Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van den Hil en Bevers over het bericht 'Fraude met valse diploma’s in zorg neemt toe: cashen over de rug van kwetsbare patiënten'

Antwoord van Minister Helder (Langdurige Zorg en Sport) (ontvangen 26 augustus 2022).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3644.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Fraude met valse diploma’s in zorg neemt toe: cashen
over de rug van kwetsbare patiënten»?1

Antwoord 1

Ja, dit artikel is mij bekend.

Vraag 2

Heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd voldoende instrumenten en capaciteit om
deze zorgelijke vorm van fraude te bestrijden?

Antwoord 2

Misbruik van diploma’s en Verklaringen omtrent het Gedrag (VOG’s) in de zorg is een
ernstige zaak vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s voor cliënten. Deze vorm van fraude
heeft niet alleen de aandacht van het Ministerie van VWS en de IGJ, maar ook van diverse
andere partijen zoals het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), het Ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO).

Het vervalsen van diploma’s is een strafbaar feit en dient dan ook via het strafrecht
(valsheid in geschrifte) te worden aangepakt.

De IGJ ziet toe op de kwaliteit en veiligheid van de zorg. Ongekwalificeerd personeel
brengt (grote) risico’s met zich mee voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg.
Op grond van de Wet kwaliteit klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Jeugdwet blijven
zorgaanbieders te allen tijde eindverantwoordelijk voor het leveren van goede zorg.
De IGJ kan eenmanszaken en bestuurders van zorginstellingen daarop aanspreken en in
voorkomend geval een aanwijzing geven. Wanneer de IGJ in haar toezicht een redelijk
vermoeden van valsheid in geschrifte tegenkomt, dan kan de IGJ daarvan aangifte doen.
In de praktijk is het echter meestal de betrokken zorgaanbieder die aangifte doet.
Zij zijn immers op grond van de Wkkgz eindverantwoordelijk.

Is de zorg- of jeugdhulpverlener die diplomafraude pleegt geregistreerd in het BIG-
of SKJ-register, dan kan de IGJ een tuchtrechtelijk procedure tegen de betreffende
zorgverlener starten.

De IGJ heeft mij laten weten dat het ten aanzien van vervalsen van diploma’s in de
meeste gevallen om eenmanszaken gaat en om personen die niet BIG- of SKJ-geregistreerd
zijn. Daarnaast gaat het om uitzendbureaus die zich specialiseren in zorgpersoneel,
waarbij regelmatig blijkt dat diploma’s niet kloppen. De IGJ ziet evenwel niet toe
op deze bureaus. De interventie-mogelijkheden voor de IGJ zijn in deze gevallen beperkt.
Ook omdat de betrokken zorg- of jeugdhulpverlener opnieuw kan starten, bijvoorbeeld
onder de naam van een andere eenmanszaak. Verder is de IGJ bij onderzoek naar vervalste
diploma’s afhankelijk van de informatie van de melder en/of betrokken zorgverlener
en van andere instanties. Alleen wanneer er aangifte wordt gedaan van fraude kan er
opsporing plaatsvinden en kunnen daders vervolgd worden.

Vraag 3

Is bekend welke consequenties fraude met valse diploma’s voor het leveren van zorg
heeft gehad? Zijn er bijvoorbeeld consequenties geweest voor de patiëntveiligheid?

Antwoord 3

Het is evident dat de inzet van ongekwalificeerd zorgpersoneel risico’s met zich mee
kan brengen voor de kwaliteit en veiligheid van de zorg. De vraag welke consequenties
fraude met valse diploma’s voor het leveren van zorg kan hebben gehad of nog kan hebben
kan ik niet eenduidig beantwoorden.

De IGJ heeft de tussen 2017 en 2022 ontvangen signalen en meldingen over mogelijk
vervalste diploma’s geanalyseerd. Uit deze analyse blijkt dat het voornamelijk gaat
over situaties waarin betrokken zorgaanbieders, bemiddelingsbureaus of zorgverleners
opmerken dat de mogelijke fraudeur geen of onvoldoende kennis en vaardigheden heeft
voor het verlenen van kwalitatief goede en veilige zorg. De signalen en meldingen
zijn vooral afkomstig uit de sectoren gehandicaptenzorg, jeugdzorg en wijkverpleging.

Vraag 4

Is de lijst van malafide uitzendbureaus waar men zonder diploma kan aankloppen om
aan de slag te gaan in de zorg bij u bekend? Zo ja, welke stappen worden er tegen
hen ondernomen?

Antwoord 4

Ook wanneer zorgaanbieders personeel via een uitzendbureau werven dragen zij de verantwoordelijkheid
om de bekwaamheid en bevoegdheid van deze zorgmedewerkers te controleren en zich ervan
te vergewissen dat zij over de juiste diploma’s beschikken. De zorgaanbieder blijft
altijd verantwoordelijk op grond van de Wkkgz voor het leveren van goede zorg.

Toch ben ik van mening dat malafide uitzendbureaus waar men zonder diploma kan aankloppen
om aan de slag te gaan in de zorg ook aangepakt moeten worden. Echter, dergelijke
uitzendbureaus vallen niet onder het toezicht van de IGJ, omdat zij geen activiteiten
uitvoeren die onder de reikwijdte van zorg zoals bedoeld in de Wkkgz vallen. Bij onrechtmatig
handelen van uitzendbureaus, die niet onder het toezicht van de IGJ staan, staat wel
de weg naar een civiele rechter open.

Vraag 5

Welke gesprekken vinden er op dit moment plaats met relevante (veld)partijen om fraude
met valse diploma’s tegen te gaan?

Antwoord 5

Begin dit jaar is DUO gestart met een actieve voorlichtingscampagne gericht op de
zorgsector over het gebruik van Mijn diploma’s (voorheen het Diplomaregister) met
als doel diplomafraude tegen te gaan. Daarnaast kan ik melden dat er momenteel verkennende
gesprekken gaande zijn tussen DUO, Justis, de IGJ, Inspectie onderwijs en de Regionale
Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) over mogelijke samenwerking bij het tegengaan
van diplomafraude.

Vraag 6

Bent u bereid om online platforms zoals Google op hun verantwoordelijkheid aan te
spreken en ze te verzoeken om malafide aanbieders van zorgdiploma’s actiever te weren
van hun platforms?

Antwoord 6

Online platforms die valse diploma’s aanbieden hebben de aandacht. DUO scant actief
online platforms en doet aangifte als diploma-aanbieders hun producten online aanbieden.
Daarnaast is eenieder verantwoordelijk om aangifte te doen wanneer zij een dergelijk
platform tegenkomen. Het aanbieden van vervalste diploma’s is een strafbaar feit.
Alleen wanneer er hiervan aangifte wordt gedaan kan opsporing plaatsvinden en kunnen
daders vervolgd worden.

Vraag 7

Wordt het bestrijden van deze vorm van fraude meegenomen bij de opstelling van de
aankomende Wet integere bedrijfsvoering zorgaanbieders? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Onlangs heb ik de doelstelling, de onderdelen en de reikwijdte van het wetsvoorstel
Integere bedrijfsvoering zorgaanbieders (Wibz) toegelicht in de brief over de aanpak
van niet-integere zorgaanbieders (Kamerstukken II 2021–2022 28 828, nr. 133). Deze vorm van fraude valt niet onder de reikwijdte van de Wibz. Diplomafraude valt
onder het Wetboek van Strafrecht (artikel 326 Wetboek van Strafrecht).

Vraag 8

Hoe bent u in algemene zin van plan om fraude met zorgdiploma’s tegen te gaan in de
toekomst?

Antwoord 8

Ik wil vooropstellen dat zorgaanbieders op grond van de Wkkgz en de Jeugdwet te allen
tijde eindverantwoordelijk blijven voor het leveren van goede zorg. Zij zijn als werkgever
verantwoordelijk voor het aannemen van voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel. Door
het verplicht stellen van een DUO-uittreksel bij de sollicitatieprocedure kan voorkomen
worden dat personen met valse diploma’s en verkeerde bedoelingen in de zorg aan de
slag gaan.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Mohandis (PvdA),
ingezonden 18 juli 2022 (vraagnummer 2022Z15180).