Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Heinen en Brekelmans over het bericht dat 45 miljard euro Russisch vermogen van personen en organisaties op sanctielijsten in Nederland staat

Antwoord van Minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken), mede namens de Ministers voor
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, van Justitie en Veiligheid en van Infrastructuur
en Waterstaat (ontvangen 10 mei 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «De Russische miljarden in Nederland»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de inschatting dat er voor 45 miljard euro aan vermogen van Russische personen
en organisaties die op internationale sanctielijsten zijn geplaatst in Nederland staat,
al dan niet via trustkantoren?

Antwoord 2

Deze inschatting deel ik niet. Veel van de gepubliceerde cijfers laten geconsolideerde
jaarrekeningen zien van bedrijven met activiteiten in niet-EU landen. Daarbij is de
eigendom vaak gestructureerd via houdstermaatschappijen, tussenhoudstermaatschappijen
en andere juridische vormen. Er is doorgaans sprake van een lange grensoverschrijdende
keten van juridische structuren, waarbij het overgrote deel van de activa niet fysiek
in Nederland aanwezig of geregistreerd is. Dit kan ertoe leiden dat het effectieve
bereik van het Europese en het Nederlandse sanctiebeleid wordt beperkt. De Nederlandse
eigenaar van de maatschappij dient de aandelen en andere rechten van gesanctioneerde
personen in deze houdstermaatschappijen en tussenhoudstermaatschappijen te bevriezen,
maar dat betekent niet dat ook de fysieke vermogensbestanddelen verderop in de keten
die zijn ondergebracht in een rechtspersoon gevestigd in een derde land zijn bevroren.
Dat betekent wel dat de aandelen/zeggenschapsrechten van de Nederlandse doorstroomvennootschap
over de dochtermaatschappijen gevestigd in de Russische Federatie / in derde landen
worden bevroren. Daarmee wordt de aansturing en zeggenschap van deze dochterondernemingen
verhinderd. Ook betekent het dat de aandelen in/ de zeggenschapsrechten over de Nederlandse
doorstroomvennootschap van de moedermaatschappij/achterliggende aandeelhouders worden
bevroren. Daarmee wordt de aansturing van de doorstroomvennootschap onmogelijk gemaakt.

Vraag 3

Herinnert u zich dat op 23 februari j.l. al werd besloten tot het instellen van financiële
sancties en deze sancties later zijn uitgebreid?2

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Waarom is er bijna een maand na het instellen van de eerste sancties nog steeds zeer
beperkt overgegaan tot bevriezing van, of beslaglegging op, financiële tegoeden van
personen en organisaties op internationale sanctielijsten?

Antwoord 4

De ingestelde EU-sancties hebben directe werking. Na publicatie in het EU-Publicatieblad
zijn alle ingezetenen van de Unie onmiddellijk gehouden aan deze maatregelen. De Minister
van Buitenlandse Zaken publiceert vervolgens een sanctieregeling waarmee de strafbaarstelling
in Nederland geregeld wordt. Hiermee wordt overtreding van deze sanctiemaatregelen
een misdrijf onder de Wet economische delicten.

De financiële instellingen in Nederland zijn direct aan de slag gegaan met het bevriezen
van financiële tegoeden in Nederland van de personen en entiteiten op de EU-sanctielijst.
Inmiddels is er meer dan een half miljard euro aan financiële tegoeden bevroren in
Nederland. Er is dus geen sprake van slechts beperkte bevriezing van tegoeden in Nederland.
Ook staan er twintig jachten in aanbouw onder verscherpt toezicht van de Douane. Deze
mogen niet naar Rusland geëxporteerd worden.

Het Kadaster heeft meerdere checks uitgevoerd of er registergoederen van personen
of entiteiten op de sanctielijst zich in Nederland bevinden. Vooralsnog heeft dit
geen hits opgeleverd. Extra onderzoek wordt echter gedaan, aangezien eigenaarschap
kan worden verhuld. Dit geldt ook voor bedrijfseigendom.

Vraag 5

Klopt het dat andere landen beter in staat zijn om beslag te leggen op, of het bevriezen
van, financiële tegoeden van personen en organisaties op internationale sanctielijsten?
Wat kan het kabinet van die aanpak leren?

Antwoord 5

De bevriezingen in andere landen laten zich lastig vergelijken door de verschillende
situaties en omstandigheden. Veel landen, zoals bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk
en Duitsland, hebben vooralsnog geen publieke uitlatingen gedaan over de precieze
hoogte van bevroren tegoeden naar aanleiding van de recente Ruslandsancties.

Een ander zichtbaar voorbeeld is de situatie in Italië, waar 60.000 mensen werken
voor de Guardia di Finanzia. De cijfers die hierover beschikbaar zijn laten een totaal
zien van 1,1 miljard euro aan bevroren tegoeden, waarvan bijna de helft (530 miljoen
euro) de waarde is van een superjacht dat aan de ketting is gelegd.

Vraag 6

Welke stappen zijn er sinds 23 februari door het kabinet en de toezichthouder gezet
om het inzicht in Russische tegoeden te verbeteren?

Antwoord 6

Er wordt sinds 2 december 2021 wekelijks door de betrokken ministeries overlegd over
de totstandkoming van de EU-sancties tegen Rusland. Ook de uitvoerbaarheid van de
maatregelen in Nederland is daarbij besproken. Dit overleg is na het instellen van
de EU-sancties geïntensiveerd en wordt verder gestroomlijnd onder de nationale Coördinator.

In de kabinetsbrief van 22 april, nr. Min-BuZa.2022.387 is een totaaloverzicht opgenomen
van de ondernomen acties op het terrein van sanctienaleving en het toezicht daarop.

Vraag 7

Herkent u de signalen vanuit de financiële sector en het bedrijfsleven dat er veel
onduidelijkheid is over de toepassing van sancties?3

Antwoord 7

Er zijn in korte tijd veel sanctiepakketten uitgevaardigd die ook in korte tijd door
de private sector geïmplementeerd moesten worden. Het tempo en de omvang van de pakketten
leveren in sommige gevallen implementatievraagstukken op. Voor het bedrijfsleven is
het Ondernemersloket Sancties Rusland van RVO versterkt. Ondernemers kunnen hier terecht
met vragen over wat de sancties voor hen betekenen. Daarnaast is er een webpagina
met actuele informatie over de sancties en Russische tegenmaatregelen beschikbaar
en worden er met regelmaat bijeenkomsten over sancties georganiseerd voor ondernemers.
De Minister van Financiën ontvangt vanuit de financiële sector de implementatievragen
en werkt aan algemene guidance ter beantwoording van dit soort vraagstukken.

Vraag 8

Welke stappen heeft het kabinet nationaal en in Europees verband gezet om de duidelijkheid
over de uitvoering van sancties te vergroten en de effectiviteit te verbeteren?

Antwoord 8

Op nationaal vlak is het Ondernemersloket Sancties Rusland van RVO versterkt. Ondernemers
kunnen hier terecht met vragen over wat de sancties voor hen betekenen. Dit loket
ontvangt 40–70 vragen per dag en de webpagina met informatie over de sancties en Russische
tegenmaatregelen wordt dagelijks door 3.500–4.000 ondernemers bezocht. Daarnaast worden
met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor ondernemers over sancties. RVO en verschillende
ministeries werken hierbij nauw samen om actuele informatie te kunnen aanbieden.

Op Europees vlak heeft Nederland de Europese Commissie gevraagd om additionele richtsnoeren
die uitvoerders helpen bij de implementatie van sancties. Daarnaast is er regelmatig
ambtelijk overleg in EU-verband tussen de bevoegde autoriteiten om implementatievraagstukken
te bespreken. De uitkomsten hiervan worden vervolgens meegenomen in beleidsdiscussies
over de totstandkoming van nieuwe maatregelen.

Vraag 9

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat tegoeden van personen en organisaties op sanctielijsten
in Nederland ook daadwerkelijk worden bevroren?

Antwoord 9

Zoals weergegeven in de beantwoording op vraag 4 is er sinds het invoeren van de EU-sancties
veel gedaan aan uitvoering en naleving. Het kabinet heeft de Kamer goed verstaan en
neemt zorgen over de naleving en handhaving zeer serieus. Voor de korte termijn wordt
met de meest betrokken ministeries en uitvoeringsinstanties actief gezocht naar bezittingen
van gesanctioneerde personen en entiteiten, voor het geval die tot nu toe gemist mochten
zijn bij de toepassing van sanctieprocedures door financiële instellingen of andere
betrokken partijen. Vooralsnog zijn hier geen aanwijzingen voor. Het kabinet heeft
de sanctieregelingen aangepast om meer sanctie-gerelateerde gegevensuitwisseling mogelijk
te maken. Daarnaast wordt bezien welke overige aanpassingen noodzakelijk zijn voor
effectieve handhaving van de sanctieregelingen.

Zoals weergegeven n de kabinetsbrief van 22 april, nr. Min-BuZa.2022.387, leveren
gesprekken met marktpartijen een beeld op dat de inschatting van het kabinet ondersteunt
dat er op basis van de huidig beschikbare informatie geen zaken zijn gemist in de
naleving van sancties.

Vraag 10 en 11

Klopt het dat het bedenken van of meewerken aan constructies om buiten sanctiewetgeving
te vallen, bijvoorbeeld door een belang in een bedrijf te verminderen, strafbaar is?

Deelt u de mening van experts dat het op deze manier overtreden van sanctiewetgeving
tot dusver grotendeels onbestraft blijft? Wat is nodig om dergelijke overtreding van
sanctiewetgeving wel te bestraffen?

Antwoord 10 en 11

Niet-naleving van sanctiewetgeving, inclusief het bedenken of meewerken aan constructies
om sanctiewetgeving te omzeilen, is strafbaar gesteld als economisch delict. Het OM
kan besluiten over te gaan tot opsporing en vervolging van overtredingen van de sanctieregelgeving
indien het signalen ontvangt, met name van toezichthouders en de Financial Intelligence
Unit-Nederland (FIU-Nederland). Het OM en de Fiscale Opsporings- en Inlichtingendienst
(FIOD) beschikken over specialistische teams die dergelijke zaken oppakken. Zo heeft
op 18 maart jl. een strafrechtelijke interventie plaatsgevonden vanwege het mogelijk
overtreden van de desbetreffende sanctieregeling op grond van de Sanctiewet 1977,
waarbij beslag is gelegd op 137 miljoen euro.4 Verder heeft het kabinet besloten tot het instellen van een rijksbrede stuurgroep
onder leiding van Stef Blok.5 Deze stuurgroep bespreekt o.a. de versteviging, waar nodig, van de uitvoering en
handhaving van de sanctieregelgeving.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Van

Weyenberg (D66), ingezonden 17 maart 2022 (vraagnummer 2022Z05068).