarom wordt het vaccinatieprogramma niet
(tijdelijk) gestaakt, bijvoorbeeld om te meten of de oversterfte na het stoppen met
vaccineren afneemt?

Antwoord 7

Zoals aangegeven in mijn antwoorden op uw schriftelijke vragen van 25 juli jl.7, worden vaccins alleen goedgekeurd door het EMA en het CBG als de werkzaamheid, kwaliteit
én veiligheid voldoende zijn aangetoond. Dat is voor alle COVID-19-vaccins die in
Nederland worden gebruikt het geval. Als er twijfel is over de kwaliteit, werkzaamheid
of veiligheid van vaccins, is dat reden om het zekere voor het onzekere te nemen.
Op dit moment is dat niet aan de orde. Door te vaccineren voorkomen we juist dat mensen
ernstig ziek worden of overlijden door COVID-19. Ik zie dan ook geen aanleiding om
het vaccinatieprogramma (tijdelijk) te staken.