Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden El Yassini en Becker over het artikel ‘Arbeidsmigranten profiteren van leefgeld voor Oekraïense vluchtelingen: ‘Mogelijk misbruik’

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 6 september
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Arbeidsmigranten profiteren van leefgeld voor Oekraïense
vluchtelingen: «Mogelijk misbruik»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de opvatting dat de leefgeldregeling bedoeld is om ontheemde Oekraïners te
ondersteunen die als gevolg van de verschrikkelijke oorlog in hun thuisland hebben
moeten vluchten? En deelt u de opvatting dat het onwenselijk is indien leefgeld terecht
komt bij mensen die niet ontheemd zijn, omdat dit ten koste gaat van de steun aan
de gevluchte Oekraïners die dit nu juist hard nodig hebben?

Antwoord 2

Ik deel de mening dat de voorzieningen in de Regeling opvang ontheemden Oekraïne (ROOO),
waaronder het leefgeld, bedoeld zijn om ontheemden uit Oekraïne te ondersteunen die
als gevolg van de verschrikkelijke oorlog in hun thuisland hebben moeten vluchten.
De regeling is bewust ruimer opgezet omdat arbeidsmigranten die terug zouden willen
keren naar Oekraïne maar die mogelijkheid niet meer hebben ook ontheemd zijn. Daarom
kunnen ook deze mensen gebruik maken van de regeling.

Vraag 3

Hebt u cijfers over de hoeveelheid aanvragen voor leefgeld ingediend door Oekraïense
arbeidsmigranten die al voor de Russische inval in Oekraïne in Nederland woonachtig
waren? In hoeveel gevallen werden deze aanvragen goedgekeurd? In welke gemeenten zijn
deze signalen bij u bekend?

Antwoord 3

Er zijn geen cijfers beschikbaar van het aantal arbeidsmigranten die al in Nederland
verbleven en onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) vallen. Ontheemden die
inkomsten hebben uit arbeid en voor wie onderdak elders is voorzien kunnen materieel
geen aanspraak maken op de voorzieningen.

Vraag 4

Klopt het dat gemeenten op basis van de huidige regelgeving in een dergelijk geval
een aanvraag voor leefgeld niet zomaar kunnen weigeren? Hoe beoordeelt u dit?

Antwoord 4

Wanneer iemand onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) valt, dan kan een gemeente
de aanvraag niet weigeren. De burgemeesters kunnen op basis van art. 7 lid sub b en
art. 13 ROOO de verstrekkingen intrekken indien blijkt dat de ontheemde inkomsten
uit arbeid heeft of opvang (of onderdak) elders is voorzien. Ontheemden die inkomsten
hebben uit arbeid en voor wie onderdak elders is voorzien kunnen materieel geen aanspraak
maken op de voorzieningen.

Vraag 5

Klopt het dat gemeenten op dit moment geen manier hebben om te verifiëren of een aanvrager
voldoet aan alle voorwaarden2 die gesteld zijn voor het (blijven) ontvangen van leefgeld? Hoe beoordeelt u het
verzoek van de gemeenten om hier wel zicht op te kunnen krijgen?

Antwoord 5

Op dit moment moet een ontheemde die gaat werken dit zelf aangeven bij de gemeente
om het leefgeld te beëindigen. Momenteel wordt de Regeling opvang ontheemden Oekraïne
geactualiseerd. Hierin wordt ook bezien of gemeenten inzage kunnen krijgen in de gegevens
van het UWV om zo te weten of een ontheemde werkt. Zo hoeft een ontheemde niet meer
zelf aan te geven dat hij/zij is gaan werken.

Vraag 6

Hebt u cijfers over de hoeveelheid aanvragen voor leefgeld door Oekraïense burgers
die na het doen van de aanvraag naar het buitenland vertrokken zijn? Op welke wijze
wordt hierop gecontroleerd door gemeenten? Zijn zij naar uw inschatting voldoende
in staat om te kunnen beoordelen of hiervan sprake is en om aanvragen voor leefgeld
te weigeren indien dit het geval is?

Antwoord 6

Een ontheemde is verplicht zich uit te schrijven uit de BRP wanneer hij/zij vertrekt
uit Nederland. Gemeenten registreren deze uitschrijvingen en zorgen er vervolgens
voor dat het leefgeld gestopt wordt. Inmiddels hebben bijna 8.000 ontheemde Oekraïners,
en 230 derdelanders zich uitgeschreven uit de BRP.

Vraag 7

Hebt u zicht op de mate waarin Oekraïense arbeidsmigranten door werkgevers, uitzenders
of huisvesters onder druk worden gezet om leefgeld aan te vragen? Zo nee, bent u bereid
om dit te onderzoeken? Welke stappen gaat u ondernemen om deze malafide en zeer verwerpelijke
praktijk aan te pakken dan wel te voorkomen?

Antwoord 7

Op dit moment heb ik geen zicht op de mate waarin Oekraïners die reeds in Nederland
verbleven om arbeid te verrichten voor de inval van Rusland in Oekraïne door werkgevers,
uitzenders of huisvesters onder druk worden gezet om leefgeld aan te vragen. Met u
ben ik van mening dat dit een onwenselijke praktijk zou zijn. Zoals hierboven aangegeven
moet een ontheemde die gaat werken of reeds werkt dit doorgeven aan de gemeente. Het
recht op leefgeld vervalt op het moment dat iemand arbeid verricht. Ik zal bekijken
hoe we dit kunnen onderzoeken en welke maatregelen we, indien dit nodig blijkt, kunnen
nemen.

Vraag 8

Welke andere stappen gaat u nemen om tegemoet te komen aan de verzoeken van gemeenten
om meer zicht en controle te kunnen hebben op de juiste besteding van leefgeld, om
te voorkomen dat Oekraïense ontheemden het slachtoffer worden van oneigenlijk gebruik
van de leefgeldregeling? Bent u bereid om hierover met spoed het gesprek aan te gaan
in het kabinet? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Er wordt gewerkt aan een aanpassing van de ROOO, waarbij onderzocht wordt of inzage
in gegevens van het UWV kan worden gerealiseerd door een wettelijke verankering op
te nemen in de wet SUWI. Met deze inzage kunnen gemeenten zien of ontheemden werken
en gelijktijdig leefgeld ontvangen. Hiermee krijgen gemeenten meer zicht en controle
op de juiste besteding van leefgeld.

Vraag 9

Bent u bereid deze vragen één voor één te beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.