Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Woude over het bericht 'The giant plan to track diversity in research journals'

Antwoord van Minister Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 13 mei
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2379.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «The giant plan to track diversity in research journals»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe duidt u dit artikel?

Antwoord 2

Ik zie het initiatief van de groep uitgevers zoals weergegeven in dit artikel als
een gevolg van de groeiende wens naar meer concrete informatie over diversiteit en
inclusie in de wetenschap. Deze wens wordt benoemd in het artikel en bestaat ook in
Nederland. Het is bij dataverzameling belangrijk een goede balans te vinden tussen
de bescherming van de privacy van het individu, en de mogelijkheid om goed onderbouwd
beleid te kunnen maken en monitoren. De enquête van deze groep uitgevers vraagt naar
de genderidentiteit en afkomst waar de wetenschapper zich zelf mee identificeert. Deze vrijwillige,
geanonimiseerde uitvraag heeft, volgens het artikel, tot doel om te onderzoeken welke
groepen wetenschappers in welke mate gerepresenteerd zijn in de wetenschappelijke
tijdschriften. Data lijkt soms personen in hokjes te willen vangen, maar data is tegelijkertijd
ook hard nodig om gericht interventies vorm te geven die discriminatie en ongelijke
kansen verhelpen. Daar ben ik voorstander van, omdat iedereen gelijke kansen verdient.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het onwenselijk is dat het in de wetenschap steeds vaker voorkomt
dat mensen worden ingedeeld op basis van afkomst of raciale kenmerken, zoals wit,
zwart of Aziatisch?

Antwoord 3

Het indelen van mensen op basis van genderidentiteit, afkomst en/of uiterlijke kenmerken
is onwenselijk als dit betekent dat mensen op basis van deze kenmerken op een nadelige
manier worden behandeld. Het is echter wel noodzakelijk om gender- en cultuursensitief
onderzoek te doen. In de medische wetenschap gaat het soms om verstrekkende gevolgen.
De eerste resultaten van onderzoek lijken erop te wijzen dat het coronavirus mensen
met een migratieachtergrond onevenredig hard heeft geraakt.2 Deze etnische ongelijkheid kan alleen in kaart worden gebracht als er gegevens over
bijgehouden worden. Het is daarbij uiteraard belangrijk dat hier zorgvuldig mee wordt
omgegaan. Dit geldt ook als de registratie wetenschappers zelf betreft.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de kwaliteit van werk van een wetenschappelijk auteur beoordeeld
moet worden op de kwaliteit van dat werk, en niet op de afkomst of uiterlijke kenmerken
van de auteur?

Antwoord 4

Ik vind het als verantwoordelijke voor het wetenschapsstelsel belangrijk dat iedereen
op basis van hun wetenschappelijke kwaliteiten wordt beoordeeld. Op veel gebieden
in de samenleving, ook in de wetenschap, is er door bewuste en onbewuste discriminatie
op grond van persoonskenmerken zoals afkomst (cultuur, huidskleur, religie) of gender
echter nog geen gelijk speelveld voor iedereen.3 Dat vind ik niet acceptabel. Kwaliteit moet voorop staan en uiterlijke kenmerken
of afkomst mogen geen hindernis vormen in het beoordelingsproces. Daarom ben ik bijvoorbeeld
ook blij met het initiatief van NWO om aandacht te besteden aan «inclusief beoordelen».4

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het voornemen van wetenschappelijke uitgevers zoals Elsevier om auteurs,
of dat nu vrijwillig of verplicht is, te vragen om hun ras of etniciteit bekend te
maken?

Antwoord 5

Zolang deze uitvraag vrijwillig is, en dat lees ik terug in het artikel, beoordeel
ik dit voornemen van uitgevers als een gerichte stap om meer inzichten te krijgen
in de rol van vooroordelen en discriminatie in de wetenschap. Zonder deze informatie
is het zeer moeilijk, of onmogelijk, om de huidige situatie onder wetenschappers in
wetenschappelijke tijdschriften te peilen en te zien of wetenschappers daar worden
benadeeld op basis van genderidentiteit, afkomst en/of uiterlijke kenmerken. Ik kan
het streven van de uitgevers om hier stappen in te zetten waarderen, zolang de mogelijkheid
tot het weigeren van deelname behouden blijft en weigeren om mee te werken geen negatieve
consequenties oplevert voor de wetenschappers. Een voorbeeld uit het artikel laat
zien dat een vrijwillige uitvraag, uitgezet door de uitgever American Chemical Society
(ACS), over de genderidentiteit en afkomst onder wetenschappers heeft geleid tot een
significant beantwoordingspercentage van 95%.

Vraag 6

Deelt u de mening dat dit in strijd is met de toezegging van Minister van Engelshoven
dat het registreren van ras of afkomst niet aan de orde is in het kader van het nationaal
actieplan diversiteit voor wetenschappelijk onderwijs en onderzoek (2020)?

Antwoord 6

De toezegging van mijn ambtsvoorganger was om in het kader van het nationale actieplan
geen nieuwe gegevens over de etniciteit van onderzoekers te registreren. Als private
partijen zoals wetenschappelijke uitgevers, in Nederland of het buitenland, zelf met
het voorstel komen om op een verantwoorde en geanonimiseerde manier vrijwillige enquêtes
uit te voeren onder de personen die artikelen insturen of beoordelen, is dat aan hen.