Brief Presidium : Brief van het Presidium over instelling van een tijdelijke commissie corona

Nr. 1
BRIEF VAN HET PRESIDIUM

Aan de Leden

Den Haag, 23 juni 2022

Het presidium legt hierbij aan u voor een brief van de voorzitter van de vaste commissie
voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport d.d. 9 juni 2022 waarin wordt voorgesteld om
een tijdelijke commissie in te stellen met als taak voorstellen te doen voor de opzet
van een parlementaire enquête over corona.

Het presidium stelt u voor in te stemmen met het voorstel tot instelling van een tijdelijke
commissie corona en daarbij de tijdelijke commissie te vragen in de planning van het
onderzoek rekening te houden met het verloop van de reeds gestarte enquêtecommissies
in verband met de beschikbare ambtelijke capaciteit en in de planning ook de ontwikkelingen
in verband met een mogelijke nieuwe coronagolf te betrekken. Het presidium verzoekt
tevens dat de tijdelijke commissie in het aan de Kamer voor te leggen onderzoeksvoorstel
voor een opzet van een parlementaire enquête, expliciet hierop in gaat.

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Bergkamp

BIJLAGE BRIEF VAN DE VASTE COMMISSIE VOOR VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT

Aan het presidium

Den Haag, 9 juni 2022

Hierbij bied ik u namens de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport
(VWS) een voorstel aan tot de instelling van een tijdelijke commissie, met als taak
voorstellen te doen voor de opzet van een parlementaire enquête over corona. Dit betreft
de nadere uitwerking van de op 4 november 2021 aangenomen motie van het lid Aukje
de Vries c.s. (Kamerstuk 25 295, nr. 1470), die uitspreekt dat een parlementaire enquête corona wenselijk is (Handelingen II
2021/22, nr. 18, item 5). De volgende zes fracties hebben laten weten voornemens te zijn deel te nemen aan
de tijdelijke commissie: VVD, D66, PVV, CDA, PvdA en FvD. Andere fracties kunnen desgewenst
nog aansluiten als de tijdelijke commissie wordt gevormd. Daarmee is de tijdelijke
commissie naar het oordeel van de commissie VWS voldoende breed van samenstelling.

Namens de commissie verzoek ik u het voorstel ter besluitvorming door te geleiden
naar de Kamer.

De bij dit voorstel behorende begroting voor de instelling van een tijdelijke commissie
is ter advisering aan de stafdienst Financieel Economische Zaken (FEZ) van de Kamer
voorgelegd en goedgekeurd.

De voorzitter van de commissie, Smals

De griffier van de commissie, Esmeijer

Voorstel tot instelling tijdelijke commissie corona

Aanleiding

Op 4 november 2021 nam de Tweede Kamer de motie Aukje de Vries c.s. aan die uitspreekt
dat een parlementaire enquête over corona wenselijk is.1 In de motie wordt het voornemen uitgesproken medio 2022 te starten met de voorbereidingen
op deze parlementaire enquête.

De commissie voor VWS doet de Tweede Kamer hierbij het voorstel – onder verwijzing
naar de Regeling parlementair en extern onderzoek en op basis van artikel 18 van het
Reglement van Orde – een tijdelijke commissie in te stellen.

In deze brief treft u de opdracht aan, inclusief enkele suggesties die de commissie
voor VWS de tijdelijke commissie wenst mee te geven, en de voorziene planning en organisatie
van de tijdelijke commissie.

Opdracht aan de tijdelijke commissie

De opdracht aan de tijdelijke commissie is te komen tot een onderzoeksvoorstel voor
een in te stellen parlementaire enquête.

Het doel van het onderzoek is te komen tot waarheidsvinding met betrekking tot de
gebeurtenissen tijdens de coronacrisis en daaruit lessen te trekken voor de toekomst,
om zo beter voorbereid te zijn op een eventuele volgende gezondheidscrisis. De commissie
voor VWS hoopt dat de enquête zichtbaar maakt dat wordt geleerd van de crisis met
het oog op de toekomst en dat dit een bijdrage levert aan de paraatheid voor een volgende
gezondheidscrisis.

De meerwaarde van de parlementaire enquête ten opzichte van ander onderzoek naar de
coronacrisis is volgens de commissie voor VWS met name gelegen in het trekken van
lessen door en voor de Tweede Kamer, zodat ook deze beter voorbereid is op een volgende
gezondheidscrisis. Belangrijke onderzoeksthema’s die daarbij passen zijn de informatievoorziening
aan de Kamer, de verhouding tussen Kamer en kabinet, de inrichting van de crisisorganisatie,
de rol van de Tweede Kamer, de omgang met grondrechten en de juridische basis voor
de getroffen maatregelen. In het onderzoek zou aandacht moeten zijn voor zowel meerderheidsbesluitvorming
in de Kamer als voor de uiteenlopende standpunten in het debat.

Zoals de motie Aukje de Vries c.s. uitspreekt, zal de enquête aanvullend moeten zijn
op het onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). De commissie voor VWS
adviseert de tijdelijke commissie in overleg te treden met de OVV met het oog op een
goede afbakening van de enquête.

De coronacrisis heeft de gehele samenleving getroffen. De commissie voor VWS is zich
ervan bewust dat vele aspecten in het onderzoek kunnen worden betrokken en dat afbakening
noodzakelijk is. De focus van de enquête zou volgens de commissie voor VWS moeten
liggen op de volksgezondheid. Daarnaast zou de maatschappelijke impact van het gevoerde
beleid in de enquête betrokken moeten worden, alsmede de wijze waarop afwegingen zijn
gemaakt tussen volksgezondheid en andere maatschappelijke belangen.

De commissie voor VWS laat het aan de tijdelijke commissie over om verdere keuzes
te maken. Daarbij zal de tijdelijke commissie ingewikkelde afwegingen moeten maken
over lastige dilemma’s, waarbij een evenwicht moet worden gevonden tussen onder meer
reikwijdte en onderzoeksthema’s, gewenste diepgang, eigen onderzoek versus gebruik
van bestaand onderzoek en doorlooptijd van de enquête.

Met het oog op te trekken lessen voor de Nederlandse situatie acht de commissie voor
VWS het zinvol dat in de enquête aandacht wordt besteed aan de wijze waarop regeringen
en parlementen in enkele andere West-Europese landen tijdens de crisis hebben gehandeld.
De commissie voor VWS denkt hierbij niet zozeer aan een diepgravend onderzoek naar
de aanpak in het buitenland, maar aan vergelijking van bijvoorbeeld opname- en sterftecijfers,
ic-capaciteit, beleidsmaatregelen en de inrichting van de crisisorganisatie.

De commissie voor VWS stelt voor dat het onderzoek zich richt op de periode vanaf
de eerste signalen vanuit China over het nieuwe coronavirus (eind 2019) tot en met
het afschalen van de maatregelen in het voorjaar van 2022. Voor het onderwerp pandemische
paraatheid zal verder moeten worden teruggekeken.

Mocht er een nieuwe coronagolf komen waarbij opnieuw ingrijpende maatregelen moeten
worden getroffen, dan kan de tijdelijke commissie in haar onderzoeksvoorstel het eindpunt
van de onderzoeksperiode op een ander moment bepalen, zodat ontwikkelingen sinds het
voorjaar van 2022 ook aan bod kunnen komen in de enquête.

Planning

De commissie voor VWS verwacht dat het uitwerken van een onderzoeksvoorstel door de
tijdelijke commissie een aanzienlijke taak zal zijn, vanwege het veelomvattende karakter
van de coronacrisis, de te verwachten omvang van het onderzoek en de lastige dilemma’s
waarover de tijdelijke commissie zal moeten besluiten. Daarom is in de planning rekening
gehouden met een doorlooptijd van zes maanden voor de tijdelijke commissie. De commissie
voor VWS acht het verstandig om de daadwerkelijke planning van werkzaamheden aan de
tijdelijke commissie te laten, opdat deze naar bevind van zaken zelf kan bepalen welke
planning realistisch en haalbaar blijkt en wanneer de werkzaamheden kunnen worden
afgerond.

In de planning is voorts rekening gehouden met een inwerkprogramma voor de tijdelijke
commissie, waarin de leden zich door externe deskundigen en aan de hand van werkbezoeken
laten informeren, om zo een goed beeld te krijgen van de verschillende relevante aspecten
van de coronacrisis.

De commissie voor VWS stelt voor de tijdelijke commissie voor het zomerreces te constitueren,
zodat de leden zich in de zomer kunnen voorbereiden. De start van de werkzaamheden
van de tijdelijke commissie zou vervolgens in september 2022 kunnen plaatsvinden,
zodat de tijdelijke commissie haar voorstel tot het instellen van de enquêtecommissie
rond het krokusreces van 2023 kan aanbieden.

Samenstelling tijdelijke commissie

De commissie voor VWS geeft er de voorkeur aan dat de woordvoerders die lid worden
van de tijdelijke commissie in beginsel tevens lid worden van de daarop volgende enquêtecommissie.
Dit was ook het geval bij voorgaande enquêtes en heeft grote meerwaarde in verband
met kennisopbouw en een efficiënte werkwijze.

Voldoende draagvlak is voor deze enquête van groot belang. Daarom zouden naar het
oordeel van de commissie voor VWS ten minste zes, en bij voorkeur zeven, fracties
moeten deelnemen aan een parlementaire enquête over corona.

Organisatie

De tijdelijke commissie krijgt ondersteuning van een ambtelijke staf die bestaat uit
een griffier, een adjunct-griffier, een commissie-assistent, twee onderzoekscoördinatoren
en een informatiespecialist. Waar nodig zal ondersteuning worden geboden door onder
meer Bureau Wetgeving, de Dienst Communicatie en de Dienst Verslag en Redactie. In
de begroting is daarnaast onder meer rekening gehouden met enkele werkbezoeken en
de mogelijkheid om een externe klankbordgroep in te stellen. Het is aan de tijdelijke
commissie om af te wegen of zij van deze mogelijkheden gebruik wenst te maken.

Begroting

De kosten en uitgaven voor het onderzoek van de tijdelijke commissie zijn voorgelegd
aan de Stafdienst Financieel Economische Zaken (FEZ) van de Tweede Kamer. Aangezien
parlementaire enquêtes onder de Wet op de parlementaire enquête 2008 (Wpe) vallen,
waarvoor het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) de financiële
middelen beheert, worden de uitgaven van de tijdelijke commissie ter voorbereiding
van de parlementaire enquête doorberekend aan BZK. De tijdelijke commissie heeft dus
geen gevolgen voor de begroting van de Kamer.