Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Piri en Kröger over het bericht ‘Verdriet en onbegrip over starre aanmeldprocedure in Ter Apel: 'Niemand kan dit uitleggen''

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 5 juli
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3137.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Verdriet en onbegrip over starre aanmeldprocedure in
Ter Apel: «Niemand kan dit uitleggen»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3 en 5

Bent u het eens dat gezien het grote gebrek aan opvangplekken en de schrijnende omstandigheden
in Ter Apel het onnodig sturen van mensen naar het aanmeldcentrum onlogisch is? Kunt
u uw antwoord toelichten?

Kunt u toelichten waarom nareizigers, in dit geval de vrouw en zoon van statushouder
Mehmet, in afwachting van de afronding van de aankomstprocedure persé bij het aanmeldcentrum
moeten verblijven?

Bent u bereid de verplichting tot verblijf bij het aanmeldcentrum te laten vervallen?
Zo ja, op welke termijn?

Antwoord 2, 3 en 5

Nareizigers komen naar Nederland om zich bij een gezinslid te voegen. Het is dan ook
verre van ideaal wanneer nareizigers geen gebruik kunnen maken van een bed dat op
hen wacht bij familieleden van wie zij gescheiden zijn geweest. Gelet op de situatie
in Ter Apel en in het opvanglandschap in het algemeen, telt elk onbeslapen bed. Om
die reden is er sinds een aantal maanden voor gekozen dat nareizigers met referent
met een woning en die geen tbc-screening nodig hebben zich melden in Zevenaar en vervolgens
van daaruit door kunnen reizen naar de referent. Dat is op dit moment echter (nog)
niet geregeld voor nareizigers met een referent die bij het COA woont of in de logeerregeling
zit.

Ik deel dan ook dat het goed zou zijn als het proces voor nareizigers van wie de referent
deelneemt aan de logeerregeling of de hotelregeling en de verblijfplaats van de vreemdeling
ook opvangmogelijkheden biedt voor de nagereisde familieleden, niet meer de opvang
in Ter Apel zou belasten. Het COA en de IND zijn momenteel de mogelijkheden daartoe
aan het verkennen. Inzet is om voor deze doelgroep tot een aanpassing te komen, zoals
het zoeken van een aparte locatie, naast Ter Apel.

Ik wil graag toelichten waarom thans ook nagereisde familieleden zich na aankomst
in Nederland moeten melden in Ter Apel. Dat mensen naar Ter Apel komen heeft als reden
dat iedereen die een asielaanvraag indient, zo ook nareizende familieleden, zich verplicht
moeten laten registreren door de IND. Nareizigers hoeven zich niet direct in Ter Apel
te melden, maar mogen eerst korte tijd landen bij het gezinslid. Wel is de registratie
noodzakelijk ten bate van inschrijving in de BRP en de ontvangst van een BSN, wat
essentieel is voor toegang tot sociale voorzieningen. Voorts zal, indien nodig, een
TBC-check worden uitgevoerd. Daarnaast wordt de identiteit van de nareiziger gecontroleerd.
Dit proces is mede ingericht zodat er zicht wordt gehouden op een ieder die in Nederland
verblijft en in het belang van de nationale veiligheid. Ook wordt hierdoor nagegaan
of iemand daadwerkelijk uit vrije wil nareist, of dat er mogelijk sprake is van mensensmokkel.
In Ter Apel krijgen de nareizigers na hun registratie een beschikking en verblijfsdocument.

Het verblijf in aanmeldcentrum Ter Apel is momenteel niet voor alle nareizigers een
verplichting. Sinds begin 2022 wordt, om de druk op de opvangcapaciteit – specifiek
in Ter Apel – te verminderen, de registratie en uitreiking van de beschikkingen van
nareizigers van referenten met passende huisvesting en waarbij een tbc-screening niet
nodig is op afspraak gedaan in Zevenaar. Beoordeling en beschikking vindt daar plaats
in de vorm van een ééndaagse procedure. Doordat deze nareizigers kunnen verblijven
in de woning van hun referent, hoeven zij geen beroep te doen op de opvangcapaciteit
van het COA.

Referenten kunnen in plaats van te verblijven op een locatie van het COA, gebruikmaken
van de logeerregeling, wat betekent dat zij verblijven bij familie, vrienden, een
gastgezin of in een hotel. Referenten die hier gebruik van maken, zijn niet aangemerkt
als referent met passende woonruimte. Nareizigers van deze groep vallen hierdoor nog
steeds onder de verantwoordelijkheid van het COA, en zullen worden opgevangen door
het COA. Wanneer de nareizigers van referenten die gebruikmaken van deze regeling
zich melden in Ter Apel, is bovendien op voorhand niet bekend of de verblijfplaats
van de referent eveneens geschikt is voor verblijf van de nareizende familie. Zodoende
wordt de nareizende familie in beginsel doorverwezen naar Ter Apel, alwaar zij gedurende
het registratieproces verblijven. Het gaat in deze specifieke groep om enkele tientallen
nareizigers per jaar. Het COA en de IND streven ernaar om het proces en de opvang
van alle nareizigers geen belasting meer te laten zijn voor Ter Apel.

Vraag 4

Bent u het eens dat zowel voor de nareizigers als voor de opvangsituatie in Ter Apel
het beter zou zijn als alle nareizigers niet meer in Ter Apel hoeven te verblijven
voor hun aankomstprocedure?

Antwoord 4

Het registratieproces voor nareizigers duurt in normale omstandigheden slechts enkele
dagen. Hoewel dit dus een verblijf van korte duur is, ben ik het met de leden Piri
en Kröger eens dat verlichting van de druk op Ter Apel in elke vorm welkom is.

Vraag 6 en 7

Bent u bereid het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) te vragen zorg te dragen
voor een snelle procedure voor gezinsleden die geen passende huisvesting hebben maar
wel vast opgevangen kunnen worden met de Logeerregeling of met de Hotel- en Accommodatieregeling
in de gemeente waar ze ook gehuisvest worden zodat ze niet in de (nood)opvang hoeven
te verblijven? Zo nee, waarom niet?

Hoe gaat u gemeenten stimuleren gebruik te maken van deze mogelijkheden zodat nareizigers
al in de gemeenten waar ze in een later stadium worden gehuisvest worden opgevangen?

Antwoord 6 en 7

Zoals ik aangeef in mijn antwoord op de vragen 2, 3 en 5 is het verre van ideaal dat
nareizigers geen gebruik kunnen maken van een bed dat op hen wacht bij familieleden,
van wie zij gescheiden zijn geweest. Mijn ministerie kijkt continu naar mogelijkheden
om met alternatieve opvangvormen de druk op het COA te verlagen.

Bij de logeerregeling gaat het om vergunninghouders die op eigen initiatief bij het
COA melden dat zij bij familie en/of vrienden wensen te verblijven of een ander gastgezin.
Sinds december 2020 is de logeerregeling periodiek aangepast en versoepeld en het
gebruik aantrekkelijker gemaakt. Bijvoorbeeld door invoering van de gedeeltelijk telefonische
meldplicht voor vergunninghouders. Ook zijn gemeenten erop gewezen dat zij bij het
gebruik van de regeling de kostendelersnorm niet hoeven toe te passen, zodat het gastgezin
niet gekort wordt op eventuele uitkeringen. Zoals hierboven aangegeven ben ik met
het COA in gesprek om te bezien hoe de logeerregeling – eerder dan nu het geval is
– benut kan worden door nareizende familieleden van wie de referent reeds deelneemt
aan deze regeling.

De hotel- en accommodatieregeling voorziet gemeenten in de mogelijkheid om vergunninghouders
die gekoppeld zijn aan de gemeente, maar nog niet gehuisvest kunnen worden tijdelijk
te voorzien van onderdak, op kosten van het rijk. Deze regeling is recentelijk aangepast
en de doelgroep uitgebreid naar referenten en nareizigers.2 Hierbij moet ik opmerken dat deelname geschiedt op initiatief van gemeenten.

Vraag 8

Bent u bereid de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) te vragen zorg te dragen
voor snelle afgifte van het verblijfsdocument van nareizigers zodat zij beschikken
over een identiteitsdocument en toegang krijgen tot voorzieningen? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 8

De IND doet er alles aan om zorg te dragen voor een snelle afgifte van het verblijfsdocument
van nareizigers. Momenteel is er geen wachttijd voor de afgifte van verblijfsdocumenten
op locatie voor nareizigers die zich melden in Ter Apel en in Zevenaar. De verblijfsdocumenten
worden daar op locatie uitgereikt. Dit is sinds vorige week mogelijk.

Vraag 9

Welke andere creatieve oplossingen overweegt u in te voeren, zoals het doen van de
aanmeldprocedure op afstand?

Antwoord 9

Samen met het COA en medeoverheden zoek ik continu naar oplossingen voor de druk op
de opvangcapaciteit in het algemeen, en de situatie in Ter Apel in het bijzonder.
Bij de suggestie op het doen van een aanmeldprocedure op afstand, betrek ik graag
mijn toezegging tijdens het vragenuur van 29 maart jl. om terug te komen op het idee
van het lid Piri om asielzoekers die bij vrienden en familie kunnen verblijven, zich
digitaal aan te laten melden in afwachting van het eerste gehoor. Hoewel ik het idee
van het lid Piri apprecieer, kan ik hier geen gevolg aan geven. Een zorgvuldig registratie-
en identificatieproces is noodzakelijk en dat zal ook in de toekomst zo blijven. Niet
alle onderdelen van dit proces kunnen standaard op afstand worden afgewikkeld, bijvoorbeeld
de eventuele TBC controle, biometrie check en screening in het kader van de nationale
veiligheid. Er wordt echter wel continu beoordeeld of dit op punten efficiënter, beter
of sneller kan. Daarnaast zou een aanmeldprocedure op afstand, waarbij asielzoekers
verblijven bij familie en vrienden of een ander gastgezin, leiden tot een situatie
waarin er geen toezicht is op asielzoekers door de ketenpartners en evenmin door gemeenten.
Deze groep kan immers nog niet worden ingeschreven in de Basisregistratie Personen.
Daarmee ontstaat er een risico op oneigenlijk gebruik van de asielopvang en de bijbehorende
verstrekkingen.

Vraag 10

Klopt het daarnaast dat u voornemens bent alle nareizigers via het aanmeldcentrum
in Zevenaar hun aankomstprocedure te laten doorlopen, maar dat dit voorlopig nog niet
van de grond is gekomen omdat er geen opvang bij het aanmeldcentrum beschikbaar is
en het COA daar niet aanwezig is?

Antwoord 10

Het registratieproces voor nareizigers duurt in normale omstandigheden enkele dagen.
Tijdens dit proces is het dus van belang dat de nareizigers opvang hebben. Voor nareizigers
die momenteel in aanmerking komen voor een registratie via Zevenaar, kunnen zich hier
melden, omdat het registratieproces en uitreiking van de beschikking voor deze groep
nareizigers op één dag kunnen plaatsvinden. De IND heeft de procedure verbeterd waardoor
sinds vorige week ook in Zevenaar verblijfsdocumenten op locatie zullen worden uitgereikt.
In beginsel hoeven nareizigers dus niet meer langs het IND-loket. Nareizigers van
referenten die gebruik maken van de logeerregeling doorlopen evenwel een op aantal
punten afwijkend proces. Het is tot op heden niet mogelijk om deze binnen één dag
te doorlopen. Dat betekent dat opvang geboden moet worden tijdens dit proces. Het
COA heeft in Zevenaar geen opvanglocatie. Het COA en de IND streven er echter wel
naar om voor eind 2022 tot een aanpassing te komen in het registratie- en opvangproces
van deze groep om dit daarmee geen belasting meer te laten zijn voor de opvang in
Ter Apel.

Vraag 11

Indien u beschikbare opvang weet te vinden in Zevenaar bent u het dan alsnog eens
dat, om situaties waar Mehmet en zijn gezin zich in begeven te voorkomen, een aanpassing
van de aanmeldprocedure nodig blijft?

Antwoord 11

Ja. Hiermee ben ik het eens. Daarbij ben ik met het COA in gesprek hoe deze procedure
aangepast kan worden.