Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kuzu over het bericht 'Migranten door kou gestorven aan de Turks-Griekse grens'

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid), mede namens de
Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 11 april 2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2021–2022, nr. 2108.

Vraag 1 en 2

Bent u bekend met het bericht «Migranten door kou gestorven aan Turks-Griekse grens»?1

Bent u geïnformeerd over de pushbacks waardoor twaalf migranten door onderkoeling
gestorven zijn bij de grens van Griekenland? Wanneer bent u hierover geïnformeerd?
Kunt u expliciet aangeven welke informatie u heeft gekregen over dit bericht?

Antwoord 1 en 2

Ik heb kennisgenomen van het genoemde bericht.

Vraag 3

Klopt het, dat het aantal migranten dat is gevonden inmiddels is gestegen naar negentien?
Bent u hierover geïnformeerd? Zo ja, wanneer? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Uit mediabronnen en uitspraken van de Turkse autoriteiten in februari jl. zou blijken
dat negentien migranten zijn omgekomen, die deel uitmaakten van een groep van 22 personen.

Vraag 4 en 5

Klopt het, dat de twaalf migranten die door de kou zijn gestorven daarvoor geprobeerd
hebben Griekenland binnen te komen om asiel aan te vragen, maar bij de grens werden
weggestuurd, voordat ze überhaupt de kans kregen? Zo ja, wat vind u hiervan? Zo nee,
hoe zijn deze migranten onder deze omstandigheden terechtgekomen?

Wat vind u ervan dat Griekenland ontkent dat de pushbacks hebben plaatsgevonden? Kunt
u hier inhoudelijk op reageren?

Antwoord 4 en 5

Het standpunt van het kabinet ten aanzien van pushbacks is uw Kamer bekend. Het kabinet
deelt de zorgen over de berichtgeving. Aan de EU-buitengrenzen dient te worden gehandeld
conform het internationaal en Europees recht waaronder de fundamentele rechten en
naleving van het principe van non-refoulement. Het kabinet neemt dan ook actief stelling
tegen vermeende pushbacks, en spreekt zich daarover uit bij iedere passende gelegenheid,
zowel in bilateraal verband als in diverse internationale gremia. Het kabinet zal
dat blijven doen.

Het kabinet acht het noodzakelijk dat er serieuze opvolging wordt gegeven aan signalen
van pushbacks. De Griekse regering is van mening dat, naast de openbaar aanklager,
ook nationale instanties als de Ombudsman, de Nationale Transparantie-Autoriteit (NTA)
en de interne opsporings- en vervolgingsautoriteit van de Griekse politie en kustwacht
(SIASC) een rol kunnen vervullen bij het onderzoeken van vermeende pushbacks. In juni
2021 opende de Openbaar Aanklager bij het Hooggerechtshof een onderzoek inzake vermeende
pushbacks. Bij het ontbreken van eigenstandige informatie wacht ik het resultaat van
dit onderzoek af.

Het gaat bij de berichten over pushbacks vaak om informatie die lastig te verifiëren
is. Juist deze constatering onderstreept het belang van een onafhankelijk monitoringsmechanisme.
De Europese Commissie spant zich in voor het opzetten ervan in lidstaten met aanhoudende
pushbackberichtgeving; het kabinet ondersteunt dit. Verder ziet de Europese Commissie,
als hoedster van de verdragen, toe op de naleving van het Europees recht met inbegrip
van de fundamentele rechten. Voor de Commissie ligt een belangrijke taak om, indien
lidstaten zich niet houden aan het internationaal en Europees recht, hen hierop aan
te spreken.

Vraag 6

Bent u bekend met het feit dat de VN Vluchtelingenorganisatie heeft gewaarschuwd voor
de toenemende meldingen van gruwelijke incidenten aan de Griekse grens, waar de UNHCR
sinds begin 2020 bijna 540 incidenten van illegale terugkeer door Griekenland heeft
geregistreerd? Zo ja, wat vind u hiervan? Kunt u hierop inhoudelijk reageren?

Antwoord 6

Het kabinet deelt de zorgen die VN-Hoge Commissaris voor Vluchtelingen Filippo Grandi
uitte over de toenemende berichtgeving over geweldsincidenten tegen migranten aan
de Europese grenzen. Eveneens ziet het kabinet het belang van serieuze opvolging aan
beschuldigingen door de betreffende lidstaten. Het is van belang dat fundamentele
rechten, waaronder het door UNHCR genoemde asielrecht en beginsel van non-refoulement,
worden nageleefd bij het uitvoeren van grensbeheer.

Vraag 7

Bent u bekend met het feit dat migranten worden achtergelaten op reddingsvlotten op
open zee en soms zelf rechtstreeks in het water zijn gedwongen door de Griekse grensbewakers?
Zo ja, wat vind u hiervan? Kunt u hierop inhoudelijk reageren?

Antwoord 7

Het kabinet verwijst graag naar de beantwoording van vragen 4 en 5.

Vraag 8

Kunt u de Kamer informeren welke nationaliteit de twaalf gestorven migranten hadden?

Antwoord 8

Op basis van mediabronnen blijkt dat het ging om mensen met verschillende nationaliteiten,
waaronder de Syrische, Somalische en Bengalese nationaliteit. Deze informatie kon
echter niet met zekerheid, en niet voor alle betrokkenen worden vastgesteld.

Vraag 9, 10, 11, 12, 13 en 14

Zijn er sindsdien nog meer migranten gevonden die het slachtoffer zijn geworden van
pushbacks aan de Griekse grens? Zo ja, om welke aantallen gaat het?

Bent u op de hoogte wat er is gebeurd met de rest van de groep van tweeëntwintig mensen
die door de Griekse grenspolitie is teruggeduwd? Zo nee, waarom niet?

Deelt u de mening dat Griekenland verantwoordelijk is voor de dood van deze negentien
migranten? Zo nee, waarom niet?

Deelt u de mening dat de Griekse staat zich schuldig maakt aan stelselmatige schendingen
van de mensenrechten door illegale pushbacks uit te voeren? Zo nee, waarom niet?

Deelt u de mening dat de Europese lidstaten die zich schuldig maken aan het schenden
van Europese en internationale wet- en regelgeving hier passende consequenties van
moeten ondervinden? Zo ja, kunt u toelichten waarom diverse EU-lidstaten die meerdere
malen Internationaal en Europees recht niet hebben geëerbiedigd dit zonder consequenties
hebben kunnen doen?

Bent u bereid uw Europese ambtsgenoot aan te spreken op de illegale pushbacks en grove
schending van de mensenrechten die zich afspelen aan de Griekse grens? Zo ja, kunt
u hierop inhoudelijk reageren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9, 10, 11, 12, 13 en 14

Lidstaten zijn primair verantwoordelijk voor de uitvoering van grenstoezicht. Hoewel
voor lidstaten met een buitengrens dit niet altijd eenvoudig is, staat voorop dat
optreden aan de grens altijd in lijn moet zijn met Europees en internationaal recht.
Bij een overtreding van het acquis dient de Europese Commissie, als hoedster van de
verdragen, verdere stappen te ondernemen.

Het is uw Kamer bekend dat het kabinet actief en mede op verzoek van leden van uw
Kamer in Europese overleggen en bilaterale contacten het belang van het respecteren
van fundamentele rechten aan de buitengrenzen benadrukt. De Griekse regering stelt
dat zij de grens geheel legitiem beheert. Het ontbreken van eigenstandige informatie
onderstreept het belang van een onafhankelijk monitoringsmechanisme. Het belang van
een dergelijk monitoringsmechanisme brengt het kabinet op bij onder meer de Griekse
regering.

Vraag 15

Bent u bekend met het rapport van Protecting Rights at Borders (PRAB) die rapporteerde
dat in 2021 56 pushbacks hebben plaatsgevonden, waarvan 93% van de migranten fysiek
misbruikt is door de Griekse grenspolitie? Zo ja, kunt u hierop inhoudelijk reageren?2

Antwoord 15

Het kabinet ziet de zorgelijke aard van de berichtgeving. Het kabinet acht het als
belangrijk dat er serieuze opvolging wordt gegeven aan vermeende pushbacks. Het kabinet
acht het belang dat er een onafhankelijk monitoringsmechanisme komt en dat internationale
en Europese standaarden bij grensbeheer worden nageleefd. Tevens zet het kabinet in
op een sterker Schengenevaluatiemechanisme met betere waarborging van fundamentele
rechten.

Vraag 16

Deelt u de mening dat personen op zoek naar internationale bescherming het recht te
ontzeggen op een asielprocedure en/of hen in onmenselijke omstandigheden vast te houden,
strafbaar is?

Antwoord 16

Voor het kabinet dient grensbeheer en toegang tot asiel te allen tijde conform de
Europese en internationale standaarden te zijn. Bij een overtreding van het acquis
dient de Europese Commissie, als hoedster van de verdragen, verdere stappen te ondernemen.

Vraag 17

Kan de Kamer periodiek geïnformeerd worden over het aantal pushbacks en incidenten
aan de Europese buitengrenzen, met name aan de Griekse grenzen?

Antwoord 17

Zoals beschreven in de eerder antwoorden beschikt het kabinet niet over eigenstandige
informatie over het grensbeheer in andere lidstaten. De inzet van het kabinet is de
instelling van onafhankelijke EU-monitoringsmechanismen.

Vraag 18

Kunt u toelichten welke EU-fondsen voor migratiedoeleinden worden ingezet voor het
financieren van de Griekse grensbewaking?

Antwoord 18

Het instrument voor financiële steun voor de buitengrenzen en visa als onderdeel van
het Fonds voor interne veiligheid (ISF-grenzen en visa) 2014–2020 wordt hiervoor ingezet
en het instrument voor financiële steun voor grensbeheer en visa 2021–2027 (BMVI),
onderdeel van het fonds voor geïntegreerd grensbeheer kan hiervoor worden ingezet.
Voor het BMVI geldt dat de nationale programma’s van de lidstaten, waarin zij aangeven
hoe zij hun nationale enveloppes willen besteden, nog door de Europese Commissie moeten
worden goedgekeurd.

Vraag 19

Deelt u de mening dat de EU-fondsen voor migratiedoeleinden nooit mogen worden ingezet
voor activiteiten die indirect bijdragen aan mensenrechtenschendingen?

Antwoord 19

Die mening deel ik.

In artikel 4 van de huidige verordening tot oprichting van het fonds voor geïntegreerd
grensbeheer (EU) 2021/1148 is opgenomen dat «[d]e uit hoofde van het instrument gefinancierde
acties worden uitgevoerd met volledige inachtneming van de rechten en beginselen die
zijn verankerd in het acquis van de Unie en het Handvest en de internationale verplichtingen
van de Unie met betrekking tot de grondrechten.» Het is aan de Europese Commissie
om hierop toe te zien. Het kabinet zal hier richting de Commissie alert op zijn.

In artikel 3 lid 4 van de verordening tot oprichting van het instrument voor financiële
steun voor de buitengrenzen en visa als onderdeel van het Fonds voor interne veiligheid
(EU) Nr. 515/2014 (ISF-grenzen en visa) 2014–2020 is opgenomen dat «acties die uit
hoofde van het Instrument worden gefinancierd moeten worden uitgevoerd conform de
grondrechten en met eerbiediging van de menselijke waardigheid. In het bijzonder voldoen
de acties aan de bepalingen van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie,
het recht van de Unie inzake gegevensbescherming, het Europees Verdrag tot bescherming
van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM), het beginsel van eerlijke
behandeling van onderdanen van derde landen, het recht op asiel en internationale
bescherming, het beginsel van „non refoulement» en de internationale verplichtingen
van de Unie en de lidstaten die voortvloeien uit de internationale instrumenten die
zij hebben ondertekend, zoals het Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen
van 28 juli 1951 zoals aangevuld met het Protocol van New York van 31 januari 1967».
Het is aan de Europese Commissie om hierop toe te zien. Het kabinet is hier richting
de Commissie alert op.

Met uw Kamer is eerder gedeeld dat het op basis van de reeds voor zeven jaar (2021–2027)
vastgestelde EU-wetgeving rondom het meerjarig financieel kader op dit moment niet
mogelijk is de financiering voor verschillende vormen van grensbeheer voorwaardelijk
te maken.3

Vraag 20 en 21

Deelt u de mening van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN dat de illegale
pushbacks en gewelddadige mensenrechtenschendingen jegens asielzoekers genormaliseerd
worden door landen zoals Griekenland? Zo ja, kunt u hierop inhoudelijk reageren? Zo
nee, waarom niet?

Deelt u de mening van de UNHCR dat Europese lidstaten zich zouden moeten schamen omdat
ze niet hebben gereageerd op de gewelddadige berichten over de illegale pushbacks,
en dat ze liever muren en barrières oprichten, dan mensenlevens willen beschermen?
Zo nee, waarom niet? Zo ja, kunt u hierop inhoudelijk ingaan?

Antwoord 20 en 21

Net als uw Kamer, neemt het kabinet ook kennis van de aanhoudende berichtgeving over
vermeende pushbacks. De stelling dat door de aanhoudende berichtgeving sprake is van
een gebruikelijke, gangbare praktijk deelt het kabinet echter niet. Zowel de Europese
Commissie, als andere lidstaten waaronder Nederland, blijven benadrukken dat dit niet
in lijn is met de Europese standaarden. Het zetten van eventuele vervolgstappen is
primair aan de Europese Commissie, als hoedster van de verdragen.

Vraag 22, 23 en 24

Hoe reflecteert u op uw eigen rol in EU verband met betrekking tot het aankaarten
van de illegale pushbacks en de schendingen van de mensenrechten van migranten? Vind
u dat de Nederlandse regering deze problematiek voldoende heeft aangekaart? Zo nee,
waarom niet?

Kunt u garanderen dat Frontex nooit heeft meegewerkt aan het illegaal tegenhouden
en terugsturen van migranten, zonder dat zij de gelegenheid hebben gehad asiel aan
te vragen? Kunt u hierop inhoudelijk reageren?

In hoeverre bent u bereid bij de JBZ-Raad een pleidooi te houden in de jaarlijkse
verslagen expliciet aandacht te besteden aan het thema asiel en migratie, opdat het
rechtsstaatsmechanisme met bijbehorend instrumentarium effectief gehanteerd kan worden
bij overtreding van Europees recht op het gebied van asiel en migratie?

Antwoord 22, 23 en 24

Zoals eerder beschreven neemt het kabinet actief stelling tegen vermeende pushbacks,
en spreekt zich daarover actief uit bij iedere passende gelegenheid. Het kabinet zal
dat blijven doen. De Europese Commissie ziet, als hoedster van de verdragen, toe op
de naleving van het Europees recht met inbegrip van de fundamentele rechten. Voor
de Commissie ligt een belangrijke taak om, indien lidstaten zich niet houden aan het
internationaal en Europees recht, eventueel verdere stappen te zetten.

Door het ontbreken van eigenstandige informatie is het kabinet afhankelijk van informatie
van derden. Hierdoor kan het kabinet geen garanties bieden over het grensbeheer in
andere lidstaten.