Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Omtzigt over het bericht dat energiemaatschappij Vattenfall tussentijds de prijzen voor gas en elektra verhoogt en daarmee de verlaging van de btw in haar eigen zak probeert te steken

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 4 april 2022).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het feit dat miljoenen klanten van Vattenfall met een variabel
contract per 1 april 2022 te maken krijgen met een tussentijdse verhoging van de prijzen
voor gas en elektra?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u ervan op de hoogte dat deze verhoging voor een gemiddelde gebruiker ongeveer
evenveel bedraagt als het gemiddelde voordeel dat de verlaging van btw op stroom en
gas per 1 juli oplevert, namelijk ongeveer 11 euro per maand?

Antwoord 2

De btw-verlaging gaat naar verwachting in per 1 juli 2022 en geldt voor een periode
van zes maanden. De tegemoetkoming die hiermee geboden wordt aan een huishouden met
gemiddeld energieverbruik1 wordt ingeschat op ongeveer 140 euro in 2022 (circa 20 euro per maand). In het kader
van het wetsvoorstel wordt deze inschatting nog herijkt en gecertificeerd door het
Centraal Planbureau (CPB).

De tariefverhoging van Vattenfall vanaf 1 april bedraagt ongeveer 11 euro per maand
en 100 euro voor de resterende maanden in 2022 voor een huishouden, echter wordt door
Vattenfall met een specifiek verbruik gerekend (1.200 m3 aardgas en 2.250 kWh stroom), dat afwijkt van het gemiddelde verbruik zoals berekend
door Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Vraag 3

Klopt het dat deze verhoging mensen met een flexibel contract betreft en dat de prijzen
voor deze huishoudens juist al fors gestegen zijn op 1 januari? Kunt u aangeven hoeveel
Vattenfall de prijzen verhoogd heeft voor deze mensen per 1 januari?

Antwoord 3

Het klopt dat deze verhoging geldt voor huishoudens met een variabel contract. In
de regel worden de tarieven voor deze contracten op 1 januari en 1 juli aangepast,
maar tussentijdse aanpassingen zijn mogelijk indien dit is afgesproken in de algemene
voorwaarden. Het is mogelijk dat een aanzienlijk deel van de huishoudens die per 1
april met een tariefverhoging worden geconfronteerd ook op 1 januari een tariefverhoging
hebben meegemaakt. De mate waarin dit het geval is geweest, is afhankelijk van het
specifieke contracttype per huishouden.

Het is daardoor ook niet mogelijk om aan te geven hoezeer de tarieven zijn gestegen
voor ieder huishouden dat per 1 januari 2022 een variabel contract bij Vattenfall
had.

Vraag 4

Bent u het ermee eens dat het onwenselijk is wanneer energiemaatschappijen gebruik
maken van deze ruimte die de verlaging van btw op stroom en gas oplevert, om zelf
meer winst te maken, in plaats van dat de maatregelen ten gunste komt van huishoudens
die al hard geraakt zijn door prijsstijgingen?

Antwoord 4

De aangekondigde compensatiemaatregelen voor huishoudens zijn ter ondersteuning van
de koopkracht van huishoudens en niet ter ondersteuning van de financiële positie
van energieleveranciers. Zowel de timing als de communicatie van Vattenfall waren
ongelukkig en zorgden voor extra onrust bij consumenten.

In het najaar heeft de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat – Klimaat
en Energie contact gehad met de energieleveranciers om te bespreken hoe de in het
najaar aangekondigde maatregelen zo snel mogelijk bij de huishoudens terecht komen
om de stijging van de energierekening te dempen. Ook ik heb de energieleveranciers
op 7 maart jl. gesproken. Tijdens dit gesprek heb ik ook stevig de maatschappelijke
rol die energieleveranciers hebben om huishoudens te ondersteunen bij de hoge energierekening
besproken, bijvoorbeeld middels informatievoorziening, energiecoaches en vroegsignalering
van betalingsproblemen.

Naar aanleiding van het aanvullende pakket van koopkrachtmaatregelen dat op 11 maart
jongstleden is aangekondigd, zijn er vanuit het kabinet gesprekken gestart met de
energieleveranciers over de uitvoering van de maatregelen. In deze gesprekken wordt
ook met de energieleveranciers besproken hoe de maatregelen in de btw op aardgas,
elektriciteit en stadswarmte zo snel mogelijk bij huishoudens terecht komen.

Vraag 5

Hoe verklaart u het zeer uitzonderlijke feit dat er nu per 1 april aanpasssingen zijn,
aangezien het gebruikelijk is dat de prijzen twee keer per jaar worden aangepast door
energiemaatschappijen, namelijk op 1 januari en 1 juli? Wilt u zich inzetten om te
voorkomen dat deze prijsstijging per 1 april gaat plaatsvinden en huishoudens de dupe
worden door met Vattenfall in gesprek te gaan?

Antwoord 5

Antwoord 5
De groothandelsmarkt voor aardgas en elektriciteit kenmerkt zich sinds afgelopen zomer
door hoge en volatiele prijzen. De inval van Rusland in Oekraïne heeft deze trend
versterkt. Dit kan gevolgen hebben voor de inkoopprijzen voor energieleveranciers,
afhankelijk van de specifieke inkoopstrategie van het bedrijf. Het is betreurenswaardig
dat verscheidene energieleveranciers sinds de zomer ervoor gekozen hebben om tussentijds
de variabele tarieven te verhogen. Daarnaast mogen energieleveranciers de tarieven
alleen tussentijds verhogen wanneer hiervoor een clausule is opgenomen in de algemene
voorwaarden van het energiecontract. Ook is het niet toegestaan om tussentijds contracten
met vaste tarieven aan te passen.

Na de berichtgeving over de tussentijdse tariefsverhoging van Vattenfall is op mijn
verzoek ambtelijk hierover meteen contact geweest met het bedrijf. In reactie gaf
Vattenfall aan dat het zich genoodzaakt voelt haar variabele tarieven per 1 april
a.s. aan te passen als direct gevolg van de sterk gestegen inkoopprijzen van energie
gedurende de eerste maanden van 2022. Hoewel er sprake is geweest van een zeer ongelukkige
communicatie vanuit Vattenfall, staat deze tariefsverhoging los van de recente aankondiging
van het kabinet om de btw op energie te verlagen. Op woensdag 9 maart 2022 is voor
het eerst contact geweest tussen het Ministerie van Financiën en Energie–Nederland
om de uitvoering van een eventuele btw-verlaging op energie te bespreken. Deze prijswijziging
is op maandag 14 maart 2022 aangekondigd door Vattenfall en volgens het bedrijf al
weken van te voren voorbereid zodat klanten tijdig geïnformeerd konden worden.

Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 4 lopen er gesprekken vanuit het kabinet
met de energieleveranciers over de uitvoering van de btw verlaging op energie. Het
kabinet blijft in gesprek met de energieleveranciers om ervoor te zorgen dat de koopkrachtmaatregelen
terecht komen bij huishoudens en niet bij de energieleveranciers blijven liggen ter
ondersteuning van hun financiële positie. Daarnaast is het de taak van de Autoriteit
Consument en Markt (ACM) om de energieleveranciers te controleren op het nakomen van
de wettelijke verplichtingen en om te beoordelen of energieleveranciers redelijke
tarieven hanteren.

Vraag 6

In de Kamerbrief over de aangekondigde maatregelen van afgelopen vrijdag werd aangegeven
dat het kabinet in gesprek is met de branche om het effect van de verlaging zo snel
mogelijk bij huishoudens terecht te laten komen; is tijdens deze gesprekken met de
branche al duidelijk geworden dat er werd nagedacht over het verhogen van prijzen
op gas en elektra? Is het mogelijk om eisen of voorwaarden te stellen in deze gesprekken
met de branche, bij de genomen maatregelen, zodat huishoudens zélf demping op de hoge
energieprijzen gaan ervaren?

Antwoord 6

Ik heb mede namens de Minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen op 7 maart
2022 een gesprek gevoerd met de energieleveranciers. Tijdens dit gesprek hebben energieleveranciers
in het algemeen hun zorgen geuit over verdere prijsstijgingen, de gevolgen hiervan
voor consumenten en het belang om goed voorbereid de volgende winter in te gaan met
het oog op de leveringszekerheid.

Net als het kabinet nemen de energieleveranciers de situatie zeer serieus. De energieleveranciers
benaderen actief consumenten over de problematiek, signaleren vroegtijdig wanneer
er betalingsproblemen kunnen ontstaan en werken samen met o.a. gemeenten om oplossingen
te bieden. Het is belangrijk dat energieleveranciers goede voorlichting geven over
prijzen en contracten. Zoals aangegeven zal het kabinet regelmatig in gesprek met
de energieleveranciers blijven over de gevolgen voor huishoudens en de hoge prijzen
en wat zij hierin kunnen betekenen. Zie ook het antwoord op vraag 4.

Vraag 7

Verwacht u dat er nog meer energiemaatschappijen zijn die tussentijds en op korte
termijn de prijzen verhogen? Hebben zij dat bij u aangekondigd?

Antwoord 7

De situatie op de energiemarkt is sinds de zomer uitzonderlijk en het is zeer onzeker
hoe deze zich verder zal ontwikkelen. Duidelijk is dat ook energieleveranciers geraakt
worden door de hoge en volatiele energieprijzen, wat zich al geuit heeft in het faillissement
van een aantal leveranciers en meerdere tussentijdse tariefsverhogingen. De huidige
energietarieven die energieleveranciers aanbieden, worden dan ook bepaald door de
marktomstandigheden. Een voorbeeld daarvan is de aankondiging van Vattenfall. Ook
Eneco heeft recent aangekondigd dat zij maandelijks de variabele tarieven zullen aanpassen.2 Daarnaast hebben ook energieleveranciers Budget Thuis en NLE eerder aangekondigd
de tarieven maandelijks te zullen aanpassen.3 Energieleveranciers zijn daarbij wel verplicht om de tarievenwijzigingen van te
voren bij hun klanten bekend te maken. De consument kan bij contracten voor onbepaalde
tijd met variabele tarieven overstappen naar een andere leverancier.

Ik heb geen zicht op de posities van individuele bedrijven, maar ik sluit niet uit
dat, zolang deze uitzonderlijke situatie op de energiemarkt voortduurt, energieleveranciers
mogelijk zullen besluiten tot tussentijdse tariefswijzigingen. Aanpassingen in variabele
energietarieven worden niet door de energieleveranciers vooraf aangekondigd bij het
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Leveranciers zijn bij aanpassingen
in de tarieven wel verplicht om deze door te geven aan de ACM. De ACM houdt toezicht
op de hoogte van de tarieven.

Vraag 8

Welke stappen zet u naast de huidige maatregelen voor een eerlijkere demping van hoge
prijzen op gas en elektra voor huishoudens?

Antwoord 8

Met de in het najaar aangekondigde maatregelen en de recent aangekondigde aanvullende
koopkrachtmaatregelen is er in 2022 al circa 5,4 miljard euro aan compenserende maatregelen
aangekondigd. Van dit pakket wordt ongeveer 3,3 miljard euro ingezet voor directe
compensatie via de energierekening door de verlaging van de energiebelasting en de
btw op aardgas, elektriciteit en stadsverwarming. Dit merkt ieder huishouden op de
energierekening. Daarnaast is 680 miljoen euro gereserveerd voor de eenmalige energietoelage
waardoor gemeenten een richtbedrag van 800 euro compensatie kunnen bieden aan ongeveer
800.000 huishoudens met lage inkomens. De Minister voor Armoedebeleid, Participatie
en Pensioenen is verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regeling en zij heeft
de Tweede Kamer daar recent per brief nader over geïnformeerd (Kamerstuk 35 925 XV, nr. 112). Ten slotte is er 310 miljoen euro gereserveerd voor energiebesparende maatregelen,
waarmee kwetsbare huishoudens ondersteund worden om structureel minder blootgesteld
te worden aan hoge en volatiele energieprijzen, door het energieverbruik te verlagen.
De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zal Uw Kamer nog voor het
commissiedebat Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving op 6 april a.s. een brief sturen over
de uitwerking van het nationaal isolatieprogramma en de middelen die het kabinet hiervoor
heeft vrijgemaakt in het coalitieakkoord.

Voor meer informatie over bovenstaande maatregelen verwijs ik u graag naar de brief
hoge gasprijzen (Kamerstuk 29 023, nr. 272), de brief aanvullende koopkrachtmaatregelen 2022 (Kamerstuk 35 925 XV, nr. 111) en de brief over gasleveringszekerheid (Kamerstuk 29 023, nr. 283).

Het kabinet blijft de komende tijd de actuele situatie en de impact hiervan op de
koopkracht van huishoudens nauwlettend in de gaten houden, maar benadrukt tegelijkertijd
dat het de gevolgen van langdurig hogere energieprijzen niet volledig zal kunnen compenseren.

Vraag 9

Wilt u deze vragen binnen afzonderlijk binnen een week beantwoorden?

Antwoord 1

Het is niet mogelijk gebleken om binnen de gevraagde termijn deze vragen te beantwoorden.