Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over de start en het effect van handhaving van de Wet DBA

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Minister van Economische Zaken en Klimaat en de Staatssecretaris van Financiën (ontvangen
2 juni 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2267.

Vraag 1

Bent u bekend met signalen uit verschillende sectoren (zoals overheden en hoger onderwijs)
dat opdrachtgevers, in afwachting van een op handen zijnde start van de handhaving
van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA), nu al contracten met
zelfstandige ondernemers opschorten, annuleren of verbreken?

Antwoord 1

Ik ben daarvan op de hoogte. In het coalitieakkoord is de ambitie uitgesproken om
de arbeidsmarkt te hervormen. De positie van zzp’ers maakt nadrukkelijk onderdeel
uit van het pakket arbeidsmarktmaatregelen in het coalitieakkoord, die worden uitgewerkt.
Als onderdeel wordt ook gekeken naar de (inzet van) publiekrechtelijke handhaving.
Ik zal uw Kamer voor de zomer een hoofdlijnenbrief sturen over de uitwerking van het
arbeidsmarktpakket. Daarnaast ontvangt u voor het ZZP debat van 30 juni een brief
waarin gereageerd wordt op het rapport van de Algemene Rekenkamer. Toezicht en handhaving
wordt ondertussen doorgezet binnen de eerder vastgestelde kaders.

Ik vind het in algemene zin begrijpelijk en verstandig dat partijen in verschillende
sectoren hun contracten en arbeidsrelaties tegen het licht houden om te bezien of
deze conform geldende wetgeving zijn. Ik ga er daarbij van uit dat opdrachtgevers
contracten niet zonder goede reden opschorten, annuleren of verbreken.

Het geldende handhavingsmoratorium betekent niet dat er door de Belastingdienst niet
gehandhaafd kan worden op de kwalificatie van de arbeidsrelatie voor de loonheffingen.
Graag wil ik erop wijzen dat gehandhaafd kan worden bij kwaadwillendheid en wanneer
aanwijzingen door de Belastingdienst (te geven vanaf 1 september 2019) niet binnen
een redelijke termijn zijn opgevolgd. Aanwijzingen kunnen gegeven worden in gevallen
waarin de arbeidsrelatie onjuist is gekwalificeerd, zonder dat bewezen hoeft te worden
dat sprake is van evidente en opzettelijke schijnzelfstandigheid. Handhaving ten aanzien
van de loonheffingen naar aanleiding van een aanwijzing die niet binnen de gestelde
termijn is opgevolgd, kan met terugwerkende kracht tot het moment dat de betreffende
aanwijzing is gegeven. Zoals eerder aan uw Kamer bericht is handhaving van de kwalificatie
van de arbeidsrelatie wel complex, arbeidsintensief en vraagt een zware bewijslast
aan de kant van de Belastingdienst1.

Vraag 2

Deelt u het inzicht dat de huidige onduidelijkheid, die wordt versterkt door het ontbreken
van een duidelijk toetsingskader, tot inperking leidt van de ondernemersvrijheid van
zelfstandigen?

Antwoord 2

Ik vind het belangrijk om een onderscheid te maken tussen situaties waarin de juiste
kwalificatie van de arbeidsrelatie niet duidelijk is en situaties waarin de juiste
kwalificatie op zichzelf duidelijk is, maar niet wenselijk wordt geacht door opdrachtgever/werkgever
en werkenden.

Waar onduidelijkheid van regelgeving leidt tot onzekerheid over de kwalificatie kan
dat de ondernemersvrijheid van werkenden begrenzen. Dat is ongewenst en daarom heeft
het kabinet in het coalitieakkoord aangekondigd om meer duidelijkheid te gaan bieden.

Het vorige kabinet heeft om meer handvatten te bieden aan de praktijk ook de nodige
inzet gepleegd. Zo is in 2019 een uitgebreide toelichting toegevoegd aan het Handboek
Loonheffingen waarin wordt beschreven welke indicaties – in het kader van het inhouden
en afdragen van loonheffingen – wijzen op de aanwezigheid van gezag en een dienstbetrekking
en welke indicaties juist wijzen op werk dat buiten dienstbetrekking kan worden gedaan
vanwege de afwezigheid van gezag. Daarnaast geeft de webmodule sinds 2021 opdrachtgevers
meer inzicht in de criteria die van belang zijn.2 De pilot is op 10 juli 2021 afgelopen maar de online pilotomgeving van de webmodule
is nog steeds actief. Het kabinet moet nog een beslissing nemen of en in welke vorm
de webmodule zal worden voortgezet. Het blijft noodzakelijk dat naast het gelijke
speelveld en handhaving stappen worden gezet om meer duidelijkheid te bieden, zeker
in die situaties die nu in een «grijs gebied» vallen.

In de situaties waarin de kwalificatie op zichzelf duidelijk is maar niet als wenselijk
wordt ervaren, leidt het huidige toetsingskader niet tot een ongewenste inperking
van de ondernemersvrijheid. Opdrachtgevers/werkgevers en werkenden zijn vrij om de
arbeidsrelatie op een manier in te richten waarop op basis van een overeenkomst van
opdracht of aanneming van werk gewerkt kan worden. Indien de feitelijke invulling
van de arbeidsrelatie voldoet aan de criteria van een arbeidsovereenkomst (arbeid,
loon en gezag) is sprake van schijnzelfstandigheid. Om wet- en regelgeving wel na
te leven moeten werkgevende en werkende de arbeidsrelatie anders vormgeven of een
dienstbetrekking aan gaan.

Vraag 3

Deelt u de mening dat zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) zwaar zijn getroffen
door de coronacrisis en dat alles op alles moet worden gezet om obstakels in de bedrijfsvoering,
ook met betrekking tot onduidelijkheid over hun rechtspositie, uit de weg te ruimen?

Antwoord 3

De coronacrisis heeft veel bedrijven en werkenden de afgelopen tijd zwaar getroffen
en het kabinet is zich ervan bewust dat er veel gevraagd is van burgers en ondernemers.
Het kabinet heeft met een ruimhartig steunpakket velen in deze moeilijke periode geholpen
om de klap voor een groot deel op te vangen. Dit heeft bijgedragen aan het behoud
van banen en inkomen en heeft voorkomen dat gezonde bedrijven verloren zijn gegaan.
Na de strenge coronamaatregelen eerder deze winter is Nederland nu weer volledig open.
Het kabinet heeft daarom besloten het generieke steunpakket per 1 april te beëindigen.

Dit neemt niet weg dat de situatie voor sommige burgers en bedrijven alsnog moeilijk
is. In de brief van 25 februari 20223 is uw Kamer onder andere ingelicht over specifieke maatregelen voor ondernemers die
doorlopen na 31 maart 2022. Daarnaast worden ondernemers in het zogenaamde «Zwaar
weer programma» bijgestaan door het KVK Adviesteam. Ondernemers krijgen via deze route
deskundig advies bij het zetten van een volgende stap.

Waar onduidelijkheid over de rechtspositie voor zelfstandige ondernemers leidt tot
obstakels in de bedrijfsvoering is dat ongewenst en daarom heeft het kabinet in het
coalitieakkoord aangekondigd om meer duidelijkheid te gaan bieden. Meer duidelijkheid
over de kwalificatie van arbeidsrelaties is van belang voor werkgevers, opdrachtgevers
en werkenden.

Vraag 4

Hoe kijkt u aan tegen de constatering dat misstanden rond zzp’ers zich toespitsen
op een klein deel van de zelfstandig ondernemers in bepaalde sectoren, waar gerichte
inspectie uitkomst kan bieden, terwijl onverkort en breed handhaven van de Wet DBA
zonder dat duidelijke criteria voorhanden zijn alleen voor maar onrust zorgt?4

Antwoord 4

Ik zie het als een misstand dat relatief veel werkenden inmiddels als schijnzelfstandige
werken. Ze werken derhalve buiten loondienst, terwijl ze op basis van het arbeidsrecht
werkzaam moeten zijn op basis van een arbeidsovereenkomst. De schijnzelfstandigheid
is verdeeld over de gehele spreiding van inkomens en doet zich niet alleen voor bij
economisch kwetsbaardere groepen of in enkele sectoren.

Dat niet altijd duidelijk is op basis van welk contract gewerkt wordt, is overigens
niet de enige oorzaak voor het gegeven dat er inmiddels relatief veel werkenden buiten
dienstbetrekking werken, terwijl ze volgens de wet een arbeidsovereenkomst hebben.
Dit is, zoals onder meer de Commissie Borstlap heeft aangegeven, ook veroorzaakt door
een langdurig ongelijk speelveld tussen werkenden op het gebied van arbeidsrecht,
sociale zekerheid en fiscaliteit alsmede door het (deels) ontbreken van handhaving
op de kwalificatie van de arbeidsrelatie vanwege het handhavingsmoratorium.

De Belastingdienst houdt risicogericht toezicht op de kwalificatie van de arbeidsrelatie
voor de loonheffingen en richt zich daarbij op opdrachtgevers in diverse branches
en sectoren. Daarnaast hanteert de Belastingdienst een sectorspecifieke benadering
die zich onderscheidt van het toezicht bij individuele opdrachtgevers, omdat het doel
is het maken van afspraken met een sectorover een goede naleving van de wet- en regelgeving op het gebied van inhouden en afdragen
van loonheffingen. Bij de sectorspecifieke benadering werkt de Belastingdienst samen
met branche- of koepelorganisaties. Er is met een beperkt aantal sectoren begonnen,
in een deel van de zorg en de bouw.

Vraag 5 en 6

Deelt u het inzicht van de Kamer dat het creëren van een eigen rechtspositie voor
de zelfstandige ondernemers een belangrijk deel van de oplossing biedt, zeker nu de
beoogde duidelijkheid die de Wet DBA zou moeten bieden voor steeds meer onduidelijkheid
en onzekerheid zorgt?

Wat is de stand van zaken rond de uitvoering van de Kamerbreed aangenomen motie van
het lid Eerdmans van 23 september 2021 over een wettelijke regeling voor zelfstandig
ondernemerschap die de rechtspositie van zzp’ers in alle relevante aspecten vastlegt?5

Antwoord 5 en 6

Het is goed te begrijpen dat naar erkenning en duidelijkheid wordt gezocht voor zelfstandigen
in Nederland. Ik vind het voor iedereen van belang dat meer duidelijkheid ontstaat
over de kwalificatie van arbeidsrelaties.

In het coalitieakkoord is de ambitie uitgesproken om de arbeidsmarkt te hervormen
en met aanpassingen te komen. De positie van zzp’ers maakt onderdeel uit van dit pakket
arbeidsmarktmaatregelen. Hierbij wordt gekeken naar zowel de doelen (einde maken aan
onduidelijkheid, onzekerheid en misbruik van zzp-schijnconstructies) als het middel
(creëren van een eigen rechtspositie) die benoemd zijn in de Motie Eerdmans.

Vraag 7

Bent u bereid contact op te nemen met de vertegenwoordigers van zzp’ers zodat hun
inbreng kan worden meegenomen bij het opstellen van een eigen rechtskader?

Antwoord 7

Ik vind het belangrijk dat vertegenwoordigers van zzp’ers hun inbreng kunnen geven,
waaronder inbreng over een eigen rechtskader, en dat die wordt meegenomen bij de arbeidsmarkthervormingen.
Het contact met deze vertegenwoordigers vindt al plaats. Naast de vertegenwoordigers
van zzp’ers in de SER overleg ik ook met andere partijen die zzp’ers vertegenwoordigen.