Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rudmer Heerema en Rajkowski over het bericht 'Verkoopverbod of niet: jongeren kopen massaal snus'

Antwoord van Staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen
22 april 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Verkoopverbod of niet: jongeren kopen massaal snus»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe verklaart u het dat sinds het per november vorig jaar ingevoerde verbod op de
verkoop van nicotinezakjes met meer dan 0,035 mg nicotine, snus nog steeds volop verkrijgbaar
is?

Antwoord 2

Er zijn (Europese) landen waar deze producten niet verboden zijn en waar deze producten
legaal gekocht kunnen worden. Deze bedrijven mogen nicotinezakjes niet verhandelen
naar Nederland of zich richten op Nederlandse consumenten. Desondanks komt het voor
dat personen deze producten via websites of sociale media uit het buitenland bestellen.
De NVWA voert risicogericht toezicht uit op deze buitenlandse bedrijven en verzoeken
bedrijven de verhandeling van nicotinezakjes naar Nederland te staken.

Vraag 3

Kunt u aangeven wat de uitkomsten zijn geweest van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA)-controle bij vier grote importeurs?

Antwoord 3

De NVWA geeft aan dat bij alle vier de importeurs de nicotinezakjes in bewaring zijn
genomen. Dat wil zeggen dat de nicotinezakjes met meer dan 0,035 mg nicotine per zakje,
niet meer verplaatst mochten worden totdat er een passende oplossing gevonden werd
voor de producten. Twee importeurs hebben de nicotinezakjes naar een ander Europees
land gestuurd, waar verhandeling van deze producten nog toegestaan was. De andere
twee importeurs hebben de nicotinezakjes laten vernietigen. Alle vier de importeurs
hebben hun afnemers, zoals winkeliers, op de hoogte gesteld van het verbod op nicotinezakjes
en hebben hen gevraagd de voorraad niet meer te verkopen.

Vraag 4

Zijn er cijfers bekend van het aantal keer dat de NVWA sinds het verbod in heeft moeten
grijpen bij online verkooppunten?

Antwoord 4

De NVWA heeft zich in eerste instantie gericht op de importeurs van nicotinezakjes
die de producten in Nederland in de handel brengen. Op deze manier wordt de toevoer
van nicotinezakjes naar online winkels die deze producten in Nederland verkopen, tegengegaan.
Onlangs heeft de NVWA een potentiële vijfde importeur geïnspecteerd. Dit bleek een
bedrijf in een andere lidstaat te zijn waar de verhandeling van nicotinezakjes, met
meer dan 0,035 mg per zakjes, wel is toegestaan. Dit bedrijf verkocht nicotinezakjes
in Nederland via verschillende Nederlandse websites. De NVWA heeft dit bedrijf gewezen
op het verbod op nicotinezakjes in Nederland en heeft hem verzocht de verhandeling
naar Nederland te staken. De ondernemer heeft aan dat verzoek voldaan en de websites
daarop aangepast. Recent is de NVWA begonnen met het toezicht op webwinkels.

Vraag 5

Welke instrumenten heeft de NVWA op dit moment in handen om aanbod van snus op bijvoorbeeld
social media-kanalen aan te pakken?

Antwoord 5

Het verhandelen van nicotinezakjes, met meer dan 0,035 mg nicotine per zakje, is voor
zover deze is gericht op consumenten in Nederland ook via social media niet toegestaan.
De NVWA doet bij sociale media-kanalen melding van onrechtmatige uitingen, waar het
aanbod van nicotinezakjes een voorbeeld van is. Hiermee worden de sociale media-kanalen
(mede)verantwoordelijk voor deze uitingen. De sociale media-kanalen kunnen de content
dan verwijderen, waarmee zij niet meer verantwoordelijk voor deze content zijn. Dit
proces van melden en verwijderen van onrechtmatige content wordt door de NVWA «notice
and take down» genoemd.

Vraag 6

Hoe kunnen social media-kanalen op dit moment hun verantwoordelijkheid nemen indien
bij wet verboden producten op hun kanalen worden aangeboden? Welke instrumenten zijn
hierbij voorhanden?

Antwoord 6

Het is in eerste instantie aan de sociale mediaplatformen om te bepalen hoe zij hun
verantwoordelijkheid voor de verkoop van illegale producten en waren kunnen en willen
invullen. Een sociaal mediaplatform dat weet dat er via zijn platform nicotinezakjes
worden verkocht kan bijvoorbeeld de content verwijderen of voorlichting geven aan
gebruikers over het illegale karakter van de verkoop van nicotinezakjes, en wijzen
op de gezondheidseffecten die de consumptie daarvan kan hebben.

Vraag 7

Bent u het eens dat het zeer zorgelijk is dat er zo makkelijk en openlijk via sociale
media verboden middelen aangeboden en gekocht kunnen worden?

Antwoord 7

Het is inderdaad zorgelijk dat nicotinezakjes met meer dan 0,035 mg nicotine, een
illegaal product, online aangeboden worden.

Vraag 8

Welke mogelijkheden ziet u op korte termijn om de verkoop van snus op sociale mediaplatformen
tegen te gaan, ook met het oog op de verwachte Europese wetgeving en in het bijzonder
de Digital Services Act?

Antwoord 8

Zie ook mijn antwoord op vraag 5.

Op dit moment wordt er door het Europees Parlement, de Raad, en de Europese Commissie
onderhandeld over de Digital Services Act (DSA). Onder voorbehoud van de uitkomsten
daarvan zal de DSA een aantal instrumenten creëren die relevant kunnen zijn voor het
bestrijden van de verkoop van nicotinezakjes via sociale mediaplatformen.

Zo komt er waarschijnlijk een verplichting voor deze bedrijven om een mechanisme in
te richten waarmee zij door gebruikers en anderen gewezen kunnen worden op illegale
inhoud op hun platform, zoals de illegale verkoop van nicotinezakjes. Wanneer deze
bedrijven een dergelijke melding ontvangen moeten zij daar tijdig actie op ondernemen.
Bijvoorbeeld door het illegale aanbod te verwijderen. Laten zij na om actie te ondernemen
dan kunnen ze aansprakelijk worden gesteld voor het illegale aanbod.

Onder de DSA worden sociale mediaplatformen ook verplicht om gebruikers die veelvuldig
illegale inhoud plaatsen, zoals aanbiedingen voor nicotinezakjes, tijdelijk de toegang
tot het platform te ontzeggen door diens account te schorsen. Zij moeten zo’n beslissing
richting de betreffende gebruiker ook motiveren. In dat kader kunnen zij wijzen op
het feit dat de verkoop van nicotinezakjes met meer dan 0,035 mg nicotine verboden
is en tevens de voorlichting verrichten die in het antwoord op vraag 6 is beschreven.

Vraag 9

Bent u daarnaast bereid met de NVWA in gesprek te gaan om te onderzoeken hoe illegale
verkoop van snus harder aangepakt kan worden?

Antwoord 9

Ik ben met de NVWA in gesprek over hoe de handhaving geïntensiveerd kan worden. Het
is goed om daarbij op te merken dat de NVWA constateert dat na de aankondiging van
het verbod op nicotinezakjes door de NVWA in november 2021 in verschillende verkoopkanalen
minder aanbod van nicotinezakjes is gevonden. Ook hebben producenten de zakjes niet
groots in Nederland gelanceerd. Dit is op zichzelf een mooi resultaat.

Daar wil ik aan toevoegen dat een aanpak met strenge handhaving door de NVWA niet
de enige oplossing is voor dit maatschappelijke probleem. Ik wil de verkopers van
deze producten aanspreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid en hen oproepen
te stoppen met de verkoop van deze producten.

Daarnaast vind ik het belangrijk dat Nederlanders bewust zijn van de gevaren van het
gebruik van producten, zoals snus (met tabak) en nicotinezakjes (zonder tabak). Er
is informatie beschikbaar omtrent de gezondheidseffecten van snus en nicotinezakjes
via informatiekanalen zoals de website Rokeninfo.nl en het de Facebook en Instagrampagina’s van Opvoeding en Uitgaan2. Ook wil ik zicht houden op het gebruik van nicotinezakjes en snus bij de Nederlandse
bevolking. Het Trimbos instituut zal hier via de Leefstijlmonitor uit 2022 onderzoek
naar doen.