Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Dassen, Omtzigt en Klaver over het gebruik van privé berichtenservices en privé mailboxen door bewindspersonen voor hun werk

Antwoord van Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Minister-President, de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening,
de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Ministers van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport en voor Langdurige Zorg en Sport (ontvangen 7 april
2022).

Vraag 1

Herinnert u zich dat de oud-Minister Kamp tijdens zijn ministerschap gebruik heeft
gemaakt van zijn Gmail-adres en daar twintig keer vertrouwelijke documenten op heeft
ontvangen, waaronder een keer staatsgeheimen?1

Antwoord 1

Ja, ik verwijs hiertoe ook naar de beantwoording van kamervragen van 17 november 2016
(Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2016–2017, nr. 521) die daarover destijds zijn gesteld aan oud-minister Kamp.

Vraag 2

Herinnert u zich dat oud-Staatssecretaris Snel weigerde om inzicht te geven in de
berichten op zijn privé mobiele telefoon toen er onderzoek gedaan werd naar het toeslagenschandaal
en het memo-Palmen?2

Antwoord 2

Ja. Staatssecretaris Snel heeft geen medewerking verleend voor vrijwillige inzage
in zijn privételefoon. Volgens Staatssecretaris Snel bevatte zijn privételefoon geen
zakelijke correspondentie. Zie daartoe het onderzoeksrapport van PricewaterhouseCoopers
als aangeboden aan uw kamer op 30 september 2021.3

Vraag 3

Herinnert u zich dat de op 20 maart 2019 de Afdeling bestuursrechtspraak uitspraak
gedaan heeft over de vraag of de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) van toepassing
is op sms- en WhatsApp-berichten en dat de uitspraak helder is: op sms- en WhatsApp-berichten
over een bestuurlijke aangelegenheid is de WOB van toepassing, ongeacht of deze berichten
op de zakelijke of privé telefoon van een bestuurder of ambtenaar staan?4

Antwoord 3

Ja, ik ben bekend met deze uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State waaruit volgt dat sms- en WhatsAppberichten documenten zijn in de zin van
de Wob. Wat betreft het toepassingsbereik van de Wob heeft het lid Agema gelijk dat
ook berichtenverkeer via een privéaccount hieronder valt, voor zover het een bestuurlijke
aangelegenheid betreft waarover een Wob-verzoek is ingediend. Naar aanleiding van
de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is er rijksbreed
beleid ontwikkeld over het gebruik van chatdiensten en het bewaren van chatberichten5. Uitgangspunt is dat het gebruik van digitale middelen mogelijkheden biedt maar daarbij
dient er altijd rekening te worden gehouden met de aard van de informatie. Zo dient
er zo min mogelijk gebruik te worden gemaakt van berichtenapps voor werkgerelateerde
communicatie. Voor bestuurlijke besluitvorming wordt het gebruik van berichtenapps
ontraden. Gebeurt dit toch dan moeten chatberichten over de bestuurlijke besluitvorming
worden geborgd binnen de organisatie.

Ik wil hierbij benadrukken dat dezelfde informatie niet twee keer hoeft te worden
bewaard. Dit ook in verband met het belang van ordentelijke archiefvorming.

Is het bestuurlijke besluit uit het chatbericht ook op een andere manier geborgd binnen
de organisatie, bijvoorbeeld in een nota of e-mail, dan kan het oorspronkelijke chatbericht
worden verwijderd. Bestuurlijke besluiten die niet op een andere manier zijn geborgd,
worden opgeslagen binnen de informatiesystemen van de organisatie. Elk ministerie
is er zelf verantwoordelijk voor dat er in lijn met het rijksbrede beleid wordt gehandeld.
Ik verwijs hiertoe ook naar mijn eerdere kamerbrief van 25 februari 2022 (met kenmerk:
2022Z00847).

Vraag 4

Bent u ervan op de hoogte dat op het blog van de landsadvocaat verder staat: «Dit
betekent dat bestuursorganen ervoor zullen moeten zorgen dat sms- en WhatsApp-berichten
ordelijk worden bewaard»?

Antwoord 4

Ja. Zie ook mijn antwoord bij vraag 3.

Vraag 5

Kunt u inzicht geven van elk van de bewindspersonen in de kabinetten Rutte III en
Rutte IV of zij gebruik maken van privé-email adressen voor hun werk en van berichten
(zoals Signal, WhatsApp en Telegram) en kunt u per bewindspersoon aangeven van welke
privé mail gebruikt gemaakt is/wordt en van welke berichtenservice?

Antwoord 5

Ten aanzien van de bewindspersonen van het huidige kabinet zal ik uiterlijk binnen
2 weken na verzending van deze brief het gevraagde inzicht geven of er gebruik wordt
gemaakt van privéemail adressen en berichtenservices voor het werk. Met betrekking
tot de bewindspersonen van het vorige kabinet zal ik binnen 2 weken inzichtelijk maken
hoe de relevante berichten binnen de organisaties zijn veiliggesteld.

Vraag 6

Kunt u van elk van de mailboxen en berichtenboxen die gebruikt worden of die gebruikt
zijn voor werk tijdens de periode als bewindspersoon (die dus bij de vorige vraag
benoemd zijn) aangeven (1) in welke periode ze gebruikt zijn, (2) of het gebruik van
berichten en email veilig geschiedt en (3) of de berichten ordelijk en veilig bewaard
worden en zo ja, waar?

Antwoord 6

Zie mijn antwoord bij vraag 5.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de berichten die hier genoemd zijn – privé mail adressen en
berichtenservices die door een bewindspersonen voor hun werk gebruikt worden, dus
gewoon onder de WOB vallen en bij een WOB verzoek doorzocht zullen moeten worden?

Antwoord 7

Zie mijn antwoord bij vraag 3. Aanvullend merk ik op dat privé en partijpolitieke
berichten niet onder de Wob vallen, werkgerelateerde documenten wel.

Vraag 8

Deelt u de mening dat al deze berichten van elke mailbox en berichtenservice die voor
werk gebruikt wordt, beschikbaar moet zijn voor verzoeken van vorderingen voor een
parlementaire enquête?

Antwoord 8

Ja. Op grond van artikel 6, eerste lid, van de Wet op de Parlementaire enquête kan
er door een ingestelde parlementaire commissie een afschrift van, inzage in of kennisneming
van werkgerelateerde documenten gevorderd worden, ongeacht de gehanteerde vorm van
communicatie. In antwoord op de vraag van het lid Agema betekent dit dus dat zakelijke
e-mails die verzonden zijn vanuit of ontvangen op een privéaccount desgevraagd beschikbaar
worden gesteld voor een parlementaire enquête of een onderzoek door de Onderzoeksraad
voor Veiligheid. Zie ook het antwoord bij vraag 7.

Vraag 9

Heeft de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport uit kabinet Rutte III voor
zijn werk als Minister gebruik gemaakt van een icloud email adres, dat naar boven
kwam in de berichten van de WOB over de aanpak van de corona-aanpak?

Antwoord 9

Ja.

Vraag 10

Zijn de berichten van dit icloud email adres veilig en volledig opgeslagen en worden
die beschikbaar gesteld voor WOB-verzoeken en een parlementaire enquête naar het coronabeleid?
Zo nee, waarom niet? En zo ja, wie draagt daar zorg voor?

Antwoord 10

De secretarissen-generaal van de ministeries van VWS en BZK hebben opdracht gegeven
aan de CIO/CISO van het eigen departement om vast te stellen of er risico’s zijn geweest
met betrekking tot beveiliging ofwel vastlegging ten behoeve van de Wob, een parlementaire
enquête of archivering. Uitkomst van die analyse is dat er geen risico op een beveiligingsincident
is waargenomen en ook geen risico is ontstaan met betrekking tot de archivering. Er
zijn geen e-mails aangetroffen met gerubriceerde informatie. De privé mailaccounts
bevatten zowel privécorrespondentie als zakelijke mails. Vastgesteld is dat het bij
de zakelijke mails in vrijwel alle gevallen ging om berichten die zijn verstuurd van
of naar zakelijke accounts van VWS, respectievelijk BZK. Ook de aangetroffen e-mails
in VWS-context tussen externen en de privéaccounts van de heer De Jonge zijn, zover
waargenomen kan worden, structureel doorgestuurd naar het VWS e-mail account van de
heer De Jonge. De overige mails betreffen mails met openbare en publieke informatie
die is gedeeld met externen vanuit een zakelijke context.

De berichten die zijn verstuurd van of naar zakelijke accounts van VWS, respectievelijk
BZK zijn veiliggesteld op dezelfde voet als alle berichten op een zakelijk account
van een ministerie. Deze berichten zijn dus ook beschikbaar voor Wob-verzoeken en
een parlementaire enquete over het coronabeleid. Twee programma-directies dragen hier
onder verantwoordelijkheid van de bewindslieden van VWS zorg voor.

Vraag 11

Kunt u deze vragen één voor één en voor donderdag 7 april 2022 om 9.30 uur beantwoorden
i.v.m. het plenaire debat op die dag? Indien de overzichten zoals gevraagd in de vragen
5 en 6 niet beschikbaar zijn, kunnen alleen die twee vragen twee weken later, dus
op 21 april 2022 beantwoord worden.

Antwoord 11

Ja.