Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Inge van Dijk en Van Der Molen over het bericht 'Wachttijd voor identiteitsbewijzen loopt op tot maanden'

Antwoord van StaatssecretarisVan Huffelen (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties),
mede namens de Minister van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 10 mei 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Wachttijd voor identiteitsbewijzen loopt op tot maanden»
en «Lange wachttijd voor nieuw paspoort of rijbewijs: kan één tot drie maanden duren»?1,
2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat de gemiddelde wachttijd voor het aanvragen van een paspoort, ID-kaart
of rijbewijs op dit moment is opgelopen tot ruim één maand?

Antwoord 2

Er wordt niet centraal bijgehouden wat de wachttijd is bij gemeenten. Ik heb bij wijze
van steekproef navraag gedaan bij enkele gemeenten. De maximaal gerapporteerde wachttijd
bedraagt 13 weken. Tegelijkertijd geeft een aantal gemeenten aan geen wachttijden
te hebben. Bij de meeste gemeenten kan binnen twee weken een afspraak worden gemaakt.
Gemeenten geven hierbij aan dat een genoemde wachttijd een momentopname is. Soms worden
tijdsloten op korte termijn geopend, als meer personeel beschikbaar is.

Vraag 3

Kunt u aangeven wat de oorzaken zijn dat de gemiddelde wachttijd voor het aanvragen
van een paspoort, ID-kaart of rijbewijs op dit moment is opgelopen tot ruim één maand
en in hoeverre speelt hierbij een rol dat gemeenten op dit moment forse extra taken
uitvoeren op het gebied van de hulp aan Oekraïense vluchtelingen, de compensatie voor
de energierekening en de hulp aan gedupeerden van de kinderopvangtoeslagaffaire?

Antwoord 3

Gemeenten die aangeven wachttijden te hebben, melden dat deze wachttijden inderdaad
deels te maken hebben maken met de hulp aan Oekraïense vluchtelingen. Er is de afgelopen
tijd een inhaalslag gemaakt met het inschrijven van ontheemden die binnenkwamen op
het moment dat zij nog niet ingeschreven konden worden.

De werkdruk voor gemeenten is ook om andere redenen hoog. Zo waren er in maart de
gemeenteraadsverkiezingen die door de afdelingen burgerzaken van gemeenten worden
gecoördineerd en er worden momenteel ook meer paspoorten en identiteitskaarten aangevraagd.
Deze piek is altijd in het voorjaar, vanwege de naderende meivakantie. Wegens uitgestelde
aanvragen door de lockdowns, de mogelijkheid om te reizen en vanwege de berichtgeving
over de opgelopen wachttijden is deze piek hoger dan voorgaande jaren. Daarnaast werd
tijdens de lockdown voor rijbewijzen coulance toegepast, zodat van de toen verlopen
documenten, die langer gebruikt mochten worden, de vernieuwingsaanvragen op dit moment
komen.

Vraag 4

Kunt u aangeven bij hoeveel gemeenten de wachttijden voor het aanvragen van een paspoort,
rijbewijs of ID-kaart zijn opgelopen tot meer dan twee weken?

Antwoord 4

Nee. Er wordt niet centraal bijgehouden wat de wachttijd is bij gemeenten. Ik heb
bij wijze van steekproef navraag gedaan bij enkele gemeenten. Bij de meeste gemeenten
kan binnen twee weken een afspraak worden gemaakt.

Vraag 5

Zijn er verschillen in de wachttijd tussen het aanvragen van een paspoort, ID-kaart
en rijbewijs en speelt het probleem van opgelopen wachttijden vooral bij paspoorten
en ID-kaarten, of ook bij rijbewijzen?

Antwoord 5

De wachttijd heeft betrekking op het kunnen maken van een afspraak tot aanvraag en/of
afgifte aan de balie. Voor welk document een afspraak wordt gemaakt is niet relevant.

Wel zijn er per identiteitsmiddel opties waar sommige gemeenten gebruik van kunnen
maken om de contactmomenten aan een gemeentebalie van twee naar één terug te brengen.
Het paspoort en de identiteitskaart kunnen bij sommige gemeenten thuisbezorgd worden,
zodat er alleen voor de aanvraag een afspraak gemaakt hoeft te worden. Voor het rijbewijs
bestaat de pilot Digitale Aanvraag Rijbewijzen (DAR); als er gebruik wordt gemaakt
van DAR hoeft alleen voor het ophalen een afspraak gemaakt te worden. Deze pilot wordt
in 2024 omgezet naar een landelijke wettelijke invoering.

Vraag 6

Kunt u inschatten hoelang burgers in de komende periode te maken krijgen met opgelopen
wachttijden en kunt u inschatten wanneer de wachttijden weer af zullen nemen?

Antwoord 6

Dat is niet goed in te schatten. Zoals ik in mijn antwoord op vraag drie al meldde,
zijn er veel variabelen die leiden tot de opgelopen wachttijden. Wel kan ik op basis
van ervaringen uit het verleden de te verwachten vraag naar reisdocumenten inschatten.
Het voorjaar kent altijd een aantal piekmomenten met betrekking tot de aanvraag van
paspoorten en identiteitskaarten; meestal liggen de piekmomenten in de weken voorafgaand
aan een schoolvakantie.

Vraag 7

In hoeverre bestaat er een risico dat mensen die lang op een nieuw paspoort, ID-kaart
of rijbewijs moeten wachten in de knel komen, bijvoorbeeld mensen voor wie het bezit
van een rijbewijs essentieel is vanwege hun werk of andere omstandigheden?

Antwoord 7

Het is altijd aan te raden een aanvraag van een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs
niet tot het laatste moment uit te stellen. Diverse gemeenten geven aan dat burgers
die hun urgentie kunnen onderbouwen eerder een afspraak kunnen maken. Ook is mogelijk
tegen betaling een spoedaanvraag te doen. Dit verkort niet de tijd waarin een afspraak
ingepland kan worden, maar wel de tijd die het produceren van het document in beslag
neemt. Doorgaans is de periode tussen aanvraag en levering vijf werkdagen, met een
spoedprocedure kan dit meestal verkort worden tot éé́n werkdag.

Als de geldigheid van een identiteitsmiddel dreigt te verlopen worden burgers hiervan
altijd schriftelijk op de hoogte gesteld. Voor paspoorten en identiteitskaarten is
het bepalen van de termijn van berichtgeving aan de uitgevende instantie waar de persoon
woonachtig is. Voor het rijbewijs geldt dat deze termijn op 133 dagen is vastgesteld.

Vraag 8

Bent u bereid om mensen die vanwege de opgelopen wachttijden in de knel komen tegemoet
te komen en wat zijn hiervoor de mogelijkheden? In hoeverre kan een coulanceregeling
met betrekking tot verlenging van de looptijd van een paspoort, ID-kaart of rijbewijs
uitkomst bieden?

Antwoord 8

Ik vertrouw er op dat gemeenten waar nodig de juiste prioritering kunnen aanbrengen.
Het is onwenselijk en wegens Europese regelgeving ook niet mogelijk om de geldigheid
van een document af te laten wijken van de op het document opgenomen geldigheidslimiet.
Er mag geen onduidelijkheid bestaan over de geldigheid van het document. Tijdens de
coronacrisis werd met betrekking tot het rijbewijs coulance op de geldigheid toegepast.
Deze coulance werd in Europees verband geregeld.

Vraag 9

Hoe waarborgt u vanuit het oogpunt van adequate dienstverlening door de overheid dat
wachttijden voor het aanvragen van een paspoort, ID-kaart of rijbewijs zo kort mogelijk
zijn?

Antwoord 9

Er wordt van het baliepersoneel van gemeenten veel gevraagd. In kennis, kunde en beschikbaarheid.
Uiteraard acht ik opgelopen wachttijden onwenselijk. Daar staat tegenover dat wij
in reactie op de gebeurtenissen in Oekraïne hebben afgesproken dat ontheemden uit
Oekraïne worden ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP). Dit levert extra
werkdruk op voor gemeenten, die – naast de reguliere werkzaamheden zoals de aanvraag
en uitgifte van paspoorten, ID-kaarten en rijbewijzen – verantwoordelijk zijn voor
de inschrijving van personen in de BRP. Deze situatie is uitzonderlijk en moet ook
als zodanig beschouwd worden. Ik wil vooral wijzen op de flexibiliteit van gemeenten
en baliemedewerkers die zich inzetten dit werk te klaren.

Vraag 10

Kunt u aangeven hoe u in gesprek bent met gemeenten over de opgelopen wachttijden
en hoe u de gemeenten gaat helpen bij oplossingen daarvoor?

Antwoord 10

Het Rijk ondersteunt gemeenten waar dat kan. Gemeenten kunnen zich inzetten hun capaciteit
passend op te schalen, indien de vraag groter is dan het aanbod. Dit kan door ruimere
openingstijden of meer personeel aan de balie. Extra capaciteit is echter moeilijk
te krijgen. Duidelijke communicatie richting de burger over de wachttijden verlicht
het proces ook.

Diverse gemeenten schalen momenteel op in capaciteit. Opgebouwde capaciteit dient
ook weer afgeschaald te worden. Deze uitdaging voor personeelsbeleid is mij bekend.
De Rijksdienst voor Identiteitsgegevens levert ramingen over het te verwachten aantal
aanvragen per maand om gemeenten voor te bereiden op voorziene stromen.

Voor het inschrijven van Oekraïense ontheemden worden inmiddels ervaringen gedeeld
om het proces efficiënter te maken. In nauwe samenwerking tussen de Rijksdienst voor
Identiteitsgegevens, de VNG en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken worden gemeenten
daarbij ondersteund, onder andere door het publiceren van antwoorden op veel gestelde
vragen en het organiseren van webinars. Dat heeft tot doel om het inschrijven van
Oekraïense ontheemdenefficiënter te doen verlopen.