Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kathmann en de Hoop over het bericht 'stagiair wordt ingezet als goedkope arbeidskracht'

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens de
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 8 juli 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO)-onderzoek «Stages in
het hoger onderwijs»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2 en 3

Vindt u het ook zorgwekkend dat bijna de helft van de stagiairs geen vergoeding ontvangt?

Bent u het eens dat het gerechtvaardigd zou zijn als studenten die stage lopen altijd
een vergoeding dienen te krijgen, omdat zij naast hun stage vaak niet kunnen werken?

Antwoord 2 en 3

Stages zijn bedoeld om studenten kennis te laten maken met de beroepspraktijk. Stages
zijn gericht op leren en niet op werken. Werkgevers zijn daarom niet wettelijk verplicht
om stagiairs een stagevergoeding te bieden. De meerderheid van de werkgevers biedt
desondanks wel een stage- dan wel onkostenvergoeding, al dan niet op basis van een
cao. Ik juich het toe als sociale partners/individuele werkgevers hier, net zoals
de rijksoverheid, voor kiezen, zeker als er sprake is van een forse tijdsinvestering
van de kant van de student. In mijn gesprekken met het onderwijs- en werkveld zal
ik dit onderwerp ook ter sprake brengen. Ik wil deze gesprekken voeren met het doel
om afspraken te maken hoe er gezorgd kan worden dat meer werkgevers een passende stagevergoeding
aanbieden.

Vraag 4

Deelt u de mening dat het niet ontvangen van een stagevergoeding ervoor zorgt dat
stage lopen alleen nog maar toegankelijk wordt voor studenten met rijke ouders?

Antwoord 4

Ik heb geen signalen ontvangen dat het hoger onderwijs minder toegankelijk is (geworden)
doordat een deel van de werkgevers geen stagevergoeding biedt.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het dat als een stage verplicht is voor de opleiding dat studenten,
naast het collegegeld, ook nog eens gratis stage moeten lopen? Bent u op zijn minst
van mening dat als een stage verplicht is voor de opleiding dat er dan te allen tijde
een stagevergoeding moet zijn?

Antwoord 5

Zoals aangeven bij vraag 2 en 3, is het doel van een stage om studenten kennis te
laten maken met de beroepspraktijk en om de professionele vaardigheden te ontwikkelen.
Hierom hebben stagiairs geen recht op een stagevergoeding. Uit de cijfers van het
onderzoek van ISO blijkt dat de meerderheid van de werkgevers een stagevergoeding
biedt. Tegelijkertijd biedt een aanzienlijk deel geen stagevergoeding. Ik zal daarom
met het onderwijs- en werkveld in gesprek gaan om afspraken te maken hoe er gezorgd
kan worden dat meer werkgevers een passende stagevergoeding bieden.

Vraag 6

Vindt u het bizar dat juist in overheidssectoren het onderwijs en de zorg er vaak
geen stagevergoeding wordt verstrekt? Bent u het eens dat juist overheidssectoren
het goede voorbeeld dienen te geven?

Antwoord 6

Zoals aangegeven bij vraag 2, 3 en 5, gaat niet OCW maar de werkgever over de (hoogte
van de) stagevergoeding. Dat is ook het geval in sectoren die bekostigd worden door
de overheid, zoals het onderwijs en de zorg. Ik zal daarom ook met die sectoren het
gesprek aangaan.

Vraag 7

Kunt u een overzicht geven van de stagevergoeding die de verschillende overheden (rijksoverheid,
provincies, gemeenten etc.) aan stagiairs verstrekken? Is een stagevergoeding bij
de overheid altijd verplicht en zo ja is deze stagevergoeding, ongeacht opleiding,
635 euro voor alle stagiairs?

Antwoord 7

Bij de rijksoverheid, provincies, gemeentes en waterschappen wordt verschillend omgegaan
met de stagevergoeding. De rijksoverheid kent een stagevergoeding ter hoogte van € 652,00
voor mbo, hbo en wo-studenten. Deze stagevergoeding is verplicht en wordt toegekend
indien studenten één maand of langer stage lopen. Gedurende de stage moet de student
ingeschreven staan aan een onderwijsinstelling. Stagiairs kunnen een aanvullende vergoeding
krijgen voor een (tijdelijke) andere woonruimte vanwege de stage van maximaal € 437,–.

Uw vraag is tevens uitgezet bij het Interprovinciaal overleg (IPO), de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Vereniging werken voor waterschappen (Vwvw).
Het Interprovinciaal Overleg (IPO) geeft aan dat de cao provinciale sector geen inhoudelijke
bepaling met betrekking tot de stagevergoeding kent. Ook anderszins is er geen sectorale
regeling over stagevergoeding. Iedere provincie bepaalt dit dus zelf.

De VNG geeft aan dat elke gemeente zelf de hoogte van de stagevergoeding bepaalt.
De VNG heeft geadviseerd om daarbij geen onderscheid te maken in opleidingsniveau.
De stagevergoeding is niet verplicht, in artikel 2.9 van de CAO Gemeenten is wel opgenomen
dat de stagiair een onkostenvergoeding kan krijgen.

Voor de Vwvw geldt dat ieder lid zelf de hoogte van de stagevergoeding bepaalt. In
de Cao Werken voor waterschappen zijn hierover geen afspraken gemaakt.

Vraag 8

Hoe staat u tegenover de suggestie van het ISO om een stagevergoeding te verplichten?
Op welke manier zou dit, wettelijk, geregeld kunnen worden? Bent u bovendien bereid
om het verplichten van een stagevergoeding te bespreken met sociale partners?

Antwoord 8

Werkgevers zijn aan zet om een stagevergoeding aan te bieden. Sommige werkgevers doen
dit al, bijvoorbeeld door dit op te nemen in de cao. Ik wil wel in overleg met de
werkgevers met het doel om afspraken te maken over het aanbieden van een passende
stagevergoeding.

Vraag 9

Uit het onderzoek blijkt ook dat er veel variatie is in stagevergoeding, kunt u aangeven
wat u een fatsoenlijke stagevergoeding vindt? Bent u het eens dat een stagevergoeding
van 635 euro fatsoenlijk en redelijk is?

Antwoord 9

De aanleiding voor het vaststellen van de hoogte van de vergoeding voor stagiairs
bij de rijksoverheid was de wens om tot een uniforme stagevergoeding te komen voor
alle opleidingsniveaus en als rijksoverheid als één werkgever naar buiten toe op te
treden. De departementen hanteerden tot 1 maart 2009 verschillende stagevergoedingen
die gemiddeld lager waren dan de vergoedingen die de marktsector hanteert, waardoor
het imago van de sector Rijk als werkgever voor stagiairs minder positief was.

Uit een in 2008 gehouden inventarisatie bleek dat de meeste departementen een stagevergoeding
hanteerden van € 13,61 per dag of circa € 300,00 bruto per maand (op basis van een
36-urige werkweek) en dat het bedrag van die vergoedingen bij de meeste departementen
sinds begin jaren negentig niet meer gewijzigd was. Tevens bleek dat de marktsector
vergoedingen hanteerde van gemiddeld zo´n € 500,00 – € 600,00 per maand voor wo- en
hbo-studenten en een lager bedrag voor mbo-studenten. Gezien de uitkomst van de inventarisatie
zijn de vaste stagevergoedingen met ingang van 1 maart 2009 vastgesteld op € 550,00
bruto per maand voor hbo/wo-studenten en € 400,00 bruto per maand voor mbo-studenten.
Tot en met 2019 zijn de bedragen van de stagevergoedingen geïndexeerd met de loonstijging
van rijksambtenaren. Sinds 1 januari 2020 geldt één stagevergoeding voor alle opleidingsniveaus
(de hoogste) en wordt de stagevergoeding jaarlijks geïndexeerd met de consumentenprijsindex,
omdat dit meer passend is bij het feit dat het een onkostenvergoeding betreft. Momenteel
bedraagt de stagevergoeding dus 652 euro per maand voor zowel wo-, hbo- als mbo-studenten.
Ik beschouw dit als een redelijk bedrag voor stagiairs.

Vraag 10

Bent u bereid om een stagevergoeding van 635 euro voor alle stagiairs vast te leggen
en hierover in gesprek met vakbonden, studentenorganisaties en werkgevers te gaan
en daarbij eventuele (financiële) knelpunten aan te pakken?

Antwoord 10

Werkgevers zijn aan zet om stagevergoeding te bieden als zij dit niet doen. Ik ben
bereid om met het onderwijs en werkveld in gesprek te gaan om afspraken te maken over
het aanbieden van passende stagevergoeding. Ik zie hier geen rol voor het kabinet
om eventuele financiële knelpunten te dekken.

Vraag 11

Op welke manier houdt u toezicht op stagemisbruik? Hoe vaak heeft de Nederlandse Arbeidsinspectie
(NLA) handhavend opgetreden tegen stagemisbruik? In welke sectoren vinden de meeste
misstanden plaats? Heeft de NLA voldoende capaciteit om te kunnen handhaven?

Antwoord 11

Voor stages als onderdeel van het volgen van een opleiding (mbo, hbo of universiteit),
geldt dat er geen wettelijke verplichting bestaat om een vergoeding te betalen. Relevant
is in dit verband dat de werkzaamheden van de stagiair niet zijn gericht op het verrichten
van productieve arbeid of het behalen van omzet of winst. De stagiair krijgt daarbij
begeleiding van het stagebedrijf.

Een stagiair mag niet ingezet worden voor werkzaamheden die een regulier werknemer
binnen de organisatie verricht. Voor regulier werk geldt dat het is gericht op het
draaien van productie en het maken van omzet maken en niet op leren. Als de stage
niet gericht is op leren, maar op werken en een stagiair regulier werk verricht, dan
heeft de stagiair mogelijk recht op het wettelijk minimumloon.

Meldingen over onderbetaling minimumloon kunnen worden gedaan bij de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Na registratie wordt beoordeeld of de melding leidt tot een onderzoek door de Arbeidsinspectie.
Indien zij na onderzoek constateert dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking
en dat de stagiair derhalve recht heeft op het wettelijk minimumloon, kan de Arbeidsinspectie
een boete opleggen aan de werkgever en eisen dat de werkgever het loon en/of vakantiebijslag
nabetaalt. In 2021 heeft de Arbeidsinspectie circa 30 meldingen over stages in behandeling
genomen die betrekking hadden op de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag, Arbeidstijdenwet
en Arbowetgeving.

Er wordt naar aanleiding van het Regeerakkoord uit 2017, tot en met 2023 extra structureel
geïnvesteerd in inspectiecapaciteit. Ondanks de aanzienlijke capaciteit van de Arbeidsinspectie
van circa 1600 fte, is het inherent aan het houden van toezicht dat er keuzes worden
gemaakt op een arbeidsmarkt met ongeveer 10 miljoen werkenden. Om die reden werkt
de Arbeidsinspectie risicogericht en past ze een brede mix aan interventies toe. In
het najaar van 2022 wordt het Meerjarenplan 2023–2026 van de NLA gepubliceerd waarin
de risico’s en inzet voor de komende jaren worden toegelicht.

Vraag 12

Hoe kijkt u aan om een laagdrempelig (overheids)meldpunt te maken om stagemisbruik
te melden? bent u bereid om zoals het ISO voorstelt dit met scholen, werkgevers, vakbonden
en studenten organisaties te bespreken?

Antwoord 12

Wanneer een student het vermoeden heeft dat hij of zij oneigenlijk wordt ingezet,
kan de student dit altijd melden bij de opleiding. De opleiding kan verkennen of hier
inderdaad sprake is van oneigenlijke inzet van stagiairs.

Wanneer een student het vermoeden heeft dat er sprake is van onderbetaling, kan de
student een melding maken bij de Arbeidsinspectie.

Vraag 13 en 14

Kunt u aangeven welke voorwaarden er zijn rondom begeleiding van stagiairs? Ziet u
mogelijkheden om de begeleiding van stagiairs te verbeteren?

Heeft u ideeën om er voor te kunnen zorgen dat stagiairs niet meer als goedkope en/of
gratis arbeidskrachten worden ingezet?

Antwoord 13 en 14

Goede begeleiding van studenten is van groot belang tijdens een stage. Bij veel opleidingen
zijn de stagevoorbereiding en -begeleiding goed geregeld. Toch is er ruimte voor verbetering,
zo blijkt het uit het onderzoek van ISO. Dit geldt ook voor de mate van transparantie
over de rechten en plichten van een student. Transparantie verkleint de kans dat stagiairs
als goedkope arbeidskrachten worden ingezet. Ik zie hier een rol voor zowel de onderwijsinstelling
als de werkgever om dit op te pakken. Ik zal dit, in mijn gesprek met het onderwijs-
en werkveld, bespreken.

arbeidskracht/).