Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kerseboom over 'Nederlandse universiteiten die gevoelige militaire informatie delen met China'

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens de
Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 7 juli 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2021–2022, nr. 3020.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Universiteiten Europa delen gevoelige militaire info
met China»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Zijn de feiten die in het artikel worden benoemd voor u een verrassing? Zo ja, waarom?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Nederland wordt in toenemende mate geconfronteerd met dreigingen van statelijke actoren.
Deze ontwikkeling is al langer gaande. Daarbij weten we dat ook kennisinstellingen
een doelwit vormen. De inlichtingen- en veiligheidsdiensten signaleren deze ontwikkeling
al langer, o.a. in hun jaarverslagen en in het dreigingsbeeld statelijke actoren.2 De toenemende zorgen over statelijke dreigingen zijn voor het kabinet aanleiding
geweest om in 2019 een aanpak statelijke dreigingen te ontwikkelen.3 In het verlengde daarvan werd eind 2020 ook een kabinetsbrede aanpak kennisveiligheid
gelanceerd.4 Sindsdien wordt langs verschillende sporen gewerkt aan het verhogen van bewustzijn
en weerbaarheid binnen de kennissector.

Vraag 3

Erkent u dat China zichzelf als doel heeft gesteld om in 2049 het machtigste militaire
land ter wereld te zijn?

Antwoord 3

China heeft zichzelf als doel gesteld om in 2049 een militaire macht van «wereldklasse»
te worden. Deze doelstellingen, alsook de daadwerkelijke ontwikkelingen van China’s
capaciteiten, worden vaak geïnterpreteerd in de zin dat China voor ogen heeft om op
zijn minst de VS in militaire macht te kunnen evenaren.

Vraag 4

Bent u het ermee eens dat het volledig tegen het Nederlandse belang ingaat om bij
te dragen aan deze doelstelling?

Antwoord 4

De snelle modernisering van het Chinese leger en de daarmee gepaard gaande assertievere
houding van China in de regio baart Nederland, net als vele andere landen, zorgen.
Een verdergaande militarisering van de regio, met daarmee gepaard gaande spanningen
en risico van escalatie, is niet in het belang van Nederland en de EU. Mede daarom
handhaaft de EU al sinds 1989 een wapenembargo tegen China en implementeert Nederland
op basis van de EU dual-use verordening een strikt exportcontrolebeleid.

In dat licht moet ook een zorgvuldige afweging gemaakt worden welke samenwerking met
Chinese kennisinstellingen en bedrijven wenselijk wordt bevonden en welke (te) veel
risico’s met zich meebrengt. Dit laatste kan bijvoorbeeld zijn wanneer de samenwerking
plaatsvindt met instellingen of bedrijven waarvan bekend is dat zij gelieerd zijn
aan, of vallen onder, eenheden van het Chinese leger of inlichtingendiensten, en/of
omdat de samenwerking sensitieve of hoogwaardige technologie betreft waarvan Nederland
heeft vastgesteld dat samenwerking de Nederlandse (economische) veiligheidsbelangen
zou kunnen schaden.

Het kabinet neemt maatregelen om de kennisveiligheid van instellingen te verhogen.
De Nationale Leidraad Kennisveiligheid (2022) geeft handvatten aan kennisinstellingen
om deze risico-inschattingen te kunnen maken zodat internationale wetenschappelijke
samenwerking veilig kan plaatsvinden. Kennisinstellingen behouden daarmee de vrijheid
om samenwerking met binnen- en buitenlandse partners aan te gaan. Ook is het Rijksbrede
Loket Kennisveiligheid opgericht, waar kennisinstellingen terecht kunnen met concrete
aan kennisveiligheid gerelateerde vragen. In de Kamerbrief die op 31 januari jl. naar
uw Kamer is verstuurd, wordt u verder geïnformeerd over de landenneutrale maatregelen
en ontwikkelingen op het gebied van kennisveiligheid.

Vraag 5

Erkent u dat de National University of Defense Technology (NUDT) onder direct gezag
staat van de Chinese militaire top en president Xi?

Antwoord 5

Het is bekend dat de National University of Defense Technology (NUDT) onder direct
gezag staat van de Chinese Centrale Militaire Commissie onder voorzitterschap van
president Xi Jinping. De NUDT is een van de belangrijkste instellingen voor wetenschappelijk
onderzoek van het Chinese leger.

Vraag 6

Kunt u bevestigen en/of ontkrachten dat Nederlandse universiteiten kennis over militaire
technologie delen met de NUDT? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Een deel van het wetenschappelijk onderzoek aan universiteiten kan bij toepassing
voor zowel civiele als militaire doelen worden ingezet. Ik kan dus niet uitsluiten
dat Nederlandse universiteiten militair relevante technologie met de NUDT hebben gedeeld.
Vanwege het risico op ongewenste kennisoverdracht door wetenschappelijke samenwerking
op «dual use» kennisgebieden heb ik onlangs alle kennisinstellingen verzocht om de
Nationale Leidraad Kennisveiligheid te implementeren en een brede risicoanalyse uit
te voeren. Hierover rapporteren de instellingen aan hun raden van toezicht en eind
dit jaar zal ik met hen gezamenlijk in gesprek gaan over hun bevindingen.

Vraag 7

Hoe staat dit in verhouding tot de huidige strategie van Nederland ten aanzien van
«global competitor» China?

Antwoord 7

Nederland zet conform de beleidsnotitie Nederland-China: een nieuwe balans5 in op een geïntegreerd EU-optreden en ziet China, in navolging van de EU, als samenwerkingspartner,
concurrent en systeemrivaal. Internationale samenwerking op het gebied van hoger onderwijs
en wetenschap past in die brede relatie.

Het kabinet benadrukt dat daarbij de risico’s op overdracht van (sensitieve) kennis
en technologie gemitigeerd dienen te worden, wanneer deze tot risico’s voor de nationale
veiligheid leiden. Met het oog op het borgen van academische vrijheid en institutionele
autonomie ligt de verantwoordelijkheid hiervoor primair bij de kennisinstellingen
zelf. Proportionaliteit en maatwerk zijn hierbij leidend. Zoals aangegeven in het
antwoord op vraag 4 zijn er diverse beleidsmaatregelen genomen om kennisinstellingen
van richtlijnen en advies te voorzien en de risico’s rond internationale samenwerking
te mitigeren.

Vraag 8

Kunt u een concreet voorbeeld geven van kennisuitwisseling van militaire aard met
China die voor Nederland voordelig is geweest?

Antwoord 8

Gezien de vooraanstaande positie van Chinese instellingen en wetenschappers is het
evident dat er vanuit wetenschappelijk oogpunt gezien voordelen zijn voor Nederlandse
onderzoekers. Daarbij passen echter twee kanttekeningen. Reciprociteit moet steeds
een belangrijk uitgangspunt zijn: er moet een wederzijdse belang zijn en de uitkomsten
en opbrengsten moeten ten goede komen aan beide partijen. Bovendien is een afweging
gebaseerd op puur wetenschappelijke gronden ontoereikend, omdat het kan voorkomen
dat een ogenschijnlijk academische samenwerking een dubbele agenda heeft. Zoals ook
beschreven in de Nationale Leidraad Kennisveiligheid zijn gepaste zorgvuldigheid en
een grondig partneracceptatiebeleid onontbeerlijk.

Vraag 9

Hoe wordt er nu op toegezien dat Nederlandse universiteiten geen gevoelige informatie
delen met China?

Antwoord 9

Het delen van gevoelige dual-use goederen en technologie met partners buiten de EU
is op basis van de EU dual-use verordening onderhevig aan exportcontrole door de overheid.
Deze verordening is ook van toepassing op uitwisseling van wetenschappelijke kennis.
In bepaalde gevallen moeten universiteiten dus een vergunning aanvragen. Maar niet
al het wetenschappelijk onderzoek op sensitieve kennisgebieden valt binnen de kaders
van de dual-use verordening. In dergelijke gevallen is het aan universiteiten zelf
om hierover een risicoafweging te maken aan de hand van de Nationale Leidraad Kennisveiligheid.
Zij kunnen hierbij het Rijksbrede Loket Kennisveiligheid raadplegen. Onlangs heb ik
alle kennisinstellingen verzocht om deze leidraad te implementeren en een brede risicoanalyse
uit te voeren. Hierover rapporteren de instellingen aan hun raden van toezicht en
eind dit jaar zal ik met hen gezamenlijk in gesprek gaan over hun bevindingen.

Vraag 10

Acht u het toezicht in de huidige vorm nog steeds toereikend na de berichtgeving van
de NOS? Zo ja, waarom? Zo nee, welke concrete stappen gaat u zetten om te voorkomen
dat in de toekomst kennis over militaire technologie met China gedeeld wordt?

Antwoord 10

Zoals ik in het Commissiedebat van 2 juni jongstleden heb aangegeven, versterk en
versnel ik de aanpak van kennisveiligheid bij Nederlandse kennisinstellingen. Concreet
gaat dit jaar een externe audit van start waarbij wordt nagegaan of bij alle universiteiten
en hogescholen de Nationale Leidraad Kennisveiligheid is geïmplementeerd. Ook worden
de gemaakte afspraken vastgelegd in het Bestuursakkoord Hoger Onderwijs en Wetenschap.
Verder werkt het kabinet aan een toetsingskader om ongewenste overdracht van kennis
en technologie te voorkomen. Het gaat hierbij om de toetsing van individuen (derdelanders)
die toegang willen tot kennisgebieden waarop de risico’s voor de nationale veiligheid
het grootst zijn, de risicovakgebieden. De voorstellen hiervoor ontvangt uw Kamer
eind dit jaar.